της Δέσποινας Συγγελάκη
Παγκόσμια ημέρα εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών η 25η Νοεμβρίου και είναι αφορμή για να αντικρύσουμε την κακοποιημένη γυναίκα δίπλα μας, στην οικογένεια, στην εργασία, στη γειτονιά, στο Πανεπιστήμιο, στο διαδίκτυο. Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο (Νοέμβριος 2016), μία στις τρεις γυναίκες έχει υποστεί σεξουαλική ή φυσική βία ή και τα δύο, μία στις τρεις καταχρηστική ψυχολογική συμπεριφορά από το σύντροφό της, μία στις πέντε καταδίωξη, μία στις δύο σεξουαλική παρενόχληση. Μία στις είκοσι έχει βιαστεί.
Ξεκινώντας από τις οικονομικά εξαθλιωμένες χώρες, όπου ο βιασμός ή η εξώθηση στην πορνεία είναι καθημερινό και κοινωνικά αποδεκτό φαινόμενο, έως τις ανεπτυγμένες χώρες του δυτικού κόσμου, η βία κατά των γυναικών δεν γνωρίζει σύνορα χωρικά, ταξικά ή μορφωτικά. Παραμένει η πιο διαδεδομένη παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων, συνήθως αθέατη και ατιμώρητη στον περισσότερο κόσμο. Τα τελευταία δε χρόνια φαίνεται ότι ο αριθμός των καταγγελλόμενων περιστατικών αυξάνεται.
Η αύξηση των κρουσμάτων βίας αποδίδεται από πολλούς στην οικονομική κρίση, που από το 2010 έχει παρασύρει τα πάντα. Πράγματι, δεν είναι μόνο το οικονομικό οικοδόμημα, που κλυδωνίστηκε, αλλά και οι άνθρωποι, που βιώνοντας καθημερινά αλλαγές σε κάθε μέτωπο, ζούνε τις επιπτώσεις στην οικονομική τους κατάσταση, κυρίως όμως στον ψυχισμό τους. Συναισθήματα όπως απογοήτευση, απελπισία, ανασφάλεια και θυμός μάς κατακλύζουν.
Αποκαμωμένη από τις συνεχείς περικοπές η ελληνική οικογένεια αδυνατεί να αντιδράσει, οι γονείς αγωνιούν για τα παιδιά τους, τα ζευγάρια απομακρύνονται. Οι παραδοσιακοί ρόλοι μεταβλήθηκαν και η ανεργία, που έπληξε τους άνδρες, έπληξε μαζί και την αυτοπεποίθηση τους κάνοντάς τους να βιώνουν την κατάσταση μέχρι και ως αμφισβήτηση του ανδρισμού τους. Έτσι η ανάγκη των ανδρών να επιβάλουν την εξουσία τους, δυστυχώς, πολλές φορές εκφράστηκε στην άσκηση βίας κατά των γυναικών και ενδοοικογενειακής βίας. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι υπάρχει οποιαδήποτε δικαιολογία ή ανοχή απέναντι στο φαινόμενο αυτό.
Ωστόσο, η αύξηση των κρουσμάτων βίας κατά των γυναικών δεν μπορεί να αποδοθεί μόνο στην οικονομική κρίση. Στην Ελλάδα της κρίσης, σύμφωνα με έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, μία στις τέσσερις Ελληνίδες άνω των 15 ετών έχει βιώσει σεξουαλική ή/και σωματική βία. Υψηλότερα ποσοστά όμως, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, εμφανίζονται στη Βόρεια Ευρώπη (πχ 52% στη Δανία), ενώ γενικά ο Ευρωπαϊκός νότος κινείται σε χαμηλότερα επίπεδα (πχ 27% στην Ιταλία).
Τα υψηλότερα ποσοστά στις πιο ανεπτυγμένες αυτές χώρες δεν σχετίζονται όμως με την ευμάρεια, τη μη λειτουργία κοινωνικών υποστηρικτικών δομών, τη μειωμένη ευαισθητοποίηση του κοινού, αλλά με τη χειραφέτηση των γυναικών και την απονομιμοποίηση της βίας κατά αυτών. Όσο υψηλότερη είναι η δημοσιοποίηση των ζητημάτων βίας κατά των γυναικών τόσο περισσότερες γυναίκες ξεπερνούν το φόβο και τις ενοχές τους να καταγγείλουν τη βία που υφίστανται.
Στην κατεύθυνση αυτή έχουν γίνει σημαντικά βήματα την τελευταία δεκαετία στην Ελλάδα. Το 2006 θεσπίστηκε ο νόμος για την ενδοοικογενειακή βία και παράλληλα η Γενική Γραμματεία Ισότητας άρχισε να δημιουργεί ένα δίκτυο δομών με συμβουλευτικούς σταθμούς, ξενώνες φιλοξενίας γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, τηλεφωνική γραμμή συμβουλευτικής υποστήριξης σε συνδυασμό με μία ευρεία εκστρατεία ευαισθητοποίησης.
Στην Κρήτη πολλοί δήμοι προχώρησαν το 2011 στην υπογραφή της Χάρτας Ισότητας και την ένταξη της οπτικής του φύλου στις πολιτικές τους, ενώ ο Δήμος Ηρακλείου προχώρησε την ίδια χρονιά επιπλέον στη δημιουργία του Ξενώνα γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας και των παιδιών τους. Ο Ξενώνας αυτός αποτέλεσε στρατηγική επιλογή για την κοινωνική πολιτική καλύπτοντας τη διαπιστωμένη ανάγκη φροντίδας των γυναικών θυμάτων βίας (πέραν της ήδη παρεχόμενης φιλοξενίας από καταξιωμένη ΜΚΟ), αλλά και εντασσόμενος σε ένα πλέγμα νέων δομών και υπηρεσιών παροχής κοινωνικής φροντίδας στο δημότη, καθώς η εμπειρία έχει δείξει, ότι σε περιόδους ύφεσης οι πιο αδύναμοι υποφέρουν περισσότερο και μεταξύ αυτών οι γυναίκες και τα παιδιά.
Το να κλείνουμε τα μάτια ως κοινωνία στη βία κατά των γυναικών είναι συγκάλυψη και συνενοχή. Απεναντίας θα πρέπει να καταστήσουμε το φαινόμενο της βίας από αθέατο και μυστικό ζήτημα σε ζήτημα δημόσιο, που μας αφορά όλους. Να εκπαιδεύσουμε την κοινωνία, ώστε να καταρριφθούν τα πρότυπα προαγωγής της βίας, να αλλάξουμε την κουλτούρα πρόκλησης ή ανοχής της βίας κατά των γυναικών.
Απαραίτητοι σύμμαχοι και συνεργοί σε αυτή την προσπάθεια είναι τα ΜΜΕ, η κοινωνία των πολιτών και η ίδια η πολιτεία. Τα ΜΜΕ θα πρέπει να πάψουν να τροφοδοτούν την ανοχή στη βία κατά των γυναικών και την αναπαραγωγή σεξιστικών και ρατσιστικών στερεοτύπων και να αναλάβουν ενεργό ρόλο στη δημοσιοποίηση των ζητημάτων βίας και την ευαισθητοποίηση του κόσμου. Το σχολείο να γαλουχήσει τη νέα γενιά με νέα κοινωνικά πρότυπα, που δεν ευνοούν τα στερεότυπα και δεν ανέχονται τη βία. Η πολιτεία να αναπτύξει όχι μόνο δράσεις πρόληψης και αντιμετώπισης της κακοποίησης αλλά να ρίξει το βάρος της στο παιδί και την οικογένεια, στο πλαίσιο ενός αποτελεσματικού κοινωνικού κράτους, επενδύοντας στην ισότιμη ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας, την παροχή φροντίδας στα παιδιά, την πρόσβαση στην εκπαίδευση και τα άλλα κοινωνικά αγαθά και υπηρεσίες για όλη την οικογένεια. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση να συνδράμει στην άμβλυνση των ανισοτήτων με τη στήριξη της μητέρας, της εργαζόμενης, της άνεργης, της μετανάστριας ή πρόσφυγα, με δομές αλλά και δράσεις ευαισθητοποίησης, παρεμβάσεις πρόληψης και δημόσιας υγείας.
Καθένας από εμάς να νοιαστεί για τη γυναίκα δίπλα του, γι’ αυτήν που δοκιμάζεται από την ανέχεια και την κάθε μορφή βίας, να δείξουμε αλληλεγγύη, να περιφρουρήσουμε τις ανθρώπινες αξίες ξεφεύγοντας από την απάθεια και την ιδιώτευση, που μας έριξε η οικονομική κρίση.
Είναι καιρός να πάψουμε να κλείνουμε τα μάτια και τα αυτιά μας στη βία δίπλα μας. Πρώτοι εμείς να σταματήσουμε αυτό το έγκλημα!
Η Δέσποινα Ι. Συγγελάκη
είναι Δικηγόρος MSc
