Το Σαββατοκύριακο των Ωραίων Ψεμάτων

Του Θανάση Γιαπιτζάκη

    Δεν θα πούμε τίποτα για το αυριανό Σάββατο που θα είναι πειρασμός για κάθε είδους ψέμα, σε όσους μεγάλους θελήσουν να ακολουθήσουν το έθιμο της Πρωταπριλιάς. Εμείς θα μιλήσουμε για την επόμενη μέρα, για την Κυριακή, που θα είναι αφιερωμένη σε άλλου είδους ψέματα, σε πνευματικές δημιουργίες, που θα κάνουν από τώρα στο μέλλον δημιουργούς τα παιδιά. 

      Κάθε μέρα, λέει μια γνωστή μου, η Άννα Παππά, όλο και περισσότερο πληθαίνουν οι φωνές που μιλούνε για την ασφυκτική κατάσταση που προκύπτει στη ζωή των παιδιών μας από τις λογής-λογής «σειρήνες» που τα περιβάλλουν. Δεν είναι εύκολο να κάνεις ένα παιδί να αφήσει το κινητό, τον υπολογιστή ή την τηλεόραση για χάρη ενός βιβλίου, που αυτό αδυνατεί να ανταγωνιστεί την ψυχαγωγία που παρέχει σήμερα η Τεχνολογία. Δεν είναι, όμως, αδύνατο. Υπάρχει ελπίδα. Για να καλλιεργηθεί η φιλαναγνωσία, υπάρχουν χίλιοι δυό τρόποι.

      Η οικογένεια, είναι η πρώτη πού θα δημιουργήσει το ευνοϊκό κλίμα για να γνωρίσει και ν’ αγαπήσει το παιδί το βιβλίο. Μέσα στη ζεστή μας αγκαλιά θα μπορέσει να ερμηνεύσει την εικόνα, να διηγηθεί μια ιστορία, ν’ ανακαλύψει μαζί μας λεπτομέρειες. Το μαγικό δώρο της ανάγνωσης γίνεται σιγά σιγά κτήμα του. Εμείς είμαστε ο καταλύτης.

      Είμαστε ο αφηγητής. Ο σωστός αφηγητής, που χρειάζεται άρθρωση και προφορά. Που χρειάζεται αφήγηση με τονισμό και με χρωματισμό, με απλότητα και με αμεσότητα, με δραματικότητα και μ’ ενθουσιασμό. Χρειάζεται να γινόμαστε παραμυθάδες, να φοράμε το καπέλο του παραμυθά, να καθόμαστε στο «θρόνο» του παραμυθά, να δημιουργούμε μια ονειρεμένη ατμόσφαιρα χαλαρωτική για το μικρό παιδί. Σκοπός μας είναι να διασκεδάσει, να ταυτιστεί με τους ήρωες, να ονειρευτεί. Το παιδί αγαπά να υποδέχεται τα παραμύθια με λαϊκά στιχάκια «Κόκκινη κλωστή δεμένη στην ανέμη τυλιγμένη…» ή με ένα μαγικό ραβδί που θα το ακουμπήσει, ή σαν «παραμυθόσκονη» που θα το ραντίσει. Η ατμόσφαιρα γίνεται ξαφνικά τόσο εύκολα μαγική…

      Καθώς διαβάζουμε, το βλέπουμε πως μας κοιτάζει, αλλά συγχρόνως ταξιδεύει αλλού. Έχει γίνει ένα με τη μαγεία. Το ταξίδι είναι τόσο συναρπαστικό, που το παιδί ακούει στην κυριολεξία με «το στόμα ανοιχτό». Είναι η ώρα τέτοια, που δεν την αφήνουμε να μας ξεφύγει. Δεν κλείνουμε το βιβλίο λέγοντας «και… έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Προχωράμε. Προχωράμε στη μυθοπλασία. Δημιουργούμε. Δημιουργούμε δημιουργούς.

      Παίρνοντας το παιδί στα χέρια του εικονογραφημένα βιβλία, δείχνει εκεί το καθετί που βλέπει και το λέει με τ’ όνομά του. Σιγά-σιγά συνδέει την εικόνα με τα γράμματα που τη συνοδεύουν, ζητάει να του διαβάσουν τα παράξενα αυτά «σημαδάκια» και του γεννιέται η επιθυμία να μπορέσει κι αυτό, από μόνο του, να διαβάσει το ίδιο. Και δεν είναι καθόλου παράξενο, πού ακούμε τα παιδιά μας σ’ αυτή την ηλικία, να διηγούνται μια ιστορία στον εαυτό τους, βλέποντας απλώς και μόνο τις εικόνες του βιβλίου!

      Σε καμιά περίπτωση δεν χρειάζεται να εξαναγκάζουμε το παιδί μας να διαβάσει κάτι. Δεν θ’ αγαπήσουν τα παιδιά μας το διάβασμα, αν τα πιέζουμε! Το καλύτερο είναι να τα φέρουμε κοντά σε βιβλία που του προκαλούν ενδιαφέρον. Θα το πετύχουμε αυτό, αν φροντίσουμε να έχουμε στο σπίτι μας τη «γωνιά του βιβλίου», ώστε να μπορεί να χρησιμοποιεί όποτε θέλει τα βιβλία του, αλλά και κυρίως να τα βλέπει να μεταμορφώνονται σε κιβωτούς ονειροταξιδιών.

      Καλές είναι οι οθόνες και τα διάφορα πληκτρολόγια που κατακλύζουν κάθε παιδί. Στις οθόνες αυτές όμως το παιδί βλέπει ό,τι δημιούργησε η φαντασία ενός άλλου, άγνωστου, που ζει πολύ μακριά. Βλέπει αυτό που αποφάσισε κάποιος άλλος. Στο βιβλίο, με τα μάτια της ψυχής του, θα δει αυτό που δημιούργησε η δική του φαντασία. Αυτή είναι η διαφορά, αυτή είναι η μαγική συνταγή που δημιουργεί δημιουργούς.

«Είμαι ένα βιβλίο. Είσαι ένα βιβλίο. Όλοι είμαστε βιβλία. Η ψυχή μου είναι η ιστορία που αφηγούμαι. Κάθε βιβλίο έχει τη δική του ιστορία να πει. Μπορεί να φαινόμαστε εντελώς διαφορετικά – άλλα μεγάλα, άλλα μικρά, άλλα πολύχρωμα, άλλα μαυρόασπρα, άλλα με λίγες σελίδες κι άλλα με πολλές. Μπορεί να συμφωνούμε ή να λέμε εντελώς διαφορετικά πράγματα. Όμως αυτή είναι η ομορφιά μας. Θα ήταν πολύ βαρετό να ήμασταν όλα ίδια. Καθένα μας είναι μοναδικό. Και καθένα από εμάς έχει το δικαίωμα να το σέβεσαι,
να το διαβάζεις χωρίς προκαταλήψεις, να έχει τη θέση του στη βιβλιοθήκη σου. Μπορείς να έχεις τις απόψεις σου για εμένα. Μπορείς να ερευνάς, να κρίνεις και να σχολιάζεις ό,τι διαβάζεις. Μπορείς να με βάλεις πίσω στο ράφι
ή να με κρατήσεις σφιχτά στην αγκαλιά σου και να ταξιδέψουμε μαζί πολύ μακριά. Αλλά ποτέ μην αφήσεις κάποιον να με πετάξει ή να με διώξει σε άλλο ράφι. Ποτέ μη ζητήσεις την καταστροφή μου ή μην επιτρέψεις σε κάποιον να με καταστρέψει. Κι αν έρθει κάποιο βιβλίο από άλλο ράφι στο δικό σου,
γιατί κάποιος ή κάτι το έδιωξε μακριά, κάνε χώρο. Αν πας λίγο πιο κει, χωράει δίπλα σου. Προσπάθησε να νιώσεις όπως νιώθει. Κατάλαβέ το. Προστάτεψέ το. Μπορεί να βρεθείς εσύ στη θέση του αύριο. Γιατί κι εσύ είσαι ένα βιβλίο.
Όλοι είμαστε βιβλία. Έλα, φώναξέ το δυνατά, ώστε να το ακούσουν όλοι: «Είμαι ένα βιβλίο, διάβασέ με».

      Το μήνυμα «Είμαι ένα βιβλίο, διάβασέ με» που έγραψε ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος (υποψήφιος για το H. C. Andersen Award 2018 για τη συγγραφή) και το εικαστικό της αφίσας 2023 που ζωγράφισε η Φωτεινή Στεφανίδη (υποψήφια για το H. C. Andersen Award 2004 για την εικονογράφηση) μεταφέρουν για όλη την εφετινή χρονιά σε όλον τον κόσμο την αγάπη για την ανάγνωση, που μέσα απ’ αυτήν αναδεικνύονται οι πανανθρώπινες αξίες της ισότητας και της συμπερίληψης, της αλληλεγγύης και του σεβασμού στον «άλλο». 

      Η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου, την ημέρα που γεννήθηκε ο μεγάλος Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.  Την καθιέρωσε η ΙΒΒΥ (International Board on Books for Young People) το 1966. Από τότε, κάθε χρόνο εγκρίνεται η πρόταση ενός διαφορετικού εθνικού τμήματος της οργάνωσης, να δημιουργεί ένα μήνυμα και μια αφίσα, για να διανεμηθούν σε όλο τον Κόσμο - με σκοπό να τονίσουν την αξία των βιβλίων και της ανάγνωσης, και να ενθαρρύνουν τη διεθνή συνεργασία για την ανάπτυξη και τη διάδοση της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους. Φέτος είναι η σειρά της Ελλάδας να προβληθεί στον παγκόσμιο χάρτη με το μήνυμά της, μεταφρασμένο και δοσμένο σε όλες τις γλώσσες. 

      «Αγαπητοί φίλοι» έλεγε τον περασμένο Οκτώβριο το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ «το Διοικητικό Συμβούλιο και οι δημιουργοί εργάζονται εντατικά και εθελοντικά για την υλοποίηση αυτής της σημαντικής διεθνούς δράσης. Η διάδοση του μηνύματος και της αφίσας χρειάζεται τη συνέργεια όλου του κόσμου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου». Έτσι, το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου ανέλαβε, για τρίτη φορά στην Ιστορία του, να δημιουργήσει το μήνυμα και την αφίσα για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου. Το 1991 το μήνυμα είχε γράψει η Ρένα Καρθαίου και το εικαστικό το είχε δημιουργήσει η Βάσω Ψαράκη. Το 2004 το μήνυμα γράφτηκε από την Αγγελική Βαρελλά και το εικαστικό το είχε δημιουργήσει ο Νικόλας Ανδρικόπουλος. Φέτος, για την προβολή της Ελλάδας σε αυτού του ευαίσθητου είδους το διεθνές γίγνεσθαι, δούλεψαν ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος και η Φωτεινή Στεφανίδη. 

      Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964. Σπούδασε παιδαγωγικά και θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από το 1984 εργάζεται στην πρωτοβάθμια ιδιωτική εκπαίδευση. Το 1995 εκδόθηκε το πρώτο του βιβλίο για παιδιά. Θεωρείται ο συγγραφέας της αποδοχής του διαφορετικού, της κατανόησης και του αλληλοσεβασμού. Έχει προταθεί για το διεθνές βραβείο Hans Christian Andersen. Η Φωτεινή Στεφανίδη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1962. Σπουδές ξεκίνησε σε ηλικία δεκαέξι ετών, αρχικά σχέδιο, στη συνέχεια ζωγραφική και φρέσκο στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με δασκάλους τον Γιάννη Μόραλη και τον Δημήτρη Μυταρά. Έχει «ερμηνεύσει εικαστικά» ποίηση της Σαπφώς, της Κασσιανής και του Λόρκα, ως επίσης και λογοτεχνία του Παπαδιαμάντη και του Άννινου. Το 2010 εικονογράφησε την τετράτομη Μυθολογία, με τις αφηγήσεις του τραγουδοποιού μας Διονύση Σαββόπουλου. Μέχρι σήμερα έχουν εκδοθεί στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό σχεδόν ογδόντα βιβλία για παιδιά και ενήλικες με εικονογραφήσεις της.

      Το Υπουργείο Παιδείας ανακοίνωσε ότι οι δράσεις για τον εορτασμό  μπορούν να προεκταθούν έως στο τέλος της σχολικής χρονιάς. Ο ετήσιος αυτός εορτασμός τονώνει το ενδιαφέρον των παιδιών για το βιβλίο με διάφορες  εκδηλώσεις (εκθέσεις παιδικού βιβλίου, συναντήσεις μαθητών με συγγραφείς και με εικονογράφους, θεατρικές παραστάσεις).