Λυρικά παράφωνα !

του Γιάννη Γιγουρτσή

 "Ουδείς πλέον αχάριστος του ευεργετηθέντος" λέει ένα αρχαιοφανές απόφθεγμα , το οποίο λέγεται πως το είχε ο Ανδρέας Παπανδρέου πάντα σε μια πινακίδα στο γραφείο του, και φαίνεται πως ταιριάζει γάντι στα τεκταινόμενα το τελευταίο διάστημα στην Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ). 

Στην πρώτη του συνέντευξη ως Καλλιτεχνικός Διευθυντής, στις 20 – 02 – 2017, ο κ. Γιώργος Κουμεντάκης φρόντισε, εμμέσως πλην σαφώς να υποβαθμίσει, αν δεν προσπάθησε να αμαυρώσει, το έργο του προκατόχου του Μύρωνα Μιχαηλίδη, με ανακρίβειες, παραλείψεις και εν γένει προφάσεις εν αμαρτίες, δικαιολογώντας ουσιαστικά όσους πιστέψαμε πως ο ίδιος δεν μπορούσε να είναι αμέτοχος στο παρασκήνιο και να μην έχει γνώση της απρόσμενης αλλαγής που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην διοίκηση της Λυρικής . 

 Σημειώνεται πως ο καλός συνθέτης κ. Κουμεντάκης αναδείχθηκε διοικητικά από τον προκάτοχό του, ο οποίος τον όρισε Καλλιτεχνικό Διευθυντή της Πειραματικής Σκηνής της ΕΛΣ. Ο κ. Κουμεντάκης έγινε ένας από τους στενότερους συνεργάτες του κ. Μιχαηλίδη, ενώ επιπλέον βοηθήθηκε στο να προβάλει το έργο του μέσα από καλλιτεχνικές συνεργασίες και παραγγελίες της ΕΛΣ προς τον ίδιο. Εν τω μεταξύ να θυμίσουμε πως στα τέλη του 2016, ο επί εξαετία, πανταχόθεν επαινούμενος και κατά γενική ομολογία εξαιρετικά επιτυχημένος Καλλιτεχνικός Διευθυντής Μύρων Μιχαηλίδης πληροφορήθηκε έκπληκτος πως, παρά περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις, η θητεία του, η οποία έληγε αρχές Φεβρουαρίου, δεν θα ανανεωθεί ούτε θα καν θα παραταθεί για το απαραίτητο χρονικό διάστημα, προκειμένου να ολοκληρωθεί έστω η μεταφορά της ΕΛΣ από το θέατρο «Ολύμπια» στο νέο σπίτι της στο ΠΚΙΣΝ. 

Είναι γνωστό πως ο κ. Μιχαηλίδης αποτέλεσε την ψυχή όλης της σχετικής προεργασίας εκ μέρους της ΕΛΣ και συνεργάστηκε στενά επί χρόνια επί τούτου με το Ίδρυμα Νιάρχου. Ο κ. Μιχαηλίδης ωστόσο αποδέχτηκε την μετ’ επαίνων απομάκρυνσή του χωρίς κανένα απολύτως δημόσιο σχόλιο, παράπονο, νύξη ή υπονοούμενο, συνεχάρει τον νέο διευθυντή και συνεργάστηκε αρμονικά μαζί του μέχρι να παραδώσει την σκυτάλη στις 6 Φεβρουαρίου 2017. 

Ο Μιχαηλίδης λοιπόν κύριος ήρθε και κύριος έφυγε, κλείνοντας μάλιστα την λαμπρή θητεία του στην Λυρική με μια θριαμβευτική παράσταση του Λόεγκριν του Βάγκνερ, υπό την διεύθυνση του ιδίου. Η περήφανη και αξιοπρεπής αυτή στάση ωστόσο αντί να εκτιμηθεί δεόντως, ενόχλησε όσους απεργάστηκαν για καιρό, όπως φαίνεται εκ των υστέρων, την αλλαγή του Καλλιτεχνικού Διευθυντή και ανέμεναν εκ μέρους του άλλου είδους αντιδράσεις. Συγχρόνως η κοινή γνώμη, τουλάχιστον αυτή του ευρύτερου χώρου των πολιτιστικών, ζητούσε πειστικές εξηγήσεις -πέρα από το προφανές- που να δικαιολογούν την αδόκητη αυτή αλλαγή ηγεσίας. 

 Αυτό έγινε αντιληπτό και οδήγησε με τη σειρά του στην προσπάθεια να δικαιολογηθούν τα αδικαιολόγητα, έστω και αν χρειαζόταν η αλήθεια να αντιμετωπιστεί με σχετικότητα και με «ευελιξία». Οι πρώτες διαρροές από το ΥΠΠΟ περί ανάγκης «ανοίγματος της Λυρικής στην κοινωνία και εξωστρέφεια» μόνο θυμηδία προκάλεσαν, δεδομένου ότι ακριβώς αυτό ήταν το κύριο χαρακτηριστικό της διεύθυνσης Μιχαηλίδη, η εξωστρέφεια και το άνοιγμα προς την κοινωνία. Η Λυρική με σειρά συναυλιών και παραστάσεων σε χώρους δημόσιους, λιμάνια, σταθμούς εργοστάσια κλπ , την «όπερα της βαλίτσας», ομιλίες και άλλες εκδηλώσεις «κατέβασε» την Λυρική στον κόσμο, αντί να περιμένει να έρθει ο κόσμος σε αυτή. Γ

ια πρώτη φορά ίσως από την ίδρυσή της το 1940 η Λυρική γνώρισε τόσες πολλές και μεγάλες επιτυχίες σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημαˑ για πρώτη φορά έγινε τόσο δημοφιλής στην Ελλάδα και πολλαπλασίασε το κοινό της διεισδύοντας σε ομάδες που ως τότε δεν είχαν καμία σχέση με την όπερα. Παράλληλα με τις διεθνείς συνεργασίες της άρχισε να αναδεικνύεται σε έναν αξιόπιστο εταίρο στα διεθνή μουσικά δρώμενα του παγκόσμιου λυρικού θεάτρου. Το επόμενο βήμα έγινε με την περιβόητη-και αποκαλυπτική- συνέντευξη του νέου Καλλιτεχνικού Διευθυντή, δύο βδομάδες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του. 

 Εκεί ο κ. Κουμεντάκης παρουσίασε το προγραμματισμό της ΕΛΣ για το υπόλοιπο της περιόδου που διανύουμε, αλλά και για την επόμενη σεζόν 2017-2018, αποκομίζοντας μάλιστα τα εύσημα της Υπουργού Πολιτισμού που σε σχετικό μήνυμά της έγραψε: «Οι πρώτες του επιλογές, για τις οποίες είχε την καλοσύνη να με ενημερώσει [ο Κουμεντάκης], με γεμίζουν ενθουσιασμό, καθώς κατάφερε σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να καταρτίσει ένα ρεπερτόριο οραματικό και να κλείσει συνεργασίες με σπουδαίους καλλιτέχνες, πολλοί από τους οποίους δεν είχαν συνεργαστεί ποτέ μέχρι σήμερα με την Εθνική Λυρική Σκηνή» .

Αυτό βεβαίως που ο κ. Κουμεντάκης παρέλειψε να πει και η ΥΠΠΟ φαίνεται να αγνοεί είναι πως το φιλόδοξο και εντυπωσιακό πρόγραμμα που ανακοινώθηκε δεν φτιάχτηκε στις 15 μέρες που ο ίδιος ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής, ούτε καν στον ενάμισι μήνα που μεσολάβησε από την ανακοίνωση του διορισμού του, αλλά ήταν αποτέλεσμα μακράς (σχεδόν διετούς) προετοιμασίας από την προηγούμενη, υπό τον Μύρωνα Μιχαηλίδη διοίκηση, στην οποία βεβαίως συμμετείχε όπως προείπαμε και ο ίδιος. 

 Άλλωστε , όποιος στοιχειωδώς γνωρίζει τον τρόπο που λειτουργούν οι μεγάλες ορχήστρες και τα σοβαρά λυρικά θέατρα, ξέρει πως ο προγραμματισμός των παραστάσεων, και ειδικά των μεγάλων παραγωγών που προϋποθέτουν μετακλήσεις από ή μετακινήσεις στο εξωτερικό, γίνεται σε βάθος διετίας και όχι βεβαίως την τελευταία στιγμή. Μόνο με θαύμα, κατά κυριολεξία, θα μπορούσε να έχει προλάβει ο κ. Κουμεντάκης και η νέα ομάδα διοίκησης της Λυρικής, να κάνει τον προγραμματισμό που ανακοίνωσε στον χρόνο που μεσολάβησε. Ωστόσο, όχι μόνο δεν αναφέρθηκε στο παρελθόν και στη συμβολή του προκατόχου του, αλλά επιπλέον μίλησε για «αμφιβόλου αισθητικής παραγωγές και συνεργασίες με περιφερειακά θέατρα» κατά το παρελθόν, θέλοντας προφανώς να προβάλει το σημαντικό των νέων παραστάσεων που ανακοίνωσε, έναντι των όσων προηγήθηκαν. 

 Με άρθρο του στην Καθημερινή της Κυριακής, 5 Μαρτίου 2017, ο κ. Μιχαηλίδης υποχρεώθηκε, εκ των πραγμάτων πλέον, να δώσει απάντηση στις αιχμές και τις υποτιμητικές- ή και προσβλητικές- αναφορές που προηγήθηκαν στην συνέντευξη τύπου της 20ης Φεβρουαρίου. Εκεί επισημαίνεται με σαφήνεια ότι: «η ΕΛΣ κατά τα τελευταία χρόνια έχει αναπτύξει ένα δίκτυο συνεργασιών με μεγάλα –και όχι περιφερειακά– λυρικά θέατρα όπως η Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, η Κρατική Όπερα της Βιέννης, η Αρένα ντι Βερόνα, το Τεάτρο λα Φενίτσε. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να συνεχίσει στην τροχιά αυτή και όχι να εξελιχθεί η ίδια σε ένα αποκομμένο και αυτιστικό περιφερειακό θέατρο» Και ως προς τις αισθητικού χαρακτήρα ενστάσεις του νέου Καλλιτεχνικού Διευθυντή τονίζεται ότι : 

« Ο κ. Κουμεντάκης, μετά την ολοκλήρωση της σύνθεσης της «Φόνισσας» (από το 2011 έως το 2014, ως φιλοξενούμενος συνθέτης της ΕΛΣ) και την ανάληψη των καθηκόντων του, τον Ιανουάριο του 2015, ως υπεύθυνος Εναλλακτικής Σκηνής και των προϋπολογισμών της, ήταν πάντοτε στον ολιγομελή επιτελικό τομέα σχεδιασμού της ΕΛΣ, ως στενότατος συνεργάτης μου, και δεν εξέφερε ποτέ, ενώπιον της ομάδας σχεδιασμού, τέτοιες σοβαρές ενστάσεις περί αμφιβόλου αισθητικής παραγωγών του λυρικού θεάτρου μας.» Στο ίδιο κείμενο ο κ. Μιχαηλίδης απαντά με τρόπο που δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφιβολίας για το τι συμβαίνει στην πλέον στοχευόμενη και αρκούντως κατασκευασμένη επίθεση, η οποία προσπάθησε να πλήξει το έργο της παρελθούσας διοίκησης στον προνομιακό τομέα της. Αυτόν της χρηστής και επιτυχημένης οικονομικής διαχείρισης, Είναι γνωστό το μικρό «οικονομικό θαύμα» που έγινε μεσούσης της ελληνικής οικονομικής κρίσης, στην ΕΛΣ. Ο Μιχαηλίδης παρέλαβε στις αρχές του 2011 ένα έλλειμμα 17 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο κατάφερε να μηδενίσει το 2014. 

Η νέα διοίκηση προσπάθησε να παρουσιάσει , με τρόπο τεχνητό, έλλειμμα 3,1 εκατομμυρίων ευρώ την στιγμή που ανέλαβε. Όμως αυτό το «έλλειμμα» δεν ήταν παρά οι υποχρεώσεις της ΕΛΣ προς όλους, και οι οποίες, μέσα από την ολοκληρωμένη λογιστική εικόνα οδηγούν σε ένα ισοσκελισμένο ταμείο με μια μικρή μάλιστα πλεονασματική θέση 60.893 ευρώ. (Χαρακτηριστικό είναι πως για να διογκωθεί το «έλλειμμα» συμπεριελήφθη σε αυτό η καθυστερημένη –γιατί άραγε- τακτική επιχορήγηση του Ιανουαρίου 2017, ύψους ενός και πλέον εκατομμυρίου ευρώ, καθώς και το ήμισυ της μισθοδοσίας Φεβρουαρίου, ύψους 400 χιλιάδων ευρώ, που έπρεπε να καταβληθεί, στις 9 Φεβρουαρίου, δηλαδή μετά την αλλαγή της διεύθυνσης) Είναι προφανές, από τα όσα περιγράφονται παραπάνω , πως η εικόνα που σχηματίζεται εσχάτως δεν περιποιεί τιμή στην μόνη λυρική σκηνή της χώρας μας. Ελπίζω, για το καλό της ΕΛΣ, του έργου που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια, της νέας περιόδου που αρχίζει στο ΚΠΙΣΝ η άχαρη αυτή συζήτηση πρέπει να σταματήσει εδώ. 

Ο κ. Μιχαηλίδης μας έκανε κοινωνούς και του ήθους και του έργου του. Φρονώ πως δεν υπάρχει λόγος να επανέλθει . Ο λαμπρός κύκλος της ΕΛΣ έκλεισε για τον ίδιο και μπροστά του προβάλλουν ήδη νέες καλλιτεχνικές προσκλήσεις και προκλήσεις με διεθνές πλέον πρόσημο. 

Η νέα, πάλι, υπό τον κ. Κουμεντάκη ηγεσία, έχει στο εξής στα χέρια της την διοίκηση και την καλλιτεχνική διεύθυνση της ΕΛΣ. Καιρός είναι να αρχίσει να δείχνει τα δικά της δείγματα γραφής, που ελπίζω πως θα καταστήσουν μακρινή ανάμνηση την όχι και τόσο ευχάριστη πρώτη εντύπωση. Όσο για το δικό της ήθος και ιδίως το δικό της διοικητικό και καλλιτεχνικό έργο, θα κριθούν στην ώρα τους, στο τέλος της δικής της θητείας, η οποία δεν μπορούμε παρά να ευχηθούμε να είναι επιτυχημένη και αντάξια –ή δυνατόν καλύτερη-της διεύθυνσης Μιχαηλίδη, την οποία διαδέχεται και συνεχίζει.

Σχετικοί σύνδεσμοι:

Εθνική Λυρική Σκηνή; Απολογισμός καλλιτεχνικού έργου 2011-2017 https://drive.google.com/…/0Bw...

Πρώτη συνέντευξη νέου Καλλιτεχνικού Διευθυντή Γιώργου Κουμεντάκη (20-2-2017) http://www.lifo.gr/now/culture/134109. Πρόκειται για δελτίο τύπου που αναμεταδόθηκε από πολλά μέσα και σάιτ. Οι αιχμές κατά Μιχαηλίδη περνούν εμμέσως εδώ, αλλά ήταν σαφείς στην ζωντανή συνέντευξη αποσπάσματα από την οποία θα ακούσετε εδώ

Απάντηση Μιχαηλίδη στην Καθημερινή της Κυριακής (05-03-2017) http://www.kathimerini.gr/…/e8nikh-lyrikh--skhnh-olh-h-alh8…

Στην φωτογραφία σκηνή από την παράσταση του έργου "Μποέμ" του Τζάκομο Πουτσίνι που ανέβηκε από την ΕΛΣ στο θέατρο "Ολύμπια" τον Δεκέμβριο 2015 σε σκηνοθεσία της πασίγνωστης Ιταλίδας σκηνοθέτριας Λίνας Βερτμύλερ και μουσική διεύθυνση Μύρωνα Μιχαηλίδη

Ανάρτηση του παραπάνω κειμένου στην ιστοσελίδα "Ιδιωτική Οδός" http://panagiotisandriopoulos.blogspot.gr/…/blog-post_74.ht…