του Ζαχαρία Δοξαστάκη *
Είναι σύμπτωμα, της παθογένειας της πολιτικής ζωής της χώρας, η μυωπική λογική με την οποία αντιμετωπίζεται το μέλλον του δημοκρατικού θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που συνέβαλε στη διαμόρφωση της ταυτότητας και της συνείδησης του έθνους μας.
Το θεσμικό πλαίσιο για την αυτοδιοίκηση που ισχύει εδώ και χρόνια με διάφορες συγκυριακές προσθήκες και πρόσκαιρες μεταβολές, βασικά είναι ένας καλά μελετημένος ελιγμός της κεντρικής κρατικής εξουσίας που δεν διαταράσσει ισορροπίες μεταξύ κέντρου και περιφέρειας.
Θεσμικά η κεντρική εξουσία προχώρησε σε ρυθμίσεις αποκέντρωσης οι οποίες όμως δεν είχαν ουσιαστικό περιεχόμενο. Αναπαράγει νοοτροπίες και δομές γερασμένες και φθαρμένες αδιαφορώντας προκλητικά για τα δεδομένα και τις συνθήκες της νέαςευραικής πραγματικότητας. Από τη θεσμοθέτηση της δεύτερης αυτοδιοικούμενηςβαθμίδας μέχρι το σχέδιο "Καλλικράτης" όλα έγιναν με σκοπιμότητα την περιστολή των δαπανών και με στόχο το " φαίνεσθαι", χωρίς να δίνεται έμφαση στην ουσία , χωρίς να αλλάζουν πολλά πράγματα. Δεν παρέχει ούτε αρμοδιότητες , ούτε εξουσίες, ούτε πόρους που να διαμορφώνουν ένα αποκεντρωμένο λειτουργικό πλαίσιο προοπτικής. Όσα βήματα έγιναν, έγιναν κάτω από την πίεση και την υποχρέωση υιοθέτησης λογιστικών και λειτουργικών κανόνων για τις χρηματοδοτήσεις.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, αν και εδώ και μια δεκαετία, σε όλες τις χώρες - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπήρξαν πολιτικές προσαρμογής προς μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική ενίσχυσης της αυτοδιοίκησης, στην Ελλάδα πειςματικά ακολουθήθηκε μια πολιτική για την αυτοδιοίκηση που ήταν αντίθετη με τις ευρωπαϊκές τάσεις και επιλογές.
Οι δειλές ρυθμίσεις που προωθήθηκαν από τις κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων αγνοούν τις συνέπειες και τις επιρροές από τους μετασχηματισμούς που συντελούνται στο κοινωνικό και στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Παραγνωρίζουν τους σύγχρονους αναπτυξιακούς κανόνες που επιβάλλουν να οδηγηθούμε σε νέα λειτουργικά μεγέθη. Βρισκόμαστε μπροστά σ' ένα μοντέλο εξάρτησης όπου επικρατεί ο παραλογισμός οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης να έχουν σχέση υφιστάμενου με τον Περιφερειάρχη.
Αποτελεί επιτακτική ανάγκη για τη λειτουργική ανάπτυξη της κοινωνίας μας , για την επιβίωση της Δημοκρατίας να προχωρήσουμε με τόλμη και θάρρος στις μεγάλες εκσυγχρονιστικές τομές. Τομές θεσμικής ανανέωσης που απαιτούν ευρύτερο πνεύμα συνεργασίας, μακριά από τις δουλείες και τους συμβιβασμούς του παρελθόντος. Τομές που διαμορφώνουν νέες δομές- και παραπέμπουν στα μεταρρυθμιστικά βήματα του Κλεισθένη στην Πόλη της Αρχαίας Αθήνας-και μπορούν ν' απελευθερώσουν δυνάμεις και δυναμικές που έχει ανάγκη η Ελληνική κοινωνία.
Η θεσμική ανανέωση της αυτοδιοίκησης στηρίζεται σε έξι βασικές επιλογές.
1• ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΚΦΡΑΣΤΗΣ ΝΕΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΩΡΑ
Η αυτοδιοίκηση μπορεί να γίνει ο εκφραστής ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης για τη χώρα. Η ανάπτυξη είναι ένα μεγάλο στοίχημα το οποίο συνδέεται με την εξέλιξη των θεσμών.Η αντιμετώπιση των μεγάλων ανισοτήτων μεταξύ περιφερειών μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο μέσα από την αναβάθμιση του ρόλου των ΟΤΑ, μόνο αν ο αναπτυξιακός σχεδιασμός συνδεθεί με τη δράση και την ενίσχυση του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι δήμοι ως ο φορέας εξουσίας που βρίσκεται πιο κοντά στο παραγωγικό δυναμικό, γνωρίζοντας καλύτερα από τον καθένα τις ιδιαιτερότητες και τις πραγματικές ανάγκες κάθε περιοχής, έχουν τη δυνατότητα να εξυπηρετήσουν καλύτερα τις προτεραιότητες για μια ισόρροπη ανάπτυξη, που δημιουργεί εισόδημα και θέσεις απασχόλησης στην περιφέρεια.
2• ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΚΑΙ ΔΥΝΑΜΙΚΩΝ
Το πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό σύστημα που δημιουργήθηκε μετά την μεταπολίτευση είναι επείγουσα ανάγκη να μετεξελιχθεί και να ανανεωθεί . Να αλλάξουν οι δομές , οι θεσμοί, οι πρακτικές. Να ανοίξουν δρόμοι και να σωθούν δυνατότητες και ευκαιρίες συμμετοχής στους πολίτες. Μια κοινωνία αλλάζει , όταν στη διαδικασία αλλαγής ο πολίτης είναι ενεργός , συμμετέχει όχι μόνο ως αποδέκτης των αλλαγών, αλλά ως συνδιαμορφωτής των αποφάσεων , ως συμμέτοχος. Η αυτοδιοίκηση μπορεί να απελευθερώσει δυνάμεις και δυναμικές στην ελληνική κοινωνία. Να είναι η υγιής δύναμη της αλλαγής.
3• ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΟΥ ΕΜΠΝΕΕΙ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΣΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ
Η αυτοδιοίκηση , ως φορέας εξουσίας που βρίσκεται πιο κοντά στον πολίτη και φέρνει αποτέλεσμα, μπορεί να είναι ο φορέας υλοποίησης μιας νέας πολιτικής πρότασης που να εμπνέει εμπιστοσύνη . Μπορεί να αλλάξει το τέλμα των τελευταίων χρόνων. Και να βάλει τέλος στο σπάταλο κράτος, στο διεφθαρμένο δημόσιο, στους συμβιβασμούς και στους καιροσκοπισμούς.
Η αυτοδιοίκηση μπορεί να εκφράζει μια πολιτική που να προσφέρει ένα σύγχρονο όραμα για την Ελλάδα του Καινούργιου κόσμου. Όραμα σύνθεσης και δημιουργίας, που οδηγεί σε μια νέα Πολιτεία. Σε μια ανθρώπινη πολιτεία. Μια πολιτεία που νοιάζεται, που σέβεται, που προσπαθεί. Μια πολιτεία ελευθερίας, αλληλεγγύης, προόδου. Πολιτεία που εμπιστεύεται τους πολίτες.
4• ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ Ο ΠΥΛΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΚΑΙ ΣΥΝΟΧΗ
Η αυτοδιοίκηση έχει ως προτεραιότητα τη διατήρηση της κοινωνίας, με το συνδυασμό της ανταγωνιστικότητας και της αποτελεσματικότητας με την υλοποίηση δράσεων αλληλεγγύης που επιδιώκουν συγκεκριμένους κοινωνικούς στόχους εξασφαλίζοντας τους αδύνατους , μέσα από αποκεντρωμένες και συμμετοχικές διαδικασίες. Οι οργανισμοί της τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν να παίξουν ένα κρίσιμο ρόλο στην ισορροπία του συστήματος. Και να συμβάλλουν καθοριστικά μέσα από προγράμματα και παρεμβάσεις στην τοπική κοινωνία στην μείωση των ανισοτήτων, των φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού και στην αντιμετώπιση ακραίων καταστάσεων ρατσισμού και περιθωριοποίησης.
5• ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Η αυτοδιοίκηση πρέπει να είναι στην πρωτοπορία της προστασίας του περιβάλλοντος. Υιοθετώντας νέες τεχνολογίες και αναπτύσσοντας καινοτόμες δράσεις μπορεί να αναπτύξει πρωτοβουλίες οι οποίες να προστατέψουν το φυσικό περιβάλλον, να αναδείξουν τον αστικό και πολεοδομικό ιστό της πόλης, προσφέροντας στους πολίτες μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
6• ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗ ΜΕ ΙΣΧΥΡΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ , ΜΕ ΣΥΓΧΡΟΝΑ, ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΣΤΟΧΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
Η αυτοδιοίκηση μπορεί και πρέπει να λειτουργήσει περισσότερο αποτελεσματικά. Να προσφέρει καλύτερες υπηρεσίας, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες. Χρειάζεται σχέδιο διοικητικής ανασύνταξης των μεγάλων αστικών περιοχών με στόχο να σταματήσει η απίστευτη σύγχυση αρμοδιοτήτων μεταξύ Δήμου, Περιφέρειας, Οργανισμών και Υπουργείων. Η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί. Και αυτό είναι ένα σαφές μήνυμα, για τη σημερινή κυβέρνηση.
Η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να διεκδικήσει και να πετύχει ουσιαστικό ρόλο στο σχεδιασμό και στη διαχείριση πόρων από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα οι δήμοι μπορούν να πρωτοπορήσουν θεμελιώνοντας μια σταθερή και ευέλικτη συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα, με όρους ισότιμους και παραγωγικούς. Η συμπληρωματική δράση, αλλά και η συνεκτέλεση έργων κοινού ενδιαφέροντος και την τοπική οικονομία βοηθά και τον προϋπολογισμό των δήμων ελαφρύνει.
Η ουσιαστική ενίσχυση και στήριξη των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ με μια ριζική αλλαγή του πλαισίου ώστε διατηρώντας τις ιδιαιτερότητας και τις προαιώνιες δημιουργικές διαφορετικότητες να οδηγηθούμε σε σύγχρονα λειτουργικούς και αποτελεσματικούς ρόλους. Με κανόνες χρηστής διαχείρισης του δημόσιου χρήματος, με απόλυτη διαφάνεια, η αυτοδιοίκηση μπορεί να καλύψει το αναμφισβήτητο έλλειμα αξιοπιστίας της δημόσιας διοίκησης.
Η αυτοδιοίκηση είναι ο άλλος πόλος της Δημοκρατίας. Θεσμός με παράδοση και προοπτική. Δεν επιτρέπεται η επιβολή των λογικών του κομματισμού να τον εκφυλίζουν σε διεκπεραιωτικό μηχανισμό της κεντρικής εξουσίας. Η πρόταση για την ουσιαστική ενίσχυση και στήριξη των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ με μια ριζική αλλαγή του πλαισίου δεν έρχεται να καλύψει υστερόβουλα, προσωπικές ανάγκες και διαχειριστικούς συμβιβασμούς. Εκφράζει μια νέα αντίληψη που ανοίγει τη μόνη εκσυγχρονιστική προοπτική που μπορεί ν' απελευθερώσει υγιείς δυνάμεις και δυναμικές της κοινωνίας μας. Είναι φανερό πια ότι η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια και τα περιθώρια ν' αναβάλλει άλλο τις δύσκολες μεγάλες αποφάσεις.
* Ο Ζαχαρίας Εμμ. Δοξαστάκης είναι Τ. Δήμαρχος Χερσονήσου και Εμπειρογνώμονας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
