Ενώπιον της Μεγάλης Εβδομάδας

Του Γιάννη Γ. Τσερεβελάκη

Για κάθε ορθόδοξο χριστιανό η Μεγάλη Εβδομάδα αποτελεί μια όλως ξεχωριστή περίοδο του έτους. Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι το χρονικό διάστημα που γίνεται ανάμνηση των πιο σπουδαίων γεγονότων της ζωής του Χριστού, γεγονότων που είναι άμεσα δεμένα με την ζωή του κάθε χριστιανού ως προσώπου αλλά και της εκκλησιαστικής  κοινότητας. Ορθώς, λοιπόν,  η Εβδομάδα αυτή έχει αποκληθεί «Μεγάλη», προφανώς όχι επειδή η διάρκειά της είναι μεγαλύτερη των άλλων εβδομάδων του έτους, αλλά επειδή τα γεγονότα που ενθυμούμαστε και εορτάζουμε είναι μεγάλα σε σημασία. 

Αν ανατρέξουμε στην υμνολογία της Μεγάλης Εβδομάδας, θα διαπιστώσουμε ότι από την πρώτη κιόλας μέρα η εβδομάδα αυτή κατανοείται και παρουσιάζεται σαν μια πορεία. Σ’  ένα από τα ωραιότερα τροπάρια της Μ. Δευτέρας ο υμνογράφος παρουσιάζει τον Χριστό να προλέγει στους μαθητές Του, κατά την πορεία τους προς τα Ιεροσόλυμα, ότι θα παραδοθεί στους Ιουδαίους και θα σταυρωθεί. Στη συνέχεια ο υμνογράφος καλεί τους πιστούς: «Δεῦτε οὖν καὶ ἡμεῖς συμπορευθῶμεν αὐτῷ καὶ συσταυρωθῶμεν καὶ νεκρωθῶμεν δι’ αὐτὸν ταῖς τοῦ βίου ἡδοναῖς, ἵνα καὶ συζήσωμεν αὐτῷ…». Δηλαδή: «Ελάτε, λοιπόν, κι εμείς να βαδίσουμε μαζί με τον Χριστό και να σταυρωθούμε μαζί Του και να πεθάνουμε για χάρη Του όσον αφορά τις ηδονές της ζωής, ώστε να ζήσουμε και μαζί Του…». Μια πορεία, λοιπόν, μαζί με τον Χριστό είναι η Μεγάλη Εβδομάδα, πορεία προς το Πάθος και το Σταυρό, αλλά με τέλος όχι το θάνατο και τον αφανισμό αλλά την ανάσταση και τη ζωή. Ο δικός μας σταυρός όμως δεν είναι βαρύς, όπως εκείνος του Χριστού, και η δική μας σταύρωση δεν είναι επώδυνη όσο αυτή του Χριστού. Η δική μας σταύρωση αφορά τα πάθη μας, αφορά τις αστοχίες μας, αφορά το υλικό μας φρόνημα. Δεν μπορεί κανείς να συμβαδίσει με τον Χριστό, χωρίς να αποδεχτεί το σταυρό του, που είναι η νέκρωση των παθών του, η έξοδος από τον εγωισμό και τα πάθη του. Αυτή η συνειδητοποίηση αποτελεί και το πρώτο βήμα της συμπόρευσής μας με τον Χριστό.

Το δεύτερο βήμα είναι η πνευματική εγρήγορση. Τη Μ. Τρίτη διαβάζεται στους ναούς η γνωστή παραβολή των δέκα παρθένων, από τις οποίες οι πέντε ήταν «φρόνιμες», δηλαδή συνετές, και οι πέντε «μωρές», δηλαδή άμυαλες. Οι συνετές κοπέλες είχαν ετοιμαστεί για να υποδεχτούν τον γαμπρό, οι άλλες όχι. Οι πρώτες βρισκόταν σε εγρήγορση, οι δεύτερες όχι. Έτσι, όταν ήλθε ο νυμφίος οι «μωρές» δεν μπήκαν στο γαμήλιο δείπνο. Η παραβολή αυτή μας λέει ότι για να συναντήσουμε τον Χριστό, πρέπει να μην αφήσουμε να μας κυριεύσει ο ύπνος της αδιαφορίας ενώπιον Εκείνου που πορεύεται προς το Πάθος και μας ζητεί να γίνουμε συνοδοιπόροι Του. Γι’  αυτό και το πολύ γνωστό τροπάριο «Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός», που ψάλλεται στους ναούς μας τούτες τις μέρες, μας υπενθυμίζει ότι είναι μακάριος ο άνθρωπος που ο Χριστός θα τον βρει σε εγρήγορση και μας προτρέπει να μην αφήσουμε τον ύπνο της απιστίας, της αδιαφορίας, της κοσμικής ζωής και των παθών να μας καταλάβει. 

Ο Χριστός, λοιπόν, αποκαλείται από τους υμνογράφους και είναι ο Νυμφίος της Εκκλησίας. Τι θέλουν να πουν με αυτό; Ότι όπως ο γαμπρός στο γάμο ενώνεται με τη νύφη και δημιουργείται μια νέα πραγματικότητα, έτσι και ο Χριστός ενώθηκε με την ανθρωπότητα, δημιουργώντας μια καινούργια κοινωνία, την Εκκλησία. Αυτής της νέας κοινωνίας καλούμαστε να γίνουμε μέλη, για να ενωθούμε έτσι με τον Χριστό και να γίνουμε κοινωνοί της γαμήλιας χαράς. Δεν μπορεί όμως κάποιος να εισέλθει σ’ αυτούς τους γάμους, αν δεν έχει ετοιμαστεί κατάλληλα. Όπως δηλαδή στο γάμο και στο γαμήλιο τραπέζι πάμε φορώντας τα πιο καλά ρούχα μας, έτσι και στο γαμήλιο τραπέζι του Νυμφίου Χριστού πρέπει να εισέλθουμε φορώντας τα πιο λαμπρά μας ενδύματα. Όχι βέβαια ενδύματα υλικά, αλλά το ένδυμα της ψυχής. Αυτό θα πρέπει να είναι λαμπρό, να είναι γαμηλιώτικο, γιατί έτσι μόνο θα γίνουμε δεκτοί. Κάθαρση, λοιπόν, της ψυχής μας από καθετί που την σκοτεινιάζει, την κάνει ακάθαρτη και ρυπαρή: αυτή είναι η προϋπόθεση για τη συμπόρευση με τον Χριστό και αυτός είναι ο δικός μας σταυρός. Ένα από τα ωραιότερα τροπάρια των ημερών μάς το λέει καθαρά: «Τὸν νυμφῶνά σου βλέπω, Σωτήρ μου κεκοσμημένον, καὶ ἔνδυμα οὐκ ἔχω, ἵνα εἰσέλθω ἐν αὐτῷ, λάμπρυνόν μου τὴν στολὴν τῆς ψυχῆς, Φωτοδότα, καὶ σῶσόν με.». 

Η Μ. Τετάρτη είναι αφιερωμένη στην πόρνη εκείνη που άλειψε με μύρο τα πόδια και το κεφάλι του Χριστού και τα σκούπισε με τα μακριά της μαλλιά, σε ένδειξη της μετάνοιάς της. Κι όταν οι Φαρισαίοι έφεραν αντίρρηση, επειδή ο Χριστός όχι μόνο τη δέχτηκε αλλά και συγχώρησε τις αμαρτίες της, εκείνος τους απάντησε ότι τη συγχώρησε «ὅτι ἠγάπησε πολύ» (Λουκ. 7,47). Μετάνοια και αγάπη προς τον Χριστό είναι τα επόμενα βήματα της πορείας μας. Μετάνοια σημαίνει αλλαγή του τρόπου σκέψης, διαφορετικό προσανατολισμό, αλλαγή αξιακού κώδικα, στροφή της ύπαρξης προς τον Χριστό. Αυτό πάλι με τη σειρά του σημαίνει αγάπη προς τον Χριστό, η οποία όμως δεν κατανοείται χωρίς την αγάπη προς τον άνθρωπο, γιατί, όπως γράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, όποιος λέει πως αγαπά τον Θεό και δεν αγαπά τον άνθρωπο είναι ψεύτης (Ιωάν, Α΄, 4,20).  Στην περίπτωση της ἀλειψάσης τοὺς πόδας τοῦ Κυρίου γυναικός» βλέπουμε δυο διαμετρικά αντίθετες πράξεις: η πόρνη «σπαταλά» τα χρήματά της για τον Χριστό, ενώ ο Ιούδας, αν και μαθητή Του, τον προδίδει για τα χρήματα. Να πώς παρουσιάζει αυτή την αντιθετική στάση ένα από τα όμορφα τροπαρια της ημέρας: «Πόρνη προσῆλθέ σοι, μύρα σὺν δάκρυσι, κατακενοῦσά σου ποσὶ Φιλάνθρωπε, καὶ δυσωδίας τῶν κακῶν, λυτροῦται τῇ κελεύσει σου, πνέων δὲ τὴν χάριν σου, μαθητής ὁ ἀχάριστος, ταύτην ἀποβάλλεται, καὶ βορβόρῳ συμφύρεται, φιλαργυρίᾳ ἀπεμπολῶν σε. Δόξα Χριστὲ τῇ εὐσπλαγχνίᾳ σου.». Ο υμνογράφος μάς καλεί να μοιάσουμε στην αγάπη στην αμαρτωλή πόρνη και όχι στη μικροψυχία και τη φιλαργυρία του Ιούδα. Πρόκειται για μια τεράστια ανατροπή όλων των αξιών που οι άνθρωποι θεωρούν σημαντικές. 

Έχοντας, λοιπόν τη συνείδηση ότι συμπορευόμαστε με τον Χριστό προς το Πάθος και το Σταυρό, ευρισκόμενοι σε εγρήγορση πνευματική, έχοντας καθαρθεί με τη σωματική και πνευματική άσκηση και με τη συμμετοχή στην εκκλησιαστική ζωή και έχοντας αλλάξει στάση ζωής, υιοθετώντας και κάνοντας πράξη την αγάπη προς τον Χριστό και τον συνάνθρωπο, φτάνουμε στη Μ. Πέμπτη, δηλαδή εισερχόμαστε μαζί με τους μαθητές, όντες θητές του Χριστού κι εμείς, στο «μέγα ἐστρωμένον ἀνώγαιον», για να συμμετάσχουμε στον Δείπνο τον Μυστικό, δηλαδή στο Ποτήριο της Θείας Ευχαριστίας, και να ετοιμαστούμε έτσι για να ζήσουμε το μέγα και σωτηριώδες γεγονός του Σταυρού. Όλη αυτή η πορεία θα λέγαμε πως είναι μια πορεία μύησης στα μεγάλα και θαυμαστά γεγονότα του Θείου Πάθους, γεγονότα ακατάληπτα για τον ανθρώπινο νου, γεγονότα που βιώνονται με την καρδιά. Γιατί μόνο η καρδιά μπορεί να βιώσει και να νιώσει όλη τη φιλανθρωπία  του Θεού, την αγάπη που Τον έκαμε να θυσιαστεί για την ανθρωπότητα. Έτσι, φτάνουμε στη Μ. Παρασκευή, όπου ζούμε με όλη τη δύναμη της ψυχής μας το γεγονός του Σταυρού, αντικρίζοντας τον Πάσχοντα Θεό, τον Θεό που πεθαίνει και θάπτεται, αλλά και που ακριβώς αυτή η εκούσια παράδοσή Του στην ανθρώπινη κακία και αχαριστία, η συγχώρηση των σταυρωτών Του, αποτελεί και το μεγαλείο Του. Η «αδυναμία» του Θεού, αδυναμία που ταυτίζεται με την αγάπη και τη συγχώρηση, αυτή ακριβώς είναι η δύναμή Του. 

Μ’ αυτή τη βεβαιότητα, φτάνουμε στην Ανάστασή Του από τους νεκρούς, που είναι η τελική απόδειξη ότι η δύναμη του Θεού, η δύναμη της αγάπης, νικά το θάνατο κι ότι ο κάθε άνθρωπος μπορεί να αναστηθεί και να γευτεί την αιωνιότητα, αν ζήσει τη ζωή του Χριστού. Η Ανάσταση είναι το τέλος αυτής της «ατέλεστης» πορείας μας προς τη Βασιλεία του Θεού. Έτσι, η ζωή μας είναι ταυτόχρονα σταυρώσιμη και αναστάσιμη, είναι μια διαρκής χαρμολύπη. Σταυρός και Ανάσταση: αυτό είναι το κέντρο της ζωής της Εκκλησίας και της ζωής κάθε χριστιανού. Αυτή τη σταυροαναστάσιμη ζωή μας καλεί να ζήσουμε τούτες τις μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας η Εκκλησία μας. «Δεῦτε οὗν καὶ ἡμεῖς συμπορευθῶμεν τῷ Χριστῷ καὶ συσταυρωθῶμεν», ώστε  «κεκαθαρμέναις διανοίαις» να δούμε «τῷ ἀπροσίτῳ φωτὶ τῆς ἀναστάσεως, Χριστὸν ἐξαστράπτοντα», μέσα σ’ ένα νέο κόσμο, όπου τα «πάντα πεπλήρωται φωτός, οὐρανός τε καὶ γῆ, καὶ τὰ καταχθόνια».