Η ελληνική άνοιξη της Σπιναλόγκας

Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ

Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το παρόν κείμενο είναι τραβηγμένες στη Σπιναλόγκα πριν λίγες ώρες. Το μεσημέρι της Δευτέρας 8 Απριλίου, δοθείσης ευκαιρίας από τα εγκαίνια της έκθεσης με τίτλο «Μνήμες από τα χρόνια του Χάνσεν» όπου τέσσερις φωτογράφοι, επαγγελματίες στο χώρο της υγείας, κατάφεραν και ένωσαν με το φακό τους, τόπους εκτοπισμού στους οποίους βρέθηκαν τα πρώτα λεπροκομεία στην Ελλάδα: Λέρο, Σάμο, Σπιναλόγκα, Χίο, και σανατόριο της Αγίας Βαρβάρα στο Αιγάλεω. Ωστόσο, την παράσταση την κλέβει η τροπαιούχα Άνοιξη στον ξερόβραχο και όχι ο ανθρώπινος φακός. Ο αμφιβληστροειδής φυγοδικεί από την ανθρώπινη δημιουργία και κερδίζεται από εκείνο το μοναδικό θαύμα της Φύσης, που λέγεται ελληνική Άνοιξη.

Το νησί σύμβολο, αυτές τις μέρες μοιάζει σαν ψέμα, να ξεπετάγεται μέσα από όνειρο και τα παραμύθια των χιλίων και μιας νυκτών. Χωρίς να είναι ψέμα, ψηλαφείς την ίδια την Άνοιξη με τα χέρια σου και τη ρουφάς με τα ρουθούνια σου. Εισόδια της Άνοιξης, στις αυλές και τα σοκάκια, στους τοίχους από τους ξεχασκωμένους οντάδες και τα ερείπια. Εδώ που κάποτε μύριζε ξινίλα από πληγές, θανατικό από τα σκουλικοφαγωμένα κορμιά, πόνος, κλαυθμός και απόγνωση δαντικής κόλασης, τώρα φυτρώνουν κόκκινες παπαρούνες. Κίτρινες και άσπρες μαργαρίτες. Μια μια οι ψυχές των ανώνυμων μαρτύρων σε υποδέχονται μεταμορφωμένες σε παπαρούνες και μαργαρίτες. Εξήντα δυο χρόνια μετά, στο λιγοστό αγιασμένο χώμα από τα δάκρυα και τις πληγές τυραννισμένων ψυχών, τα χρώματα και η πανδαισία των αρωμάτων επελαύνουν τροπαιούχα μαζί με την ελληνική Άνοιξη, που προσμένει το επερχόμενο λυτρωτικό Πάσχα των ψυχών.

Αυτές οι αυλές και τα σοκάκια ήταν κάποτε μια μικρή κόλαση από την επικράτεια της φρικιαστικής τραγωδίας του βράχου. Κρατούσαν κλεισμένους μέσα τους, τους σημαδεμένους με την προσδοκία της ανέφικτης χαράς και της ελπίδας των ημερών που για κάποιους δεν ήρθαν ποτέ. Όσο οι ένοικοι αυτών των λουλουδιασμένων σήμερα αυλών και ερειπίων, πριν από μισόν αιώνα, κοίταζαν στα νερά της μπονάτσας στην αποβάθρα για να δουν το πρόσωπό τους και ψαχουλεύοντας τη μύτη τους την έβρισκαν ακόμη θέση της, μπορούσαν να ελπίζουν…

Σήμερα, το παρελθόν βούλιαξε στα σκοτάδια του αφανισμού και του ανελέητου χρόνου. Έμειναν μόνο οι μνήμες να φυγοδικούν με τα άψυχα αγκωνάρια, τα ρουκούνια από τους τοίχους και τις αυλές. Κοιτάζεις το πολύχρωμο χαλί μέσα σε τούτες στις ξερόπετρες και αναριγάς από το θαύμα της ζωής. Και σκέφτεσαι τον Ελύτη και τη γραφή του κι ανατριχιάζεις: «Της πατρίδας μου πάλι ομοιώθηκα, μέσα στις πέτρες άνθισα και μεγάλωσα…». Και σκέφτεσαι ακόμη περισσότερο, με την ωριμότητα του χρόνου και την ελληνική αισθαντικότητα που σου πνίγουν το λαιμό από συγκίνηση: Δεν μπορεί να ‘ναι όλα τούτα τυχαία! Κάτι γίνεται κάτω από το ανελέητο φως του ουρανού σε τούτη τη μικρή γωνιά του θαλασσόβραχου. Κάποια αόρατα Χερουβίμ αυλακώνουν τον ουρανό και σου μιλάνε με τούτη την ηχηρή σιωπή, με αυτό το πολύχρωμο θαύμα και τα αρώματα που σε πολιορκούν…

Έτσι οι σκέψεις περνούν σαν αερικά και σε σκουντουφλούν σε κάθε επίσκεψη στη νησίδα, που κάθε φορά σαν να ‘ναι η πρώτη φορά. Που δεν είναι επίσκεψη, αλλά επαναλαμβανόμενο, ταπεινό προσκύνημα.

Τα έμπλεα αρωμάτων και χρωμάτων σοκάκια και ερείπια της Σπιναλόγκας σιγοψιθυρίζουν στον κάθε προσκυνητή την πετρωμένη ιστορία του θαλασσοδαρμένου βράχου, όπως τα κύματα τη σιγομουρμουρίζουν πνιχτά και σβηστά στα αλίκτυπα και κρημνοπρεπή θαλασσινά του μπεντένια, χαμηλά στις θαλασσοσπηλιές. Και κάθε άνοιξη τα πολύχρωμα λουλούδια στο λιγοστό μαρτυρικό χώμα του νησιού, υπαινίσσονται με την ηχηρή σιωπή τους και στον πιο ανύποπτο επισκέπτη, ότι στο τέλος η ζωή θριαμβεύει στο θάνατο. Η Ανάσταση που ακολουθεί τον Γολγοθά. Το φως, τα χρώματα και τα αρώματα τροπαιούχα στο νησί εξακολουθούν να προτάσσουν τα πανανθρώπινα ιδανικά και τις οικουμενικές αξίες που σηματοδοτεί το σιωπηλό αυτό μνημείο, ιδιαίτερα στους σημερινούς καιρούς, κάτω από τα αόρατα Χερουβίμ των ψυχών που αυλακώνουν το φωτεινό ουρανό του.