«Ο τόπος αυτός
που μας πληγώνει,
που μας εξευτελίζει»
Γ. Σεφέρης, Μέρες Γ΄
Ο Κρόνος στον γνωστό ελληνικό μύθο, έτρωγε αμέσως μετά τη γέννησή τους τα παιδιά του, φοβούμενος ότι θα τον ανέτρεπαν παίρνοντας αυτά την εξουσία. Τον αποτύπωσε ο ισπανός ζωγράφος Φραγκίσκο Γκόγια. Το έργο που το ζωγράφισε απευθείας επάνω στο τοίχο του σπιτιού του, μεταφέρθηκε σε καμβά μετά τον θάνατό του και από τότε βρίσκεται στο Μουσείο του Πάδρο στη Μαδρίτη.
Η Ελλάδα που τρώει τα παιδιά της.
Στρατιωτικά κινήματα, ποινικοποίηση της αντίθετης άποψης, δικτατορία Μεταξά. Κατοχή και συνεργασία με τους κατακτητές τμημάτων της ελληνικής κοινωνίας σε επίπεδο πολιτικό, οικονομικό και ένοπλο με τη δημιουργία ελληνικών σωμάτων ασφαλείας και ευζωνικών ταγμάτων ασφαλείας («Οι δωσίλογοι», Μ. Χαραλαμπίδης).
Και μετά την απελευθέρωση, το αποικιακής αντίληψης τηλεγράφημα του Τσόρτσιλ προς τον άγγλο πρεσβευτή στην Αθήνα Ρ. Λίπερ, σύμφωνα με το οποίο τόσο ο ίδιος όσο και ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου «πρέπει να συμμορφωθ[ούν] προς τας οδηγίας του [Σκόμπυ] εις ό,τι αφορά την δημοσίαν τάξιν και ασφάλειαν»!
Και προς τον ίδιο τον Σκόμπυ ο Τσόρτσιλ διαμηνύει : «μη διστάσετε να πυροβολήσετε εναντίον παντός ενόπλου[…] Μη διστάσετε να ενεργήσετε ως να ευρίσκεσθε εις μόλις καταληφθείσαν πόλιν όπου έχει εκραγεί επαναστατικόν κίνημα»! (Εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 24.11.2008).
***
Στις 22 Δεκέμβρη του 1945 πριν τα Χριστούγεννα και ένα χρόνο μετά τα Δεκεμβριανά, το πλοίο με το όνομα «Ματαρόα» (που σημαίνει στα πολυνησιακά «η γυναίκα με τα μεγάλα μάτια») αποπλέει από το λιμάνι του Πειραιά μεταφέροντας πάνω από 200 Έλληνες, με σταθμό αποβίβασης τον Τάραντα και τελικό προορισμό των επιβατών με τρένο, μέσω Ελβετίας, το Παρίσι.
Το ταξίδι αυτό ήταν μια πρωτοβουλία του Οκτάβιου Μερλιέ, διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου στην Αθήνα, καθώς η Ελλάδα έμπαινε στη δίνη του εμφυλίου πολέμου.
Το «Ματαρόα» πήρε τον ανθό της ελληνικής διανόησης, καλλιτέχνες και επιστήμονες, για να τους διασώσει από ένα μισαλλόδοξο και εκδικητικό κράτος και τους οδήγησε στην Ευρώπη.
Καλλιτέχνες και επιστήμονες, που λίγα χρόνια αργότερα θα γινόταν γνωστοί ως σημαντικές προσωπικότητες στον κόσμο της τέχνης, της επιστήμης και των γραμμάτων, συγκροτώντας τον πυρήνα της ελληνικής διανόησης στη Δύση:
Πάνος Τζελέπης, Κορνήλιος Καστοριάδης, Κώστας Παπαϊωάννου, Μιμίκα Κρανάκη, Κώστας Αξελός, Νίκος Σβορώνος, Εμμανουήλ Κινδύνης, Αριστομένης Προβελέγγιος, Αθανάσιος Γάττος, Κωνσταντίνος Μανουηλίδης, Νικόλας Χατζημιχάλης […] Γιώργος Κανδύλης, Πάνος Τσολάκης, Τάκης Ζενέτος, Μάνος Ζαχαρίας, Μέμος Μακρής, Ντίκος Βυζάντιος, Δημήτρης Χωραφάς, Άγγελος Προκοπίου, Ανδρέας Γληνός και Ευάγγελος Μπρίκας, Έλλη Αλεξίου, Μάτση Χατζηλαζάρου, Ανδρέας Καμπάς, Εμμανουήλ Κριαράς και Σταμάτιος Καρατζάς, Ιάνης Ξενάκης […]
Μετά έφυγαν και άλλοι νέοι. Με τρένα για τις φάμπρικες της Γερμανίας, με πλοία για την Αμερική και για τη μακρινή Αυστραλία.
Η Ελλάδα συνεχίζει να τρώει τα παιδιά της.
Με ένα κράτος λάφυρο για το εκάστοτε κόμμα που κυβερνάει και που για την διατήρηση της εξουσίας «πρέπει να δημιουργήσει [η κυβέρνηση] στους διαπλεκομένους και στο λαό την προσδοκία ακόμη μεγαλύτερης πολιτικής διαφθοράς» (εφημ. Καθημερινή, Α. Καρκαγιάννης).
Οι νέοι, τα μεγάλα θύματα της μνημονιακής κρίσης, βυθομετρώντας τη ρηχότητα του πολιτικού συστήματος, αρνούνται τις αμοιβές της φτώχειας, την απλήρωτη εργασία, την έλλειψη εργασιακής και επιστημονικής προοπτικής. Αρνούνται να παραδοθούν στη φτωχοποίηση και στο τέλμα του οργανωμένου εφησυχασμού και φεύγουν, αναζητώντας μια ζωή με αξιοπρέπεια.
Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου ΕΝΑ, από το 2010 μέχρι το 2022, έχουν φύγει από την Ελλάδα 1.079.992 άτομα από τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό, εκ των οποίων οι 234.058 ήταν ηλικίας 15-24 ετών, οι 633.680 ηλικίας 25-44 ετών και οι 212.254 ηλικίας 45-64 ετών. Κατά την περίοδο των μνημονίων, από το 2010 έως και το 2018, έφυγαν από τη χώρα συνολικά 796.191 άτομα, που ανήκουν στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό.
Η μετανάστευση επιστημονικού δυναμικού και εξειδικευμένων επαγγελματιών, brain drain όπως είναι γνωστή, δεν στερεί μόνο σήμερα πολύτιμο ανθρώπινο κεφάλαιο από την ελληνική οικονομία αλλά θα δημιουργήσει μακροχρόνια, αρνητικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
«Αν ήταν δίκαιο να μεγαλώσει ο τόπος αυτός», γράφει ο Σεφέρης, «δεν ήταν για να έχουμε περισσότερους βουλευτές, νομάρχες ή χωροφύλακες· ήταν για να μπορέσει ν’ αναπτυχθεί σε μια γωνιά της γης ο Ελληνισμός — αυτή η ιδέα της ανθρώπινης αξιοσύνης και της ελευθερίας, όχι αυτή η αρχαιολογική ιδέα.
Δεν πιστεύω σ’ αυτούς τους ανθρώπους που φλυαρούν, ή στους άλλους που δεν ξέρουν τι κάνουν· δεν εννοώ να βουλιάξω μέσα στην απερίγραπτη μιζέρια των χαρακτήρων — πιστεύω σε δυο-τρεις ιδέες που προχωρούν, και τώρα ακόμη, ύστερ’ από χιλιάδες χρόνια, σ’ αυτή τη γλώσσα.
Γι’ αυτές τις δυο-τρεις ιδέες που πρέπει να ζήσουν εδώ, και μονάχα εδώ θα μπορούσαν να ζήσουν καθώς τις σκέπτομαι, υπομένω αυτή την αθλιότητα».
***
Στις 2 Μαρτίου του 1922 καθελκύεται στα ναυπηγεία του Harland & Wolf στο Μπέλφαστ ένα πλοίο δίνοντάς του το όνομα “Diogenes” και που αργότερα λαμβάνει το όνομα «Ματαρόα». Ταξίδεψε σε πολλές θάλασσες εξυπηρετώντας τη γραμμή Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία. Συμμετείχε σε νηοπομπές και τον Αύγουστο του 1945 ναυλώνεται για να πραγματοποιήσει το δρομολόγιο Μασσαλία – Χάϊφα για τη μεταφορά 173 Εβραίων (κυρίως παιδιών), τα οποία είχαν γλιτώσει από το κολαστήριο του Μπούχενβαλντ και είχαν συγγενείς στην Παλαιστίνη. Λίγο αργότερα μεταφέρει άλλους 1.200 αιχμαλώτους από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπέργκεν –Μπέλζεν. Στις 21 Νοεμβρίου του 1956 αποπλέει από το Southampton για τη Νέα Ζηλανδία.
Είναι το τελευταίο του ταξίδι. Στις 29 Μαρτίου 1957 φτάνει στο Faslane για να ξεκινήσουν οι διαδικασίες διάλυσής του.
Το κράτος που τρώει τα παιδιά του δεν «διαλύθηκε» ακόμα.
