Του Χάρη Λυδάκη*
Τα προβλήματα μέσα στο χώρο της Δημόσιας Υγείας (απότοκα τόσο χρονίων παθογενειών, όσο και περιορισμών λόγω κρίσης) είναι άμεσα αντιληπτά σε κάθε χρήστη των αντίστοιχων υπηρεσιών.
Παρόλη τη διατυμπανιζόμενη «σταθεροποίηση» του συστήματος (από στόματος αρμοδίων) η ορθολογική διαχείριση του (ανεπαρκούς) έμψυχου στελεχιακού υγειονομικού δυναμικού, όσο και τον περιορισμένων (και αναγκαστικά μειούμενων) διαθεσίμων πόρων, πόρω απέχει από αυτό που θα χαρακτηρίζαμε «υγειονομική κανονικότητα».
Η αποτελεσματικότητα των εκάστοτε εφαρμοζόμενων πολιτικών των υπευθύνων του Υπουργείου Υγείας εξαρτάται από το πόσο προσαρμοσμένες είναι στο να δίνουν ρεαλιστικές και εφικτές λύσεις, οι οποίες θα προκύπτουν κατόπιν τεκμηριωμένων αναλύσεων των δεδομένων και δυσκολιών ενός εκάστου προβλήματος και όχι ευχολογικών ή ηθικολογικών προσεγγίσεων της πραγματικότητας.
Δύο μεγάλα θέματα που απασχολούν σε πανελλήνιο επίπεδο (και ιδιαίτερα την δική μας Υγειονομική Περιφέρεια) είναι οι πρόσφατα προταθείσες παρεμβάσεις για: α) την πρωτοβάθμια Υγεία (προταθείσα λύση: Τοπικές Μονάδες Υγείας (ΤοΜΥ)) και β) το ιατρικό «φακελάκι» (προταθείσα λύση: «λίστα χειρουργείου»). Δυστυχώς και στις δύο περιπτώσεις η αδυναμία αντικειμενικών ορισμού των παραμέτρων των προβλημάτων έχει συντελέσει στην διατύπωση των παραπάνω ανεφάρμοστων / αναποτελεσματικών (και άρα ασύμφορων για την κοινωνία) ρυθμίσεων .
Πρωτοβάθμια Υγεία -ΤοΜΗ
Για τις μεν ΤοΜΗ:
1) η βάση του σχεδιασμού του Υπουργείου είναι: πρωτοβάθμια υγεία δομημένη πάνω σε μερικές χιλιάδες νεοπροσλαμβανόμενους (ένα «τουλάχιστον» ιατρό «Γενικής ιατρικής, ή Παθολογίας, ή Παιδιατρικής» με νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό (έως τα 12 άτομα συνολικά) ανα 10.000 έως 12.000 πληθυσμό). Είναι αμφίβολο εάν ο ένας ιατρός θα προλαμβάνει να διεκπεραιώνει ακόμα και την συνταγογράφηση ρουτίνας (ενδεικτικά αναφέρεται ότι ο μέσος αγροτικός ιατρός έχει στην περιοχή ευθύνης του περί τα 1000-2000 άτομα). Είναι ευνόητο ότι δεν μπορεί να γίνει λόγος για επίτευξη ενός εκ των των μειζόνων στόχων της πρωτοβάθμιας : την αποσυμφόρηση των νοσοκομείων…
2) Η πληρωμή των ανωτέρω (καινούργιων) κρατικών υπαλλήλων θα γίνεται για τα πρώτα δύο χρόνια από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΣΠΑ) και όχι από μόνιμους και σταθερούς πόρους του κρατικού προϋπολογισμού.
Κριτική:
1) Αφήνεται έξω από τον σχεδιασμό η υπάρχουσα δεξαμενή ιδιωτών ιατρών, οι οποίοι, (χωρίς να είναι μόνιμοι κρατικοί υπάλληλοι) εύκολα μπορούν να αποτελέσουν τον πάροχο σε επίπεδο γειτονιάς πρωτοβάθμιας φροντίδας, με καθεστώς ελεύθερης επιλογής ιατρού από τον ασθενή και με συναινετική (και προς όφελος του ασθενή) συμπεφωνημένη επαγγελματική σχέση με τον εργοδότη – κράτος. Η ενδεχόμενη συνεργασία των υπαρκτών ιδιωτών ιατρών (παθολόγων, γενικών ιατρών, παιδιάτρων) σε καθεστώς μη αποκλειστικής ιδιότητας, θα μπορούσε να ρίξει το κόστος του εγχειρήματος στο κάτω του ημίσεως),
2) Η βιωσιμότητα της χρηματοδότησης του παρόντος εγχειρήματος είναι στην ουσία ανύπαρκτη, καθότι πέραν του αρχικού διαστήματος διετίας κάλυψης από κοινοτικούς πόρους, το σύστημα θα είναι κυριολεκτικά στον αέρα από οικονομικής πλευράς. Τι θα γίνει τότε με τους 5000-7000 υπαλλήλους οι οποίοι (ίσως δικαίως) θα απαιτούν τη μονιμοποίηση τους; Προκύπτει δυστυχώς ότι στους σχεδιασμούς του Υπουργείου βαρύνουσα σημασία φαίνεται να έχουν τα εμπροσθοβαρή ψηφοθηρικά οφέλη από τους νεοπροσλαμβανομένους, παρά το μεγάλο οπισθοβαρές κοινωνικό πρόβλημα μετά διετία, πού μάλλον «..άλλοι τότε θα κληθούν να βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά».
Ιατρικό φακελάκι
Για το πολυσύνθετο πρόβλημα του ιατρικού «φακελακίου»: Η προταθείσα λύση εξαντλείται στην εφαρμογή «ηλεκτρονικής λίστας χειρουργείου», της οποίας μοναδικό εχέγγυο επιτυχίας εφαρμογής της αποτελεί η επίκληση της «ηθικής υπόστασης» του χειρουργού, αλλά και το απαιτούμενο «θάρρος» του καταγγέλλοντος πολίτη (για πραγματοποίηση καταγγελίας – έστω και ανώνυμης).
Πέραν αυτής της επιφανειακής προσέγγισης, είναι εντυπωσιακή η πλήρης απουσία θεσμικών λύσεων σε δύο σημαντικότατα ζητήματα που συνδέονται με την ύπαρξη αυτού του απαράδεκτου φαινομένου διαφθοράς: 1) η «απρόσωπη» λίστα, όσο δημοκρατική και εάν αρχικά φαίνεται, θα έπρεπε να είχε σχεδιαστεί έτσι ώστε να προβλέπεται και η ικανοποίηση της (υπαρκτής και μη αμφισβητούμενης) επιθυμίας του ασθενούς να επιλέγει τον ιατρό (χειρουργό) του, 2) παραβλέπεται (και ίσως αποσιωπάται) ότι το επαγόμενο μοντέλο του χαμηλά αμειβόμενου και μη κινητροποιημένου και «αδιάφορου» ιατρού χειρουργού του ΕΣΥ (αλήθεια, θυμίζει λίγο εργασιακό status ιατρών χωρών τέως ανατολικού μπλόκ!) θα οδηγήσει σε πρωτόγνωρη αύξηση της αναμονής για χειρουργικές επεμβάσεις, ή / και θα δημιουργήσει νέες απρόβλεπτες (προς το παρόν) εστίες διαφθοράς.
Στα περισσότερα αναπτυγμένα κράτη, έχει γίνει συνείδηση ότι κανένα αμιγώς κρατικό σύστημα Υγείας δεν μπορεί πλέον μόνο του να ανταπεξέλθει επιτυχώς στις όλο και διογκούμενες δαπάνες υγείας παγκοσμίως. Ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες κάθε κράτους, υπάρχει ποικιλία επιτυχημένων συστημάτων, τα οποία εξασφαλίζουν εξυπηρέτηση για τους πολίτες, πόρους για τα νοσοκομεία απο τις χειρουργικές – ιατρικές πράξεις και ταυτόχρονα ικανές αμοιβές για τους ιατρούς (και τα οποία είναι απαλλαγμένα από την ελληνική θλιβερή πρωτοτυπία του «φακελακίου»).
Είναι προφανές ότι οι παραπάνω προτεινόμενες προσεγγίσεις για τα προβλήματα της πρωτοβάθμιας υγείας και του «φακελακίου» χρειάζονται ρεαλιστικό, αποφασιστικό και ταυτόχρονα καινοτόμο τρόπο σκέψης – σίγουρα διαφορετικό από τη γνωστή εγκατεστημένη νοοτροπία εναπόθεσης της τύχης μας στους υπερασπιστές αναχρονιστικών εμμονών στο μοντέλο του «κράτους πατερούλη».
Ο δρόμος για το καινούργιο είναι δύσκολος, αλλά … “All that is worth coming, comes no easy» («ότι καλό είναι νάρθει, δεν θα έρθει εύκολα – χωρίς προσπάθεια..») στο χώρο της Υγείας!
Ο Χάρης Λυδάκης είναι Παθολόγος Διευθυντής ΕΣΥ, Βενιζέλειο Νοσοκομείο
