Στη μεταπανδημική εποχή η Ευρώπη με δυναμικούς και νέους πρωταγωνιστές

Του Γιώργου Πανταγιά^*

Η δυσανεξία και η έχθρα που επιδεικνύουν αυταρχικές ηγεσίες έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν οφείλονται μόνο σε αντικρουόμενα γεωπολιτικά συμφέροντα. Πέρα από τη θεατή αυτή πλευρά υπάρχει και η αθέατη. Πρόκειται  για μια αδυσώπητη μάχη. Τα άνθη του κακού αντιστρατεύονται τον ζωτικό χώρο του καλού. Κορυφαία περίπτωση ο ανεκδιήγητος Ντόναλντ Τράμπ, ο οποίος διαρκώς έβαλλε ευθέως εναντίον της Ευρώπης. Συνοδοιπόροι του ήταν και είναι ο απερίγραπτος Πούτιν, ο απρόβλεπτος Ερντογάν, ο προβληματικός Όρμπαν αλλά και αρκετοί άλλοι. Κοινό χαρακτηριστικό τους η αμφισβήτηση των ευρωπαϊκών αξιών, καθώς και της ευρωπαϊκής ταυτότητας.

Η πρόσφατη απόφαση του Κρεμλίνου να  απαγορεύσει την  είσοδο στη Ρωσία του προέδρου του ευρωκοινοβουλίου Νταβίντ Σασόλι, το καψόνι του Τούρκου προέδρου στην Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, καθώς και  το αντιευρωπαϊκό μένος του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Λαβρόφ απέναντι στον Ευρωπαίο επίτροπο Μπολέρ, αποκαλύπτουν  τον αντιδημοκρατικό χαρακτήρα των  καθεστώτων τους. Παράλληλα όμως, δείχνουν ότι το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης,  βρίσκεται αντιμέτωπο με μια άτυπη διεθνή των  δυνάμεων του ακραίου αυταρχισμού και αναχρονισμού. 

Τα προβλήματα τα οποία προκύπτουν έχουν βαθύτερες ρίζες. Δεν αποτυπώνουν μόνο τις δυσλειτουργίες στη διαχείριση των τρεχουσών υποθέσεων. Στην πραγματικότητα επιβεβαιώνουν το πολιτισμικό χάσμα που αναμφισβήτητα είναι υπαρκτό και έντονο. Οι αντιθέσεις και οι ανισομέρειες διαμορφώνουν ανταγωνιστικές σχέσεις. Εύλογο και αναμενόμενο είναι να επιτείνονται οι αντιπαραθέσεις και οι αμφισβητήσεις στον διεθνή χάρτη.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση στη μεταπανδημική εποχή, η οποία δύσκολα και αργά ανατέλλει, καλείται να αναμετρηθεί με τον ίδιο της τον εαυτό. Με τις ασυμμετρίες και παλινωδίες της. Με τις παραλυτικές ισορροπίες και τις αμφιταλαντεύσεις της. Με τις αντιφάσεις και τις ανακολουθίες της. Άλλωστε, οι αλλαγές στην παγκόσμια σκηνή μετά την εκλογή του Μπάιντεν δημιουργούν νέα δεδομένα. Ο δημοκρατικός άνεμος που φέρνει ο Αμερικανός πρόεδρος, θα έχει επίδραση παντού. Ο αποκαλούμενος δυτικός κόσμος αναζητά τον δικό του λόγο και ρόλο. Η οριοθέτησή του ως προς τις αυταρχικές ηγεσίες είναι αναπόφευκτη. Ουσιαστικά θα διαμορφωθούν διαφορετικές συμμαχίες και ισορροπίες, στις οποίες η Ευρώπη οφείλει να έχει τη δική της συμβολή και συνδρομή.  

Παρά τις δυστοκίες της και τις καθυστερήσεις η Ευρωπαϊκή Ένωση  διατηρεί ισχυρή τη συνεκτικότητά της. Και το σημαντικότερο, έχει αποδείξει ότι μπορεί να κάνει όχι μόνο απλά βήματα αλλά και άλματα προς τα εμπρός. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας το αποδεικνύει. Αναμφίβολα αποτελεί μια πραγματική τομή στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η πανδημία στάθηκε αφορμή να αναδειχθεί περισσότερο από κάθε άλλη φορά η αξία και η χρησιμότητά του. Οι προτεραιότητες που έχει θέσει, με πρώτες εκείνες της πράσινης μετάβασης, και του ψηφιακού μετασχηματισμού, σε συνδυασμό με τη σωστή απορρόφηση  των κοινοτικών πόρων, διανοίγουν  καινούριες προοπτικές. Και καθιστούν την εμβάθυνση της, αναγκαία και απαραίτητη.

Η αδυναμία της ωστόσο να διαχειριστεί με επάρκεια και αποτελεσματικά το εμβολιαστικό πρόγραμμα κάθε άλλο παρά δευτερεύουσα σημασία έχει. Τουναντίον έρχεται να αναδείξει ότι η πολιτική της ατροφία και η γραφειοκρατική της οργάνωση, συνιστούν καίρια προβλήματα. 

Η αλήθεια είναι πως οι δυσλειτουργίες οι οποίες καταγράφηκαν, επιβεβαιώνουν την απουσία μιας ικανής και στιβαρής ηγεσίας. Ο Σάρλ Μισέλ και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν  στερούνται ικανοτήτων. Δεν διαθέτουν το απαιτούμενο ηγετικό διαμέτρημα. Ούτε ξεχωρίζουν για το πολιτικό τους βάθος. Εξ ου και υπολείπονται κατά πολύ των αναγκών και των απαιτήσεων στις οποίες καλείται σήμερα να ανταποκριθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Ταυτόχρονα, ατελέσφορο αποδεικνύεται και το θεσμοθετημένο δίδυμο στην κορυφή της. Καλλιεργεί μεταξύ άλλων μια δισυπόστατη εκπροσώπηση απομειώνοντας τον ηγετικό  ρόλο που πρέπει να έχει ο επικεφαλής της. 

Εξίσου σημαντικό είναι και το ζήτημα της ασυμμετρίας η οποία διακρίνει την τωρινή λειτουργία της. Η διάσταση των προηγμένων χωρών της Ευρώπης με εκείνες της Ανατολικής, δεν παύει να αποτελεί τροχοπέδη. Οι συνέπειες και οι παρενέργειες είναι εμφανείς σε όλες τις πρωτοβουλίες της Ένωσης. Η προωθητική της δύναμη είναι συνυφασμένη με την ευελιξία. Δίχως αυτή  είναι εύλογο  να αμφιταλαντεύεται, να επικρατεί ο μέσος όρος αλλά και να εκφράζει με ενάργεια τη στασιμότητα και αναβλητικότητα. 

Μετά την αποχώρηση της Μέρκελ τον ερχόμενο Σεπτέμβριο και την πιθανότητα εκλογής Πράσινης καγκελαρίου, το τρίδυμο Μακρόν, Ντράγκι  και Μπέρμποκ έχει όλες τις προϋποθέσεις  να δώσει νέα πνοή  και δυναμική στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης.                  

^* Συμβούλου Στρατηγικής και Επικοινωνίας 

Προέδρου και Διευθύνοντος Συμβούλου της POLITY A.E