Γράφει ο Ιανός Ιανού
Ο προσδιορισμός της ημερομηνίας που εορτάζεται το Πάσχα αποτέλεσε ένα πρόβλημα για την εκκλησία. Ως γνωστόν ο Χριστός ανεστήθη την επομένη του Εβραϊκού Πάσχα το οποίο εκείνη τη χρονιά ήταν ημέρα Σάββατο. Οι πρώτοι Χριστιανοί, οι οποίοι ήταν Εβραίοι, διατήρησαν την ονομασία Πάσχα ( απο το Πεσάχ που σημαίνει πέρασμα, διάβαση και συμβολίζει την απελευθέρωση των Εβραίων απο τους Αιγυπτίους και τη διάβαση της Ερυθράς θάλασσας) σε ανάμνηση της Αναστάσεως του Κυρίου.
Οι πρώιμες Χριστιανικές εκκλησίες εόρταζαν το Πάσχα σε διαφορετικές ημερομηνίες. Κάποιες το εόρταζαν την 14η του μηνός Νισάν (ο πρώτος μήνας του Εβραϊκού ημερολογίου του οποίου η πρωτοχρονιά συνέπιπτε με την εαρινή ισημερία και αντιστοιχεί στην καθ' ημάς χρονική περίοδο από 16 Μαρτίου έως 15 Απριλίου) ανεξάρτητα από την ημέρα της εβδομάδος, ενώ κάποιες άλλες το εόρταζαν την Κυριακή μετά την πανσέληνο που ακολουθεί την εαρινή ισημερία. Για να λυθεί αυτό το πρόβλημα η Α' Οικουμενική σύνοδος της Νίκαιας το 325 μ.Χ, αποφάσισε ότι το Χριστιανικό Πάσχα θα εορτάζεται την πρώτη Κυριακή που ακολουθεί την πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία, δηλ. Πασχαλινή θεωρείται η πανσέληνος μετά την 21η Μαρτίου.
Για να διασφαλισθεί ότι το Χριστιανικό Πάσχα δεν θα συμπίπτει ποτέ με το Εβραϊκό αφού χρονολογικά η Ανάσταση του Χριστού ακολούθησε τον εορτασμό του Εβραϊκού Πάσχα, ορίσθη ότι αν η πρώτη πανσέληνος μετά την εαρινή ισημερία είναι ημέρα Κυριακή, το Πάσχα μεταφέρεται την επόμενη Κυριακή. Και αυτό γίνεται γιατί το Εβραϊκό Πάσχα εορτάζεται την πρώτη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία ανεξάρτητα με το τι μέρα της εβδομάδος είναι. Ο καθορισμός της ημερομηνίας που θα εορτάζεται το Πάσχα ανετέθει στον Πατριάρχη Αλεξανδρείας, γιατί εκείνη την εποχή στην Αλεξάνδρεια ήκμαζε η αστρονομία. Το ημερολόγιο της εποχής ήταν το Ιουλιανό (παλαιό ημερολόγιο) και οι αστρονόμοι της Αλεξάνδρειας χρησιμοποιούσαν για τον προσδιορισμό των μελλοντικών πανσελήνων τον Μετωνικό κύκλο. Ο Αθηναίος μαθηματικός και αστρονόμος Μέτωνας είχε υπολογίσει ότι κάθε 235 συνοδικοί (σεληνιακοί) μήνες ισοδυναμούν με 19 ηλιακά έτη. Συνοδικός μήνας είναι το χρονικό διάστημα μεταξύ δυο διαδοχικών ομώνυμων φάσεων της Σελήνης και είναι ίσος με 29,53 ημέρες.
Με βάση αυτόν τον Μετωνικό κύκλο οι Αλεξανδρινοί αστρονόμοι σχημάτιζαν τον πίνακα των πανσελήνων του Πάσχα. Από τον Μάρτιο του 1924, όταν η Εκκλησία της Ελλάδας δέχθηκε το Γρηγοριανό (νέο) ημερολόγιο αλλά χωρίς την εφαρμογή του στην ημερομηνία προσδιορισμού του Πάσχα και των κινητών εορτών, ο ορισμός της ημερομηνίας εορτασμού του Πάσχα έγινε αρκετά περίπλοκος. Και αυτό γιατί αφενός ο κύκλος του Μέτωνα με το μικρό σφάλμα που έχει (λειτουργώντας σωρευτικά όλους αυτούς αιώνες) δίνει την Μετωνική (Ιουλιανή) πανσέληνο με 4-5 ημέρες διαφορά από την Γρηγοριανή και αφετέρου χρησιμοποιώντας το Ιουλιανό (παλιό) ημερολόγιο μερικές πανσέληνοι αν και είναι μετά τις 21 του Μάρτη με το Γρηγοριανό (νέο) ημερολόγιο, να μην θεωρούνται Πασχαλινοί και το Πάσχα να εορτάζεται την πρώτη Κυριακή που ακολουθεί τη δεύτερη πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία.
Για να υπολογίσουμε την ημερομηνία εορτασμού του Πάσχα, ας δώσουμε ένα παράδειγμα για το φετινό Πάσχα.
1. Από τον αριθμό του έτους αφαιρούμε τον αριθμό 2 ( 2018 - 2 = 2016)
2. Το υπόλοιπο της αφαίρεσης το διαιρούμε με τον αριθμό 19 (2016 : 19 = 106 και υπόλοιπο 2)
3. Το υπόλοιπο της διαίρεσης, το 2, το πολλαπλασιάζουμε με τον αριθμό 11 (2 Χ 11 = 22)
4. Το γινόμενο του πολλαπλασιασμού το διαιρούμε με τον αριθμό 30. Αν το γινόμενο είναι μικρότερο του 30 κρατάμε τον αριθμό ως έχει ( 22 : 30 = 22). Αν είναι μεγαλύτερο του 30 (π.χ. 34) η πράξη γίνεται ( 34 : 30 = 1 και υπόλοιπο 4. Αυτό το υπόλοιπο, το 4, ονομάζεται επακτή και συμβολίζεται με το γράμμα Ε). Στον υπολογισμό μας για το φετινό έτος κρατάμε το 22.
5. Από τον αριθμό 44 αφαιρούμε την επακτή ( 44 - 22 = 22)
6. Αν το υπόλοιπο της αφαίρεσης είναι μικρότερο ή ίσο με το 23 ο αριθμός που βρίσκουμε είναι η ημερομηνία της Πασχαλινής πανσελήνου το μήνα Μάρτιο του Ιουλιανού ημερολογίου. Φέτος λοιπόν η Πασχαλινή πανσέληνος σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο ήταν στις 22 Μαρτίου. Αν το υπόλοιπο της αφαίρεσης είναι μεγαλύτερο από το 23 ο αριθμός που βρίσκουμε είναι η ημερομηνία της Πασχαλινής πανσελήνου το μήνα Απρίλιο του Ιουλιανού ημερολογίου. (Αν η επακτή ήταν 4 όπως στο παράδειγμα, θα είχαμε 44 - 4 = 40, άρα 40 Μαρτίου, δηλαδή 9 Απριλίου.)
7. Στην ημερομηνία που βρήκαμε στο σημείο 6 προσθέτουμε το 13 που είναι η διαφορά ημερών μεταξύ Γρηγοριανού και Ιουλιανού ημερολογίου ( 22 + 13 = 35). Το 35 αυτό είναι η 35η Μαρτίου,δηλαδή 4 Απριλίου. 4 Απριλίου είναι η ημερομηνία της πρώτης πανσελήνου μετά την εαρινή ισημερία υπολογιζόμενη με το Ιουλιανό ημερολόγιο και αναγόμενη στο Γρηγοριανό, σύμφωνα με τον κύκλο του Μέτωνα.
8. Η Κυριακή του Πάσχα είναι η πρώτη Κυριακή μετά την 4η Απριλίου, δηλαδή 8 Απριλίου 2018.
Αν συνεχίζαμε το παράδειγμα μας με την επακτή (Ε) να ισούται με 4, το Πάσχα θα ήταν 44 - 4 = 40
40 + 13 = 53 (του Μάρτη)
53 - 31 (ημέρες που έχει ο Μάρτιος) = 22 Απριλίου
22 Απριλίου είναι η πασχαλινή πανσέληνος και το Πάσχα θα εορτάζετο την Πρώτη Κυριακή μετά την 22α Απριλίου ( εάν και εφόσον η 22α Απριλίου δεν ήταν ημέρα Κυριακή).
Χρόνια πολλά και καλή Ανάσταση.
