Ισημερία και Πανσέληνος μαζί το Σεπτέμβριο στην Κρήτη

Του Δρ. Μηνά Τσικριτσή

Ερευνητή Αιγαιακών Γραφών

Οι ισημερίες, όσο και τα ηλιοστάσια, συμβαίνουν δύο φορές τον χρόνο και σηματοδοτούν την έναρξη των εποχών του έτους. Από τα αρχαία χρόνια, το φαινόμενο γιορτάζονταν και του απέδιδαν μυθικές σημασίες. Στην  Αθήνα (η οποία βρίσκεται βόρεια του ισημερινού   37° 58` 27`` μοίρες ), η «ίση μέρα-ίση νύχτα» θα συμβεί 4 ημέρες αργότερα, από τις 22/9 που έχουμε «ισοπαλία» μέρας-νύχτας στο γήινο Ισημερινό.

 Σε περιοχές που βρίσκονται είτε πάνω είτε κάτω από τον ισημερινό, η «ίση μέρα-ίση νύχτα» συμβαίνει μερικές ημέρες πριν ή μετά από την «ισημερία». Στο Ηράκλειο της Κρήτης η «ισοπαλία» μέρας-νύχτας  είναι μεταξύ 25 και 26 Σεπτεμβρίου και εφέτος συμπίπτει και με την Πανσέληνο του Σεπτεμβρίου που είναι τα ξημερώματα της Τρίτης 5:48 και θα την απολαύσουμε από το βράδυ  ξημερώνοντας  η 26 Σεπτεμβρίου.

Το όνομα ισημερία προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις ίσος και ημέρα, ενώ το διεθνές αντίστοιχο όνομα, equinox, προέρχεται από το λατινικό aequus (ίσος) και nox (νύχτα), καθώς κατά την ισημερία, η νύκτα και η ημέρα έχουν περίπου το ίδιο χρονικό διάστημα. Το φαινόμενο οφείλεται στην περιφορά της γης γύρω από τον ήλιο και στην κλίση του άξονα περιστροφής της κατά 23ο 27΄. Καθώς η γη περιφέρεται γύρω από τον ήλιο και επειδή ο άξονας περιστροφής της δεν είναι κάθετος στο επίπεδο περιφοράς η διάρκεια της ημέρας αλλάζει. Δύο φορές το χρόνο η γη βρίσκεται σε τέτοια θέση που οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν εντελώς κάθετα στον ισημερινό και έχουμε στον Ισημερινό ίση μέρα και νύχτα από 12 ώρες.

Η ισημερία συμβαίνει δύο φορές τον χρόνο, όταν το κέντρο της γης ευρίσκεται επί της καθέτου στην μεγάλη διάμετρο της ελλείψεως που διαγράφει η Γή γύρω από τον ήλιο (εκλειπτική). Στη συγκεκριμένη στιγμή ο Ήλιος βρίσκεται σε ευθεία με την κατακόρυφο στον ισημερινό της γης, με αποτέλεσμα η νύχτα και η ημέρα να έχουν ίση διάρκεια περίπου σε οποιοδήποτε σημείο της γήινης επιφάνειας. Η ισημερία συμβαίνει γύρω στις 20 Μαρτίου και 22 Σεπτεμβρίου όταν ακριβώς βρισκόμαστε όμως στον Ισημερινό της Γής.

Όμως είναι γνωστό ότι η ανατολή του ήλιου και η δύση υπολογίζονται σύμφωνα με τη χρονική στιγμή που θα εμφανιστεί η πρώτη ακτίνα του ήλιου και τη χρονική στιγμή που θα εξαφανιστεί και η τελευταία ακτίνα σε ένα τόπο. Έτσι, σε συνδυασμό με το μέγεθος του ηλιακού δίσκου και του γεωγραφικού πλάτους π.χ του Ηρακλείου που είναι 35° 20' Β, ότι η πραγματική ίση μέρα και ίση νύχτα δεν εμφανίζεται τις ημερομηνίες που ορίζουμε ως ισημερίες. Στον Πίνακα 1 που ακολουθεί παρατηρούμε την ώρα Ανατολής και Δύσης στο Ηράκλειο και την διάρκεια της ημέρας από 22 έως και 27Σεπτ. Το συμπέρασμα είναι ότι ακριβώς 12 ώρες ημέρα θα έχουμε στην Κρήτη στις 26 Σεπτεμβρίου. Αντίστοιχα με κατάλληλα προγράμματα μετρήσαμε το χρόνο για την Εαρινή Ισημερία στην Κρήτη δεν είναι 20 Μαρτίου αλλά στις 16 Μαρτίου. Το δε Χειμερινό Ηλιοστάσιο είναι από 21 έως 24 Δεκ. που σταματά ο Ήλιος να κινείται και η μέρα έχει διάρκεια στην Κρήτη 9 ω 46 λ. Τέλος το Θερινό Ηλιοστάσιο δεν είναι στην Κρήτη 21 Ιουνίου αλλά από 18 έως 19 Ιουνίου που έχουμε την μεγαλύτερη ημέρα που έχει διάρκεια 14ω. 33λ.

Καλό το καθετί στην ώρα του (Σοφοκλής)