Του Χάρη Λυδάκη
Τα θέματα Υγείας – Πρόνοιας, Κοινωνικής Πολιτικής και Αλληλεγγύης βρίσκονται (ευλόγως) στην αιχμή του δημόσιου διαλόγου σε κάθε χώρα, ιδιαίτερα σε περιβάλλον πολυετούς οικονομικής κρίσης, όπως στην πατρίδα μας. Σε αυτό το πλαίσιο, διεξήχθη στα Ιωάννινα στις 1/11/17 η τρίτη προσυνεδριακή Συνεδρίαση του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας με αντικείμενο την παραπάνω θεματολογία.
Το ενδιαφέρον της Συνεδρίασης και ταυτόχρονα η πρόκληση στη στοχοθεσία της ημερίδας ήταν
1) να δώσει πειστικές απαντήσεις στις κατηγορίες που συχνά εκτοξεύονται κατά των φιλελευθέρων κομμάτων περί «κοινωνικής απάθειας» και «παραγκώνισης των φτωχότερων οικονομικών τάξεων» στο όνομα της οικονομικής ανάπτυξης και
2) να γίνουν προτάσεις εφικτών και κοινωνικά προσανατολισμένων πολιτικών.
Ο φιλελευθερισμός επικεντρώνεται στο άτομο: στο πρωταρχικό δικαίωμα του για ελευθερία και στην ατομική ευθύνη. Λόγω αυτής ακριβώς της φύση της, η φιλελεύθερη προσέγγιση των αξιών της ζωής δίνει εύκολα στόχο σε αντιπαρατιθέμενες ιδεολογίες (σοσιαλιστικές ή κομμουνιστικές), κατηγορώντας την για έλλειψη κοινωνικής ευθύνης. Συνεχίζουν την κριτική τους δε, επιμένοντας στην ταυτοσημία της κοινωνικής πολιτικής με άκριτη επέκταση των κρατικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας και πρόνοιας.
Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, όπως διατυπώθηκαν αμέσως ή εμμέσως από διάφορους ομιλητές, εστιάζονται στη θέση ότι οι φιλελεύθερες πολιτικές οραματίζονται μια κοινωνική και οικονομική τάξη, η οποία είναι εγγενώς κοινωνική. Και αυτό τεκμηριώνεται όχι μόνο από το γεγονός ότι στοχεύει στην ελευθερία του ατόμου να φροντίζει υπεύθυνα για την ευημερία του χωρίς κηδεμονευτικούς κρατικούς περιορισμούς και διακρίσεις, αλλά και γιατί προτείνει ένα πλαίσιο δράσης που εξασφαλίζει ότι αυτό που είναι καλό για το άτομο είναι γενικά καλό και για την κοινωνία.
Κεντρικό ρόλο στη φιλελεύθερη επιχειρηματολογία είναι η πρόταση της για αντιμετώπιση της φτώχειας. Σε αντίθεση με τις κρατικιστικές («σοσιαλιστικές») προσεγγίσεις μέσω περιστασιακών επιδοματικών πολιτικών, οι φιλελεύθεροι διανοητές και πολιτικοί πρεσβεύουν ότι η καταπολέμηση της φτώχειας γίνεται μέσω της οικονομικής ανάπτυξης. Όπως χαρακτηριστικά σχολίασε ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας κος Κυριάκος Μητσοτάκης «ο ενδεδειγμένος τρόπος μείωσης της φτωχοποίησης είναι η δημιουργία θέσεων αξιοπρεπών θέσεων εργασίας». Η θέση αυτή έρχεται σε αρμονία με μελέτες διεθνών οικονομικών Ινστιτούτων (Παγκόσμια Τράπεζα) που δείχνουν ότι η μεγάλη μείωση της φτώχειας στον πλανήτη μας (από 65% το 1910, στο 20% το 2000)1 αποτελεί φυσική συνέπεια της οικονομικής ανάπτυξης. Τα ιστορικά δεδομένα δείχνουν ότι υπάρχει μία αξιοσημείωτη συσχέτιση μεταξύ οικονομικής ελευθερίας και οικονομικής ανάπτυξης
2. Ως εκ τούτου απορρίπτονται τα μοντέλα κρατικίστικης ελεημοσύνης με κοινωνικές πολιτικές επιδομάτων, ή όπως διαφορετικά περιγράφονται με τον όρο «πολιτικές χαρτζηλικιού». Ο αλτρουισμός σαφέστατα έχει τη θέση του μέσα στη λογική της Κοινωνικής Δικαιοσύνης και Αλληλεγγύης, αλλά ο ρόλος του κράτους (και στα κοινωνικά θέματα) θα πρέπει να είναι ισορροπημένα ρυθμιστικός, ώστε να εξασφαλίζει το καλύτερο δυνατό δίκτυο ανάπτυξης υπηρεσιών στη βάση της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας.
Η αποτελεσματικότητα ενός ολοκληρωμένου Εθνικού Συστήματος Υγείας (Δημόσιο και Ιδιωτικό) εξαρτάται από το κατά πόσον οι συνολικά προσφερόμενες υπηρεσίες καλύπτουν τις αντικειμενικά υπαρκτές ανάγκες (υγειονομικές, ασφαλιστικές). Η αποδοτικότητα αντίστοιχα, καθορίζεται από το πόσο ακριβό είναι το σύστημα με τη δεδομένη αποτελεσματικότητα. Οι επανειλημμένες τοποθετήσεις κυβερνητικών στελεχών περί «μονομερούς μεροληψίας υπέρ του Δημοσίου Συστήματος Υγείας» αυτόματα υπονομεύουν την καλή επίδοση τόσο στην αποτελεσματικότητα όσο και την αποδοτικότητα του συνολικού συστήματος. Για παράδειγμα, ο υπερτροφικός ρόλος του κράτους δημιουργεί σπάταλη γραφειοκρατία (αυξημένο κόστος) και λειτουργεί τελικά υπέρ της αυτοπροστασίας του Συστήματος παρά της εξυπηρέτησης του πολίτη, που υποτίθεται ότι υπηρετεί (κακή ποιότητα υπηρεσιών). Επιπρόσθετο παράδειγμα ανορθολογικής οργάνωσης αποτελεί η έλλειψη Χάρτη Υγείας πραγματικών (υγειονομικών) αναγκών, γεγονός που επιτρέπει την ανεξέλεγκτη δημιουργία κρατικών οργανισμών νοσοκομείων, κλινικών, δομών πρωτοβάθμιας περίθαλψης αποσπασματικά και σε εξάρτηση με τοπικά και ατομικά συμφέροντα, χωρίς επίτευξη της πολυπόθητης καθολικής κάλυψης των πολιτών, με κατασπατάληση πόρων.
Απαραίτητες προϋποθέσεις της μεταρρύθμισης στον τομέα της Υγείας (πέραν του Χάρτη αναγκών) είναι για μεν το Δημόσιο χώρο η αξιολόγηση (πιστοποιημένων) υπηρεσιών και επαγγελματιών, για δε τον Ιδιωτικό Τομέα η ρύθμιση περιβάλλοντος υγιούς ανταγωνισμού (αποφυγή μονοπωλιακού τύπου επιχειρηματικής ευνοιοκρατίας) με στόχο την μείωση του κόστους των υπηρεσιών και βελτίωση της ποιότητας εις όφελος του ασθενούς. Επιβάλλεται επίσης η (κατά περίπτωση - όπου προκρίνεται) η Σύμπραξη Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) για το συμφέρον των πολιτών (ένα προνομιακό παράδειγμα –και όχι μόνο- τέτοιας σύμπραξης θα μπορούσε να αποτελεί ο χώρος της Πρωτοβάθμιας Υγείας). Ο εκσυγχρονισμός των οργανωτικών παρεμβάσεων επιβάλλεται και από το γεγονός ότι τα γερασμένα υπερσυγκεντρωτικά γραφειοκρατικά συστήματα δεν μπορούν πλέον να διαχειρισθούν αποτελεσματικά αναδυόμενα προβλήματα όπως το πρόβλημα της γήρανσης του πληθυσμού και την αντιμετώπιση των χρονίως πασχόντων.
Τέλος, αναπόσπαστο χαρακτηριστικό ενός ολοκληρωμένου Δικτύου Υγείας και Ασφάλισης με φιλελεύθερη προοπτική είναι η συνολική ανθρωποκεντρική του στόχευση. Το άτομο (αξιωματικά ευρισκόμενο στον πυρήνα της φιλελεύθερης ιδεολογίας) ως λήπτης των υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας θα πρέπει α) να έχει δικαίωμα επιλογής ιατρού – υγειονομικής δομής και
2) να αξιολογεί και συμμετέχει στη διαμόρφωση των πολιτικών αυτών, οι οποίες οφείλουν να είναι όσο πιο αποκεντρωμένες κατά το δυνατόν και πιο κοντά στο χώρο που ευρίσκεται ο ασθενής- λήπτης των υπηρεσιών. Ένα απλό παράδειγμα τέτοιας πρακτικής είναι η εφαρμογή κατ΄οίκον νοσηλείας, ή διευκόλυνση αδυνάμων ασθενών συμπολιτών μας με νεοπλασίες με ιατρικές κατ΄οίκον επισκέψεις και προμήθεια τους με φάρμακα παρακάμπτοντας τη συμβατική διαδικασία επισκέψεων στα φαρμακεία.
Συμπερασματικά, οι φιλελεύθερες προοπτικές διαθέτουν κοινωνική διάσταση, που αφίστανται κατηγορηματικά από την ερμηνεία ενός «λανθασμένου ατομικισμού»
3. Στον δυναμικά εξελισσόμενο κόσμο μας, χρειάζονται καινοτόμες ιδέες, που μόνο η σκέψη πολιτών με ελεύθερη βούληση και χωρίς την κηδεμονία της κρατικής φροντίδας και νοοτροπίας παροχών μπορεί να παράξει.
1, 2,3.: Στοιχεία λήφθηκαν από κείμενα δοκιμίων του Γερμανικού Ινστιτούτου “Friedrich Nauman” σε μετάφραση από το ΚΕΦΙΜ (Κέντρο Φιλελεύθερων μελετών Μάρκος Δραγούμης)
Ο Δρ Χάρης Λυδάκης
είναι Παθολόγος, Δ/ντής Β΄ Παθολογικής κλινικής, Βενιζέλειο Νοσοκομείο,
Αναπληρωτής Υπεύθυνος Τομέα Υγείας Νέας Δημοκρατίας ν. Ηρακλείου Κρήτης
