Από τη Μαντάμ Πομπαντούρ στα κοινωνικά δίκτυα

Του Αλέξανδρου Μαυρικάκη

Η εκλογή νέου προέδρου στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης και οι διαδικασίες που προηγήθηκαν, θα πρέπει να διδάσκονται στις πανεπιστημιακές σχολές και σίγουρα θα μελετηθούν με επιμέλεια από τα άλλα κόμματα,τα οποία θα επηρεάσουν. 

Παρακολουθήσαμε την κυριαρχία της εικόνας έναντι της πολιτικής, τη συγκινησιακή προσέγγιση των προβλημάτων  και  τη προσωποποίηση της πολιτικής αντιπαράθεσης. Και όλα αυτά ενταγμένα σε μια καλή στρατηγική marketing και μια επαγγελματική διαχείριση των  κοινωνικών δικτύων και των ΜΜΕ. Η στρατηγική αυτή δεν περιείχε αναλύσεις και προτάσεις για τις κοινωνικές μορφές οργάνωσης, την εργασία, το παραγόμενο προϊόν, το κοινωνικό κράτος, τη φορολογία, τη παιδεία και την κοινωνική διαστρωμάτωση. Η βραχύχρονη πολιτική εκστρατεία, όπως την ζήσαμε, μετατράπηκε σε ελεγχόμενο θέαμα από τους δέκτες των τηλεοράσεων και από τα κοινωνικά δίκτυα, μια βίντεο- πολιτική,  που θα έχει συνέπειες, πραγματικές ή δυνητικές, στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος.

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης σε συνέντευξη του είχε πει:  «Στο παρελθόν, στις απόλυτες μοναρχίες, η άνοδος στην εξουσία προϋπέθετε να κολακεύει κάνεις τον βασιλιά ή να είναι ευνοούμενος της Μαντάμ Πομπαντούρ. Σήμερα, στις ψευδο-δημοκρατίες μας, η άνοδος στην εξουσία προϋποθέτει να κολακεύει κανείς την κοινή γνώμη ή να έχει τηλεοπτική φωτογένεια¹.»

Με την επιθετική τακτική που εφάρμοσε ο νέος πρόεδρος  παρέσυρε  την εσωκομματική του αντίπαλο  σε ένα «γήπεδο» που δεν μπορούσε να «παίξει». Αυτή «έπαιζε» ένα παιχνίδι  ρηχών συνθημάτων σε ένα πολιτικά  άοσμο και ιδεολογικά (από φόβο ή σκοπιμότητα) άχρωμο «σύστημα», αμυνόμενη.  Αυτός, ένα επιθετικό «σύστημα», ένα παιχνίδι γοητείας, με στόχους και με πλήρη εκμετάλευση των δυνατοτήτων του διαδικτύου, υποσχόμενος ένα καλύτερο μέλλον, όμορφο, γυαλιστερό, σε ωραία συσκευασία, ιδεολογικά αποστειρωμένο, σε ένα εντυπωσιακό  προεκλογικό τελετουργικό, το οποίο αδυνατούσε η αντίπαλός του να ακολουθήσει. 

Ο Ροζέ Ντεμπρέ σε συνέντευξη είχε επισημάνει: «Σήμερα παρακολουθούμε την εισβολή των στρατηγικών μάρκετινγκ στη σφαίρα της πολιτικής. Χάρη σε όλο και πιο εξελιγμένα εργαλεία έρευνας οι ειδικοί της επικοινωνίας μπορούν να παρακολουθούν την εξέλιξη των διαθέσεων του πληθυσμού […] αλλά όταν το μάρκετινγκ γίνεται εργαλείο πολιτικής επεξεργασίας η δημαγωγία αντικαθιστά τη δημοκρατία².» 

Η εκλογή του νέου προέδρου δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την  «συμμετοχή»  των ψηφοφόρων. Ψηφοφόρων που (κάποιοι από αυτούς) συμμετείχαν στην διαδικασία όχι ως συνειδητά μέλη ενός κόμματος με το οποίο έχουν ιδεολογική συνάφεια και οργανωτική εμπλοκή αλλά ως  διαμορφωτές  ενός θεάματος που τους συγκινεί. Με «δυο ευρώ» μπόρεσαν να αλλάξουν τη πορεία (και την φυσιογνωμία;) του κόμματος, πιστεύοντας πως η όποια αλλαγή (φαντασιακή ή πραγματική) δεν μπορεί θα επέλθει μέσα από έναν αποδιοργανωμένο και εν συγχύσει κομματικό οργανισμό αλλά, μέσα από  την λαμπερή εικόνα ενός νέου προσώπου, που υπόσχεται την εξουσία  συγκρινόμενος με τον πρωθυπουργό, χωρίς αναφορές σε ιδεολογικά ζητήματα. Ο στόχος επιτεύχθηκε. Οι  ψηφοφόροι επέλεξαν αυτόν που τους  έπεισε (μάλλον γιατί ήθελαν διακαώς να πεισθούν) πως θα νικήσει τον πολιτικό αντίπαλο. Και  η κομματική ελίτ «έκρυψε» με ανακούφιση την ευθύνη των εκλογικών αποτυχιών του κόμματος (για τις οποίες ουδέποτε απολογήθηκε) πίσω από το λαμπερό χαμόγελο του νέου προέδρου.

Ο νέος πρόεδρος δήλωσε πως «το φως κέρδισε», χωρίς να μας πει ποιοι αντιπροσωπεύουν το σκοτάδι και χωρίς να μας πει αν το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης θα εξακολουθήσει να είναι ένα κόμμα αριστερό, θα αυτοκαταργηθεί ως αριστερά, θα προσομοιάζει με το δημοκρατικό κόμμα  των ΗΠΑ, θα είναι κόμμα σοσιαλδημοκρατικό, νεοφιλελεύθερο με ολίγο σοσιαλισμό και αν θα βρίσκεται στη «σωστή πλευρά της ιστορίας» και ποια θα είναι αυτή.    

Και ένα τελευταίο ερώτημα: η διαδικασία που παρακολουθήσαμε μήπως  αποτελέσει τον προθάλαμο μιας  άλλης πολιτικής  οργάνωσης  και κουλτούρας. Μήπως αποτελέσει ένα πείραμα για το μέλλον όπου  τα γραφεία των κομμάτων θα υπάρχουν ως ψηφιακές πλατφόρμες, οι πολιτικές συζητήσεις θα γίνονται διαδικτυακά και οι ψηφοφορίες  για την αρχηγία από τα μέλη των κομμάτων θα γίνονται από τον υπολογιστή ή το κινητό τηλέφωνο  από το  καθιστικό του σπιτιού τρώγοντας πίτσα. Και αν ο κάθε «αρχηγός» κόμματος θα επικαλείται τα ποσοστά που έλαβε από το «λαό»  νομιμοποιώντας  την πολιτική  του «χωρίς να τον προδώσει».     

_{1  LiFo, Εκπομπη La-bas si j' y suis του ραδιοφωνικού σταθμού France Inter,2015}

_{2 «Ουνιτά», Συνέντευξη στον Φ. Γκαμπάρο, 1993}   

Φωτογραφία από 11082974 από το Pixabay