Ο τουρισμός υγείας και η Κρήτη

Του ΜΑΝΟΛΗ ΚΛΩΝΤΖΑ (*)

Όταν στην αρχαιότητα ο Ιπποκράτης απέρριπτε την αντίληψη ότι κάθε ασθένεια ήταν τιμωρία από κάποια θεότητα, όχι μόνο απάλλασσε την Ιατρική από το μυστικισμό και τις δεισιδαιμονίες, αλλά ταυτόχρονα έθετε τις βάσεις για τη λογική και την επιστημονική προσέγγισή της. Από τότε μέχρι σήμερα ο κόσμος και οι κοινωνίες άλλαξαν τόσο, που παλιά στερεότυπα και αντιλήψεις για τη ζωή, ακόμη και σ’ αυτή την ίδια την Ιατρική άλλαξαν καταιγιστικά.

Τον τελευταίο καιρό γίνονται συχνά αναφορές στην ανάπτυξη του τουρισμού υγείας (ή ιατρικού τουρισμού) και πραγματοποιούνται συνέδρια και ημερίδες. Στο κείμενο «Ελλάδα: Μια στρατηγική ανάπτυξης για το μέλλον - 2018» που αφορά τον αναπτυξιακό σχεδιασμό της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ, υπάρχει σχετική παράγραφος για τον τουρισμό υγείας, αλλά γίνεται αναφορά μονάχα στον ιαματικό τουρισμό. Και το ερώτημα είναι γιατί αυτή η επιλεκτική αναφορά. 

Τι είναι όμως τουρισμός υγείας (ΤΥ);

Ο ΤΥ αποτελεί μια μορφή θεματικού τουρισμού που συναντάται και ως ιατρικός τουρισμός, τουρισμός ευεξίας, θεραπευτικός τουρισμός και ιαματικός τουρισμός. Είναι ο τομέας της παροχής υπηρεσιών υγείας από δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς σε επισκέπτες, όπου μέρος των παρεχόμενων υπηρεσιών στηρίζεται σε υποδομές ή μέσα που παρέχονται από φορείς  του τουριστικού τομέα.

Ο ΤΥ αφορά την πρόληψη, τη διατήρηση, τη θεραπεία, την ανάρρωση και την αποκατάσταση της υγείας με σύγχρονες ιατρικές ή φυσικές μεθόδους. Περιλαμβάνει όπως προλέχθηκε τον ιατρικό τουρισμό, τον παραδοσιακό ιαματικό τουρισμό και τον τουρισμό ευεξίας. Ο ασθενής αποφασίζει να ταξιδέψει για να λάβει μια συγκεκριμένη ιατρική υπηρεσία, παρακινημένος από παράγοντες όπως το κόστος της υπηρεσίας, η ποιότητά της ή ακόμα και η ευκαιρία να συνδυάσει την ιατρική φροντίδα με την αναψυχή. Ο ιαματικός τουρισμός π.χ. στόχο έχει την πρόληψη, τη διατήρηση και την αποκατάσταση της σωματικής και ψυχικής υγείας, καθώς και την ευεξία με τη χρήση φυσικών ιαματικών πόρων. O τουρισμός ευεξίας συνδυάζει τις διακοπές με υπηρεσίες πρόληψης, διατήρησης ή βελτίωσης της υγείας μέσω προγραμμάτων ολικής αναζωογόνησης και χαλάρωσης σε σωματικό, πνευματικό και συναισθηματικό επίπεδο.

Αυτόν τον τουρισμό τον επιλέγουν άτομα που  επιθυμούν να συνδυάσουν την θεραπευτική αγωγή ή τις εξειδικευμένες  ιατρικές πράξεις με διακοπές.   Επίσης τον επιλέγουν άτομα που λόγω χρόνιων ή ιδιαίτερων προβλημάτων υγείας επιλέγουν  χώρες και περιοχές που παρέχουν τις υπηρεσίες υγείας που έχουν ανάγκη κάνοντας συγχρόνως διακοπές. 

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες αλλά και στατιστικές, ο τζίρος της παγκόσμιας αγοράς από τον ΤΥ παρουσιάζει συνεχώς αυξητικές τάσεις με χώρες όπως η Ινδία, η Σιγκαπούρη, η Ταϊλάνδη, η Κόστα Ρίκα, το Ισραήλ και η Τουρκία να διεκδικούν ένα τεράστιο κομμάτι από αυτή την προσοδοφόρο αγορά με εντυπωσιακά αποτελέσματα.

Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει αρχίσει να ανοίγεται, άλλοτε διστακτικά, άλλοτε πιο δυναμικά, σε εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Απ’ όλες όμως τις μορφές ειδικού τουρισμού ο ΤΥ μοιάζει να είναι αυτός με τις μεγαλύτερες προοπτικές. Ήδη από το 2013 τα υπουργεία Υγείας και Τουρισμού έχουν νομοθετήσει τη δυνατότητα διαμόρφωσης του θεσμικού πλαισίου για την ανάπτυξη του κλάδου με κοινή απόφαση (ΚΥΑ 27217/2013) που καθορίζει μια σειρά από ειδικούς όρους και προϋποθέσεις, όπως την υποχρεωτική πιστοποίηση των ιατρικών παρόχων από φορέα πιστοποίησης σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, την υποχρεωτική ασφάλιση μονάδων και ιατρών για ζητήματα επαγγελματικής ευθύνης, τη σύσταση και τήρηση μητρώου παρόχων ιατρικού τουρισμού και χορήγησης διακριτικού σήματος. Ωστόσο όμως σε μια γεωγραφική ενότητα προικισμένη με μια πλειάδα φυσικών προτερημάτων και πλεονεκτημάτων όπως η Κρήτη, δεν έχουν γίνει συστηματικά βήματα παγίωσης και ανάπτυξης αυτού του κλάδου. Θα μπορούσαν να έχουν γίνει πολλά: Παραδείγματα αποτελούν οι Μονάδες Αιμοκάθαρσης, τα Κέντρα Αποθεραπείας και Αποκατάστασης, οι Μονάδες Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής κλπ.     

Οι μετακινήσεις των ασθενών που επισκέπτονται τις Μονάδες   αυτές (και συνήθως συνοδεύονται από ένα τουλάχιστον συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο)  επηρεάζονται από το περιβάλλον  (πολιτιστικό, νομοθετικό κλπ) της χώρας προέλευσης και της χώρας άφιξης αλλά και από άλλους παράγοντες όπως τις  παρεχόμενες ιατρικές πράξεις, το επίπεδο εμπιστοσύνης κλπ.  Στον ΤΥ περιλαμβάνεται  και η  διαχείριση έκτακτων ιατρικών αναγκών για επισκέπτες  που  προέρχονται από τρίτη χώρα για ταξίδι διακοπών ή για επαγγελματικό ταξίδι αλλά και η παροχή ιατρικών υπηρεσιών αποκατάστασης  σε αθλητές. 

Ο  ΤΥ είναι ένας κλάδος υπό εξέλιξη διεθνώς και η χώρα μας δεν έχει διαμορφώσει ακόμα δυναμικά το δικό της προφίλ προσφοράς. Η ανάπτυξη του ΤΥ δεν θα καθοριστεί μονάχα από το όποιο νομοθετικό πλαίσιο, που ας σημειωθεί είναι ελλιπές, αλλά και από συμφωνίες με ασφαλιστικούς οργανισμούς, την εφαρμογή συστημάτων ποιότητας και ιατρικών πρωτοκόλλων και τον καθορισμό   κοστολογημένων πακέτων υπηρεσιών με τη συνακόλουθη σαφή τιμολόγηση. Και αυτά γιατί οι υπηρεσίες υγείας είναι λίγο ή πολύ άυλες και εμπεριέχουν το στοιχείο της μεταβλητότητας. Δηλαδή υπάρχει το στοιχείο της αβεβαιότητας που δεν  επιτρέπει ακριβή πρόβλεψη του αποτελέσματος. Για να μειωθεί η αβεβαιότητα, ο μελλοντικός επισκέπτης ασθενής, αλλά και η ασφαλιστική του υπηρεσία,  θα αναζητήσουν αποδείξεις της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας και τον ακριβή προσδιορισμό των διαδικασιών (ημέρες θεραπείας, δαπάνες νοσηλευτικές, δαπάνες διαμονής κλπ).

Οι τομείς της ελληνικής οικονομίας που έχουμε την δυνατότητα να  αναπτύξουμε για να ξεφύγουμε από το οικονομικό τέλμα δεν είναι πολλοί και ένας από αυτούς είναι ο ΤΥ που δεν περιορίζεται μονάχα στον ιαματικό τουρισμό όπως παραδόξως αναγράφεται στον αναπτυξιακό σχεδιασμό της κυβέρνησης.  Αν παραμείνουμε στις  μεγαλοστομίες χωρίς αντίκρισμα και στα φληναφήματα  «για τουριστική ανάπτυξη 365 ημέρες το χρόνο»,  την επόμενη δεκαετία θα αναλισκόμαστε και πάλι τις ίδιες συζητήσεις, θα διαβάζουμε τα ίδια κείμενα  και θα συνεχίσουμε να ζούμε σε μια οικονομία χωρίς εξωστρέφεια που θα επαιτεί.

Αν και δεν είναι δυνατό να υπάρξουν ασφαλείς προβλέψεις, η Κρήτη μπορεί  να αναπτύξει τον ΤΥ έχοντας ως συγκριτικό πλεονέκτημα, εκτός των άλλων,  τη γεωγραφική της θέση και την διεθνή αναγνωρισιμότητα, το κλίμα, τον πολιτιστικό της πλούτο, τις πλούσιες ξενοδοχειακές υποδομές και το δίκτυο των δημοσίων νοσοκομείων. Το μεγάλο στοίχημα για την ανάπτυξη της οικονομίας με τον ΤΥ μπορεί κάλλιστα να οριοθετηθεί οργανωμένα και μεθοδικά αρχής γενομένης από το νομό Λασιθίου. Τα πολλά και καλά ξενοδοχεία που βρίσκονται στο νομό, το δίκτυο των δημόσιων νοσοκομείων  και το  ιατρικό δυναμικό, το πλούσιο πολιτιστικό και περιβαλλοντικό απόθεμα  μπορούν να εγγυηθούν αυτή την πολλά υποσχόμενη νέα μορφή της οικονομίας.

 Αν φυσικά μπορέσουμε να ξεφύγουμε από παθογένειες, συμφέροντα και γραφειοκρατικές αγκυλώσεις. Λαμπρό παράδειγμα αυτών των «ασθενειών» αποτελεί  η οδύσσεια του Κέντρο Αποκατάστασης Νεάπολης Η ίδρυση του Κέντρου αυτού, που θα πρέπει να επισπευτεί, θα αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης για την ευρύτερη περιοχή.  Αν και έχει κατατεθεί πρόταση, οικονομοτεχνική μελέτη από το  2002 και έχει ανατεθεί η οριστική μελέτη ενώ υπάρχουν δυνατότητες αυτοχρηματοδότησης,  η λειτουργία του κέντρου αυτού έχει κολλήσει  στην αργόστροφη μηχανή της δημόσιας διοίκησης. Ας τολμήσουμε  λοιπόν να ξεφύγουμε  από  τις παθογένειες και τα στερεότυπα του παρελθόντος και να κατακτήσουμε το μέλλον που μας αξίζει- να κατακτήσουμε το μέλλον του νομού μας.

(*) Ο κ. Μανόλης Κλώντζας είναι ορθοπεδικός γιατρός, πρώην αντιπεριφερειάρχης υγείας και υποψήφιος βουλευτής του ΚΙΝ.ΑΛ. στο νομό Λασιθίου.