Οι γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί, προβλήματα, προκλήσεις και ευκαιρίες

Άρθρο του Γιώργου Α. Ζερβάκη *

Ο παγκόσμιος χώρος, το γεωπολιτικό περιβάλλον, χαρακτηρίζονται από ένα γενικότερο αποτύπωμα αρνητικού προσδιορισμού και μη προβλέψιμων ρήξεων, που δημιουργούν ανακατατάξεις αμφιλεγόμενης αποτελεσματικότητας, που έρχονται από το παρελθόν. Από την καχυποψία επι του διπλωματικού πεδίου για την επαναφορά της διεθνούς συμφωνίας του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, μέχρι την αλλαγή της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας, την επιστροφή στη Συνθήκη των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή, έως την επανασύσταση του ευρωατλαντικού μετώπου, στο γεωπολιτικό περιβάλλον προκαλούνται αμφισημίες, ενώ οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν εξαπλώνονται ταχύτατα.

Ο επιθετικός τόνος του Κρεμλίνου και της Άγκυρας, πολλαπλασιάζει μια επικίνδυνη κλιμάκωση για την ασφάλεια και την σταθερότητα σε μια μεγάλη περιοχή όπου διακυβεύονται κρίσιμα συμφέροντα. Και αυτά αφορούν την δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες, τους κανόνες των σύγχρονων κρατών.

Ο δομημένος καθεστωτικός, εξουσιαστικός χαρακτήρας των Πούτιν και Ερντογάν, δημιουργώντας απειλές και κλυδωνισμούς αστάθειας στην ευρύτερη περιοχή από τον Καύκασο και την Μέση Ανατολή έως τις χώρες του Περσικού Κόλπου και την Βόρεια Αφρική, δημιουργεί αντιπαραθέσεις περιφερειακής ισχύος, απειλητικές για μια ειρηνική συνεργασία όπως επιβάλλει το Διεθνές Δίκαιο.

Τα πεδία των περιφερειακών συγκρούσεων στην Λιβύη, στη Συρία, στο Ιράκ, στον θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ, δημιουργεί ανταγωνιστική επιθετικότητα, που προκαλεί ένα ευμετάβλητο περιβάλλον, που το εκμεταλλεύονται Τουρκία και Ρωσία για να προωθήσουν άκαιρους ανταγωνισμούς.

Στο σημερινό παγκόσμιο περιβάλλον, οι διεθνείς και πολυμερείς συνεργασίες, είναι αναγκαίο να αναπτύσσονται μέσα από πράσινες πολιτικές για την κλιματική αλλαγή, δημιουργώντας μόνιμες δομές διαλόγου όπως αυτές αποτυπώνονται από την Συμφωνία των Παρισίων.

Οι προκλήσεις, οι ευκαιρίες, αλλά και οι κίνδυνοι για τις κοινωνίες μας, απαιτούν εξελικτικές πολιτικές, που να αξιοποιούν υπερεθνικές, εθνικές και  περιφερειακές δράσεις, αποτελεσματικούς στρατηγικούς μηχανισμούς που θα διασφαλίζουν ανθεκτικά οικονομικά περιβάλλοντα απέναντι στην εκδήλωση μελλοντικών κρίσεων.

Οι περιφερειακοί ανταγωνισμοί που εξελίσσονται σε περιφερειακές συγκρούσεις, παράδειγμα η Συριακή και η Λιβυκή κρίση, η αναμέτρηση Αζέρων και Αρμενίων, το ουκρανικό πρόβλημα, δημιουργούν ανταγωνισμούς ανάμεσα στην Ρωσία και στην Τουρκία, με την επανάληψη ψυχροπολεμικών λογικών.

Η ζώνη Ασίας και Ειρηνικού ωκεανού, αποτελεί εδώ και χρόνια την περιοχή όπου αναπτύσσεται η μεγαλύτερη παραγωγική, οικονομική δραστηριότητα, δημιουργώντας νέες πολιτικές και οικονομικές συμμαχίες, σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Και αυτή η τεράστια περιφερειακή ζώνη, προσελκύει το ζωτικό ενδιαφέρον των ΗΠΑ και της ΕΕ.

Σε μια περίοδο που σε παγκόσμιο επίπεδο αναζητούνται τρόποι και πολιτικές για μια γρήγορη επιστροφή σε ένα μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης, οι διεθνείς συμφωνίες σε κρίσιμους και κομβικούς τομείς, όπως των φορολογικών πολιτικών, των ψηφιακών υπηρεσιών, θα καθορίζουν τις νέες οικονομικές και εμπορικές πολιτικές.

Στους νέους γεωπολιτικούς άξονες, όπου αναπτύσσονται επιμέρους διαφορετικά, εθνικά, πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά συμφέροντα, η περιφερειακή, η υπερεθνική συνεργασία, είναι το μέσον για να διασφαλιστεί κατά τρόπο εποικοδομητικό, ένα ασφαλές δημοσιονομικό περιβάλλον, μια ισόρροπη αναπτυξιακή δυναμική, διασφαλίζοντας νέες ευκαιρίες απασχόλησης, αποτελεσματικές υπηρεσίας υγείας, κοινωνικής πρόνοιας και εκπαίδευσης.

Και σε αυτές τις παγκόσμιες συνθήκες, με παρούσα την απειλή της υγειονομικής  πανδημίας, για την ΕΕ τίθεται πιο επιτακτικό το ζήτημα της προτεραιότητας της συνεργασίας, με την εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων των κρατών-μελών να σχετίζεται από την ευρύτητα και την εμβάθυνση της ενοποίησης.