IANOS

Είμαστε τώρα πιο κοντά στην καρδιά του Χειμώνα. Αλλά είμαστε και πιο κοντά στις εξελίξεις και στις όποιες αποφάσεις αφορούν τον καθένα μας. Αλλαγή του χρόνου σημαίνει ανανέωση των δρομολογήσεων που οδηγούν στους άλλους, δηλαδή στον εαυτό μας. Είναι εκείνο που λέμε «όλοι οι δρόμοι | οδηγούν στη Ρώμη» - με τη λέξη Ρώμη να επιλέγεται λόγω ομοιοκαταληξίας.

Έλα όμως που στα αρχαία χρόνια οι Ρωμαίοι το έλεγαν και το εννοούσαν, αφού οι δρόμοι της απέραντης επικράτειάς τους είχαν αναφορά τους (όπου κι αν βρίσκονταν, στην μακρινή Βρετανία ή στην κοντινότερή τους Μικρά Ασία) την ίδια τη Ρώμη! Όχι μόνο την πόλη, αλλά και την ιδέα της κυριαρχίας της. Ε λοιπόν, φανταστείτε τώρα το κέντρο αυτού του κέντρου: Δεν ήταν εκεί που αγόρευαν στη Σύγκλητο, ούτε το Φόρουμ. Ήταν ο ναός ο αφιερωμένος στον παλαιότερο θεό τους. Ο Ναός του Ιανού.

Image
IANOS
Ένας χαρακτήρας του θεού Ιανού ήταν ο χαρακτήρας του θεού των δημοσίων πυλών, μέσα απ’ όπου περνούσαν οι κυριότεροι δρόμοι της πόλης. Αυτό ήταν το αρχαιότατο ιερό του στην Αγορά (στο Φόρουμ), που είχε την μορφή διπλού τόξου

     Όπως έχουμε το μεγάλο ρολόι στο κωδωνοστάσιο της κεντρικότερης εκκλησίας για να δείχνει - ανά πάσα στιγμή - τον χρόνο που περνάει, ο Ναός του Ιανού αφηνόταν πάντα ανοιχτός σε καιρό πολέμου και παρέμενε πάντα κλειστός σε καιρό ειρήνης. Βέβαια, δεν χρειαζόταν σχεδόν ποτέ να κλείνει, γιατί η ζωή των Ρωμαίων ήταν μια διαρκής εμπόλεμη κατάσταση, είτε σε κάποιο μακρινό μέτωπο είτε μέσα στην ίδια την πόλη - με τις πολιτικές της ζυμώσεις. Πάντως, μη νομίσετε ότι ο Ιανός αυτός, ήταν κάποιος θεός των συγκρούσεων και του πολέμου! Όχι. Σαν πρωταρχικός τους θεός ερχόταν από μια μακρινότερη χρονική αντίληψη κι από διαφορετικούς συμβολισμούς. Ήταν ο θεός των πυλώνων. Και, με αυτή την έννοια, ήταν ο θεός του περάσματος και του χρόνου. Να το πούμε με άλλα λόγια, για να γίνει πιο κατανοητό, ήταν ο θεός των ενάρξεων και των μεταβάσεων, η θεότητα της κίνησης που είναι αλληλένδετη με την αλλαγή. Για να το περιγράψουμε απλά, φανταστείτε μια πόρτα. Την ίδια στιγμή που μπαίνουμε, την ίδια ακριβώς στιγμή και βγαίνουμε. Γι’ αυτό ο Ιανός απεικονίστηκε «εις διπλούν». Είναι ο μόνος θεός που έχει δυό πρόσωπα στο ίδιο κεφάλι, το ένα μπρος και το άλλο πίσω. Τα δυό του πρόσωπα αυτά ήταν πάντα τους όμοια, κάποτε όμως έφτασαν οι Ρωμαίοι να τα παρουσιάσουν με τις όψεις ενός γέροντα κι ενός νέου για να συμβολίσουν το πέρασμα του χρόνου, έχασαν όμως έτσι τον συμβολισμό της δυαδικότητας. 

Image
Ianos

Ήταν φαίνεται η εποχή που καθιερώσανε τον πρώτο μήνα του έτους να λέγεται με το όνομά του - Ιανουάριος. Πιο πριν, ξεκινούσαν τους μήνες τους από τον Άρη, τον θεό του Πολέμου, που στα ρωμαïκά τον λέγανε Μαρς και η γενική του ήταν Μάρτις - από τον Μάρτιο δηλαδή. Τότε, ο Ιανουάριος ήταν ο ενδέκατος μήνας. Ο Νουμάς Πομπίλιος, όταν έκανε τη μεταρρύθμιση στο Ρωμαϊκό Ημερολόγιο, έδωσε το όνομά του για πρώτο μήνα του χρόνου. Έτσι ο Ιανός, σαν νέος, στρέφει την όψη στον γέροντα μήνα - που φεύγει με τη δικιά του χρονιά. 
    Σαν ύπατος θεός όμως της δυαδικότητας, ο Ιανός μου φέρνει στο μυαλό το δισυπόστατο του ζωροαστρικού θεού Άχουρα Μάσντα και του Αριμάν ή του εβραϊκού θεού Ιεχωβά (Γιαχβέ) και του Σατανά, όπου οι δυό αντίθετες δυνάμεις ενυπάρχουν στην ίδια οντότητα. Επίσης, για να μη μείνουμε μόνο στον Ιανουάριο και στην πρώτη μέρα του έτους, πρέπει εδώ να αναφέρουμε ότι στην αρχή - δηλαδή στις πρώτες φάσεις της λατρείας του - ο Ιανός ήταν παρών στην πρώτη μέρα κάθε διαφορετικού μήνα. Ήταν παρών στην πρώτη μέρα της σποράς και στην πρώτη μέρα της συγκομιδής. Ήταν παρών στην γέννηση, στον γάμο, στον θάνατο. Σε όλες δηλαδή τις μεταβάσεις της ζωής. Γιατί η λέξη έναρξη ή η λέξη «πύλη» (παρμένη στους Ρωμαίους από την ετρουσκική λέξη «γιάνουα») υπονοούσε και τη μετάβαση από την προηγούμενη υπαρξιακή κατάσταση. 
    Ο Ιανός δεν είχε κάποιον ιερέα στο όνομά του. Στις τελετές που γίνονταν κάθε χρόνο προς τιμή του, επικεφαλής ήταν ο ίδιος ο βασιλιάς της Ρώμης. Είναι ευκαιρία εδώ να πούμε ότι κάποιες αναφορές για την προέλευση του Ιανού τον έχουν σαν θνητό βασιλιά στο Λάτιο, που κυβερνούσε μια πόλη σ’ ένα λόφο, με γιο του τον Τιβέριο - απ’ όπου έρχεται η ονομασία του ποταμού Τίβερη. Από την αρχή του αυτή, έφτασε στο μυαλό των κατοπινών Ρωμαίων να διοικεί όλες τις αρχές του κόσμου σαν θεός, ο αυθεντικότερος θεός τους. Και ο παλαιότερός τους, πολύ πριν κυριαρχήσουνε στη Ρώμη και κατά προέκταση στην υπόλοιπη Ευρώπη οι θεοί των Ελλήνων με τα αλλαγμένα ονόματά τους. 

Image
Ιανός Διπρόσωπος
Ιανός Διπρόσωπος

Κι ο Ιανός όμως πέρασε από την Ευρώπη στον υπόλοιπο Κόσμο - μέσα από την ονομασία του μήνα του, του Ιανουαρίου. Κι αυτό έγινε όταν την 1η Ιανουαρίου του 1502 το εξερευνητικό πλοίο του Γκασπάρ ντε Λέμος από την Πορτογαλία (που είχε μαζί του σαν παρατηρητή τον Αμέρικο Βεσπούκι από την Φλωρεντία της Ιταλίας - τον συνεργάτη χαρτογράφο του Χριστόφορου Κολόμβου, που έδωσε το όνομά του στην Αμερική), ανακάλυψε έναν μεγάλο κόλπο. Νόμισαν τότε ότι ένα μεγάλο ποτάμι εκβάλει εκεί πέρα. Και γι’ αυτό, την πόλη που κτίσανε, την ονομάσανε Ποταμός του Ιανουαρίου. Τελικά είδανε ότι κάναν λάθος, ποτάμι εκεί δεν υπήρχε. Κι όμως η ονομασία έμεινε να θυμίζει τον Ιανό με τα δύο πρόσωπα, τον θεό της κάθε αρχής, σε μια όντως μεγάλη σήμερα πολιτεία. Λέγεται ακόμα Ποταμός του Ιανουαρίου, αλλά το  ποτάμι τώρα είναι οι πολυάριθμοι άνθρωποί του - σε όλες τις δραστηριότητές τους: Είναι το Ρίο ντε Τζανέιρο!

Image
Ρίο ντε Τζανέιρο!

                                         

Γίνε ο ρεπόρτερ του CRETALIVE

Στείλε την είδηση