Του Νίκου Πετράκη*
Με αφορμή την απόδοση τιμής, το Σάββατο 15/2/2020, από το Τεχνικό Επιμελητήριο – Τμήμα Ανατολικής Κρήτης στα μέλη του που διετέλεσαν δήμαρχοι, θα ήθελα να σημειώσω τα εξής:
Αν η Δημοκρατία και οι θεσμοί χρειάζονται δικαίωση σε κάθε εποχή και σε κάθε χώρο, και ασφαλώς χρειάζονται, τότε η Δημοκρατία της Μεταπολίτευσης του 1974 και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος και τα τμήματα του της Κρήτης (ΤΕΕ-ΤΑΚ και ΤΕΕ/ΤΔΚ) έχουν γνωρίσει και γνωρίζουν μια από τις μεγαλύτερες δικαιώσεις τους.
Θα αναφερθώ πιο κάτω στο ΤΕΕ/ΤΑΚ, που έζησα από κοντά, ενώ ανάλογα ισχύουν και για το ΤΕΕ/ΤΔΚ.
Ένα θαύμα έγινε τότε. Μια μικρή ταμπέλα ξεχασμένη σε ένα σκοτεινό διάδρομο μιας πολυκατοικίας στο Ηράκλειο μετακόμισε στο φως και άρχισε να διαβουλεύεται και να μιλά. Για την Κρήτη, για τα προβλήματα, τον πλούτο της, τις προοπτικές της και πως το ιστορικό αυτό νησί μπορεί να γίνει ένας υποδειγματικός ωραίος κόσμος.
Το θαύμα βέβαια ήταν η εργώδης και συγκροτημένη δραστηριοποίηση που ξεκίνησε και ανέπτυξε τότε για πρώτη φορά στην ζωή του το «ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ – ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ» (ΤΕΕ-ΤΑΚ)˙ αυτό έγραφε η ταμπέλα.
Όλα τα μεγάλα θέματα της Κρήτης:
- Η στρεβλή και άναρχη ανάπτυξη.
- Η χωροταξική ανυπαρξία, η πολεοδομική ανεπάρκεια και αναρχία και η αυθαίρετη δόμηση.
- Η ρύπανση, η υποβάθμιση ή η καταστροφή του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
- Η ανεπάρκεια, η επικινδυνότητα και ανυπαρξία έργων και δικτύων συγκοινωνιακής, αστικής, παραγωγικής, κοινωνικής, επικοινωνιακής και ενεργειακής υποδομής.
- Ο φυσικός, ιστορικός και πολιτιστικός πλούτος της Κρήτης και τα πολλά και σημαντικά συγκριτικά της πλεονεκτήματα.
- Το αναπτυξιακό όραμα της Κρήτης, το όραμα για μια ολοκληρωμένη, ισόρροπη και αειφόρο ανάπτυξη για μια Κρήτη – Κέντρο Γραμμάτων και Τεχνών, Επιστήμης και Οικονομίας, το όραμα για μια Κρήτη υπόδειγμα περιφέρειας στην Ευρώπη και τον κόσμο.
Όλα αυτά και πολλά άλλα θέματα το ΤΕΕ-ΤΑΚ τα έβαλε στο τραπέζι και πραγματοποίησε μια μεγάλη σειρά δράσεων, μελέτες, συνέδρια, παρεμβάσεις, πρωτοβουλίες και προτάσεις τόσο για την επιστημονική προσέγγιση και την ανάδειξή τους όσο και για την βέλτιστη αντιμετώπιση των προβλημάτων και την ορθολογικότερη αξιοποίηση του πλούτου και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του νησιού μας.
Το ΤΕΕ-ΤΑΚ δεν ήταν και δεν είναι μόνο ο τεχνικός σύμβουλος του κράτους στο χώρο του, όπως είναι ο θεσμικός του ρόλος αλλά και ο τεχνικός σύμβουλος του λαού, όπως απαιτεί η ανάγκη έγκυρης και ανεπηρέαστης ενημέρωσης και συμβουλευτικής υποστήριξης των πολιτών, των φορέων και των κοινωνιών για τα μεγάλα τεχνικά και ευρύτερα συναφή θέματα που τους απασχολούν.
Εξαιρετική σημασία δε, όπως είναι αυτονόητο, έχει η τεχνική – συμβουλευτική υποστήριξη και συνεργασία των κατά τόπους ΤΕΕ με τις οικείες Αυτοδιοικητικές Αρχές, που έχουν από το Σύνταγμα την αρμοδιότητα διαχείρισης των τοπικών υποθέσεων και διαθέτουν – κατά τεκμήριο τουλάχιστον – τα μέσα για την υλοποίηση των αναγκαίων έργων και δράσεων. Η συνεργασία αυτή στην Κρήτη υπήρξε στενή και ιδιαίτερα επιτυχημένη.
Όπως στενή, αρμονική και πολύ αποδοτική υπήρξε και είναι η συνεργασία των δύο τμημάτων του ΤΕΕ στην Κρήτη – Ανατολικής και Δυτικής. Οι δύο αυτοί θεσμοί και χώροι είναι οι πρώτοι που ξεπέρασαν τις ιστορικά τόσο επιβλαβείς και τόσο αδικαιολόγητες τοπικιστικές έριδες και αντιπαλότητες στο νησί μας.
Στο χώρο της Αυτοδιοίκησης μάλιστα η ενότητα της Κρήτης ο πολύτιμος Συγκρητισμός έλαβε και θεσμική υπόσταση με την ίδρυση του Συνδέσμου των Τοπικών Ενώσεων Δήμων και Κοινοτήτων Κρήτης (Σύνδεσμος ΤΕΔΚ Κρήτης)·ενός πρωτοποριακού θεσμού, που εκπροσώπησε την Κρήτη και την Ελλάδα σε ευρωπαϊκούς θεσμούς, υλοποίησε ευρωπαϊκά προγράμματα, υπήρξε πρόδρομος του θεσμού της Περιφέρειας στην χώρα μας και συνέβαλε ιδιαίτερα στην ανάπτυξη και εμπέδωση του πνεύματος και της πρακτικής της Συναίνεσης, της Συνεργασίας και της Ενότητας στο νησί μας, εξέλιξη που κατά την γνώμη μας έχει βασική και κρίσιμη σημασία.
Παράλληλα πολλοί Δήμοι και Κοινότητες υλοποίησαν πολλές αξιόλογες και πρωτοποριακές αναπτυξιακές δράσεις και πρωτοβουλίες με την συνδρομή και στήριξη του ΤΕΕ/ΤΑΚ, όπου χρειαζόταν, ενώ η «ΕΛΛΗΝΟΓΑΛΛΙΚΗ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ» (ΕΛΓΑ), ελληνογαλλικός όμιλος με ανθρώπους της Αυτοδιοίκησης, της Ακαδημαϊκής Κοινότητας, του πολιτισμού, της ανάπτυξης και της οικονομίας και Πρόεδρο τον κρητικό Γιώργο Στεφανίδη, αποτέλεσε το ανοιχτό παράθυρο και την χρυσή γέφυρα προς το γαλλικό και το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι στους παραπάνω τομείς με εξαιρετικά αποτελέσματα.
Οι παραπάνω δράσεις κατά κύριο λόγο είχαν δώσει στους εκπροσώπους της Ελληνικής Αυτοδιοίκησης, που είχαμε λάβει μέρος στις διαδικασίες διεκδίκησης των ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ (ΜΟΠ), πολύτιμα εφόδια για το έργο μας και μαζί με το έργο της «ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΡΗΤΗΣ» (ΥΠΑΚ), και άλλων φορέων, όπως του ΓΕΩΤΕΕ, των Οικονομικών Επιμελητηρίων, των κατά Νομούς Επιμελητηρίων κ.α., είχαν καταστήσει την Κρήτη την ωριμότερη Περιφέρεια της Ευρώπης για την εφαρμογή ολοκληρωμένου Περιφερειακού Προγράμματος Ανάπτυξης.
Έτσι εδώ στην Κρήτη εφαρμόστηκε το πρώτο ΜΟΠ στην Ευρώπη και μάλιστα με την μεγαλύτερη δυνατή επιτυχία˙ και επίσης με επιτυχία ξεκίνησαν και προχώρησαν τα πολύτιμα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης (Κ.Π.Σ.) που συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Στις επιτυχίες αυτές, έχοντας άμεση προσωπική αντίληψη, οφείλω να σημειώσω ότι συνέβαλαν ιδιαίτερα τα λαμπρά στελέχη, που ως υπεύθυνοι των υποπρογραμμάτων του ΜΟΠ και από άλλες καίριες και απαιτητικές θέσεις του ΚΠΣ εργάστηκαν με αποτελεσματικότητα, ζήλο και αφοσίωση, όπως για τα ΜΟΠ οι: Μαρία Λυγιδάκη, Αναστασία Μπενετάκη, Ελένη Μπρεδάκη, Μαρία Οικονομάκη, Στάθης Μακρυλάκης, Γιάννης Ραπτάκης, Νώντας Σταυρακάκης κ.α. και για το πρώτο ΚΠΣ οι: Μαρία Κασωτάκη, Αλκμήνη Μηναδάκη, Γιάννης Μπαλαντινάκης κ.α.. Τα πλείστα από τα στελέχη αυτά είναι μηχανικοί.
Οφείλονται επίσης οι επιτυχίες αυτές στους ικανούς και φιλόπονους υπαλλήλους των υπηρεσιών και των φορέων που εμπλέκονταν στην υλοποίηση των προγραμμάτων, στην σημαντική αναπτυξιακή εμπειρία και τεχνογνωσία που είχε αναπτυχθεί από την ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ, το ΤΕΕ/ΤΑΚ, την ΥΠΑΚ κ.α. φορείς και είχε διαχυθεί ευρύτερα καθώς και στον άνεμο του ενθουσιασμού, της αισιοδοξίας και των καλών ελπίδων, που έπνεε από τα ψηλά βουνά του ωραίου και φωτεινού οράματος της υποδειγματικά ανεπτυγμένης Κρήτης.
Στις αρχές της εφαρμογής του ΜΟΠ Κρήτης (1986-1987) ιδρύθυκαν ταυτόχρονα οι πρώτες Αναπτυξιακές Εταιρείες της Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα, το ΑΚΟΜΜ ΑΕ στα Ανώγεια και ΟΑΣ ΑΕ. στην Σητεία και αποτέλεσαν πρότυπα. Ακολούθησαν η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΑΕ και η ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΑΕ, καθώς και το αυτοδιοικητικό «ΚΕΚ Ανάπτυξη Κρήτης», σήμερα Εκπαιδευτική Αναπτυξιακή «ΠΛΟΗΓΟΣ» κ.α..
Ο ρόλος των μηχανικών, όπως φυσικά και των οικονομολόγων στις εταιρείες αυτές είναι θεμελιώδης. Έχουν προσφέρει πολλά και αν τους δοθεί λογική ευελιξία μπορούν να προσφέρουν πολλαπλάσια, ιδίως στην ύπαιθρο που καταρρέει.
Τα παραπάνω αφορούν κατά κύριο λόγο την πρώτη εικοσαετία στην χώρα μας από την αποκατάσταση της δημοκρατίας δηλ. την περίοδο από το 1974 έως το 1994, οπότε συμμετείχα συστηματικά στις δραστηριότητες και του ΤΕΕ/ΤΑΚ και της Αυτοδιοίκησης. Ήταν μια εργώδης περίοδος αναγέννησης και αναθεμελίωσης, γονιμότητας, εκσυγχρονισμού και καλών ελπίδων, που έδωσε πολλά και που όσοι τη ζήσαμε την αναπολούμε με νοσταλγία.
Δράσεις του ΤΕΕ/ΤΑΚ την περίοδο εκείνη, επί προεδρίας Μανώλη Βασιλάκη, Νίκου Λεβεντάκη, Σταύρου Καμπέλη, Γιάννη Κατεργιανάκη, Γιώργου Γαλενιανού αλλά και των μεταγενεστέρων προέδρων εκτιμήθηκαν ιδιαίτερα και προκάλεσαν το ενδιαφέρον ομόλογων φορέων της χώρας και δράσεις της Αυτοδιοίκησης της Κρήτης, συλλογικές ή μεμονωμένες στους τομείς της ανάπτυξης, του πολιτισμού, των διεθνών σχέσεων κ.α., έγιναν πρότυπα στην χώρα και όχι μόνο και προκάλεσαν το ενδιαφέρον υπηρεσιών της Ε.Ε., του Ο.Ο.Σ.Α. κ.α. και εκπρόσωποί της όπως ο Μανόλης Καρέλλης, ο Γιώργης Κλάδος, ο γράφων κ.α. είχαμε τακτική συμμετοχή και όχι νομίζω ευκαταφρόνητη συμβολή στο έργο θεσμών, οργάνων, επιτροπών και διαδικασιών της Ε.Ε. και άλλων διεθνών φορέων. Στα πλαίσια αυτά, αναφέρω ως παράδειγμα, είχα την ευκαιρία στο συνέδριο του Ο.Ο.Σ.Α., που έγινε το 1983 στην Αθήνα και στο οποίο συμμετείχαν εκπρόσωποι της Ε.Ε., να κάμω συγκροτημένη πρόταση για την θέσπιση και εφαρμογή Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων ενίσχυσης των λιγότερο αναπτυγμένων περιοχών της Ευρωπαϊκής υπαίθρου και από την πρόταση αυτή πήγασαν τα γνωστά προγράμματα LEADER, που εκφράζονται μέχρι σήμερα, ενώ στη διάσκεψη για τα ΜΟΠ, που έγινε στους Δελφούς την ίδια χρονιά, πρότεινα την ένταξη στα ΜΟΠ και έργων κοινωνικής υποδομής (Νοσοκομείων κ.α.) και η πρόταση αυτή έγινε επίσης δεκτή.
Από την πρώτη χρονιά της δραστηριοποίησης του ΤΕΕ/ΤΑΚ, (το 1975) μέχρι σήμερα έχει κυλήσει πολύ νερό στα ποτάμια του κόσμου και της Κρήτης. Όπου υπάρχει σήμερα αιρετή Περιφερειακή Αρχή, όνειρο παλιό, πολλά προβλήματα αλλά και πολλές ευκαιρίες.
Είναι, νομίζομε, ιδιαίτερα σημαντικό ότι το ΤΕΕ/ΤΑΚ καθώς και το ΤΕΕ/ΤΔΚ συνεχίζουν μέχρι σήμερα την πρακτική της (Εσωτερικής και Εξωτερικής) Συναίνεσης και Συνεργασίας καθώς και το πολύτιμο έργο τους, με συνέπεια και αποτελεσματικότητα˙ και μας δίδουν την βεβαιότητα ότι έτσι θα συνεχίσουν και στο μέλλον.
Το οποίο με τις πολεμικές συγκρούσεις και τις συνέπειές τους όπως οι προσφυγικές ροές κ.α., τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς και κινδύνους, τις διευρυνόμενες ανισότητες, την κλιματική αλλαγή και τα άλλα προβλήματα φαίνεται να έχει «πολλή ξηρασία».
Οι συνθήκες και οι προοπτικές αυτές κάνουν, νομίζομε, πολιτικές και δράσεις σαν τις παραπάνω περισσότερο αναγκαίες και πολύτιμες.
Η Συναίνεση και η Συνεργασία σε όλα τα επίπεδα, οι προοδευτικές πολιτικές και η βιώσιμη Ανάπτυξη φαίνεται να είναι και για το μέλλον οι καλύτεροι δρόμοι.
*Ο Νίκος Πετράκης
Είναι πρώην δήμαρχος Σητείας
Εμπειρογνώμων της Ε.Ε. για την Τοπική Ανάπτυξη.
