Πραγματισμός μετά τον βερμπαλισμό

Του Γιώργου Πανταγιά^*

Η κάθε εποχή έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Άλλοτε αυθεντικά άλλοτε στρεβλά. Αποτυπώνονται στις τάσεις που διαπερνούν το κοινωνικό σώμα. Απεικονίζονται στο γενικότερο κλίμα της δημόσιας ζωής. Και βεβαίως, διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις για την πολιτική κυριαρχία εκείνων που είναι σε αρμονία μαζί της. 

Το ποιες δυνάμεις επικρατούν στον πολιτικό στίβο καθορίζεται από την αυτονόητη αυτή παραδοχή. Τα παραδείγματα, πολλά και ενδιαφέροντα. Αρκεί να θυμηθούμε τα όσα έγιναν τα τελευταία δέκα χρόνια στη χώρα μας. Με την εκδήλωση της οικονομικής κρίσης ξέσπασε ένα κύμα οργής και αγανάκτησης από σημαντική μερίδα πολιτών. Τα τότε μεγάλα κόμματα, το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ, ήταν σε δυσαρμονία με την περιρρέουσα στην κοινή γνώμη ατμόσφαιρα. Είτε γιατί υποστήριζαν «λεφτά υπάρχουν». Είτε διότι δεν κατάλαβαν τα υπόγεια ρεύματα της αμφισβήτησης.

Στην οριακή αυτή στιγμή, φάνηκε η απουσία μιας στιβαρής και ισχυρής ηγεσίας στο τιμόνι της χώρας.Έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι ο λαϊκισμός βρήκε πρόσφορο έδαφος. Εκμεταλλεύτηκε τις εύλογες ή μη αντιδράσεις, γεμίζοντας τις δεξαμενές του. Επένδυσε στον ανορθολογισμό, καλλιεργώντας τον φόβο. Ενοχοποίησε τους αντιπάλους του, τις διαφορετικές προτάσεις και ιδέες, πολτοποιώντας αξίες, αρχές και ιδεολογίες. 

Στη συγκεκριμένη δε συγκυρία ένα νέο και άφθαρτο πρόσωπο, ο Αλέξης Τσίπρας, αξιοποιώντας τα επικοινωνιακά του χαρίσματα, μπόρεσε να εκφράσει με αποτελεσματικό τρόπο την τυφλή άρνηση και την καταδίκη του ορθολογισμού και του πραγματισμού. Με τον καταγγελτικό και ισοπεδωτικό του λόγο εναρμονίστηκε με όλους εκείνους, οι οποίοι για τη δική τους οικονομική και κοινωνική υστέρηση θεωρούσαν υπεύθυνους τους εκπροσώπους της παλιάς κομματικής τάξης. Μαζί τους συνασπίστηκαν και δυνάμεις που δεν ήθελαν να χάσουν τίποτα από τα κεκτημένα τους, όπως η πλειονότητα των δημοσίων υπαλλήλων, αλλά και τα παρασιτικά τμήματα της ελληνικής κοινωνίας.

Ωστόσο, ο Αλέξης Τσίπρας κρίθηκε και δοκιμάστηκε στα δύσκολα χρόνια της διακυβέρνησής του. Πράγματι, απώλεσε την εξουσία όταν οι χειρισμοί του και οι κυβερνητικές πρακτικές βρέθηκαν σε αναντιστοιχία με τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών.

Η τραυματική εμπειρία που βίωσε η κοινωνία ήταν φυσικό να μεταβάλει άρδην τις αντιλήψεις και τις συμπεριφορές. Οι προσδοκίες και οι αναμονές του λαϊκισμού και της δημαγωγίας διαψεύστηκαν. 

Έτσι επικράτησαν νηφάλιες και ψύχραιμες φωνές. Η χώρα πέρασε σε μια άλλη εποχή. Η ανάδειξη του Κυριάκου Μητσοτάκη αποτελεί τρανή επιβεβαίωση. Στον αντίποδα του προκατόχου του, πρόβαλε και στήριξε την επιστροφή στον πραγματισμό. Η επιτυχία του πρωθυπουργού οφειλόταν στο ότι εξέφρασε εύστοχα την αξίωση ευρύτερων κοινωνικών δυνάμεων, να αφήσουν πίσω τους μια φορτισμένη περίοδο. 

Αν και υποτιμήθηκε από τους αντιπάλους του -ακόμη και τους συνοδοιπόρους του στη ΝΔ-, πέτυχε κάτι εξαιρετικά σημαντικό: Διέγνωσε έγκαιρα τις αναζητήσεις της κοινωνίας και των υπόγειων ρευμάτων της. Τις ερμήνευσε σωστά, θεμελιώνοντας τη δική του εναλλακτική πρόταση. Η σύμπνοιά του με τις επιθυμίες και τις προσμονές που είχαν δημιουργηθεί μετά τη δεκαετή κρίση ήταν το κλειδί που του άνοιξε την πόρτα της εξουσίας.

Αναλαμβάνοντας τη διακυβέρνηση της χώρας, αξιοποίησε στελέχη από τον κεντροαριστερό χώρο. Κινήθηκε με γρήγορους ρυθμούς, επιδεικνύοντας αποφασιστικότητα. Πολιτευόμενος με μετριοπάθεια και σύνεση, επιζητά τη συναίνεση σε καίρια ζητήματα. Η στρατηγική του εδράζεται στη σύνθεση κεντροδεξιών και κεντροαριστερών προσεγγίσεων και απόψεων. Ο συνδυασμός πολιτικής εμπειρίας και τεχνοκρατικής γνώσης φαίνεται χρήσιμος. Το μοντέλο διοίκησης που υιοθέτησε αποδεικνύεται αποτελεσματικό.

Δύο απρόσμενα γεγονότα, ο Έβρος κι ο κορωνοϊός, στάθηκαν αφορμή να δείξει τις διαχειριστικές του ικανότητες. Τα αντανακλαστικά του λειτούργησαν άμεσα. Οι επιλογές του ήταν εύστοχες. Τα μέτρα που πήρε υποστηρίχθηκαν από την κοινωνία. Προς το παρόν τουλάχιστον, περνάει με πολύ καλό βαθμό τις εξετάσεις που κλήθηκε να δώσει. Ακόμη κι εκείνοι που δεν αποφαίνονταν θετικά πριν από τις εκλογές, παραδέχονται την ηγετικότητά του. Η αποδοχή του είναι εντυπωσιακή, όπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις. Οι επιδόσεις του κρίνονται ικανοποιητικές. 

Αναμφίβολα, η υγειονομική κρίση ενισχύει τον πρωθυπουργό διότι βρίσκεται στο τιμόνι της χώρας τη δύσκολη ώρα. Όμως αυτό δεν συνιστά κανόνα. Υπάρχουν περιπτώσεις που συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Άλλωστε, οι αξιολογήσεις που γίνονται αφορούν τα μέτρα που πήρε και τα αποτελέσματά τους.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν βαθμολογείται ικανοποιητικά με κριτήριο ότι είναι πρωθυπουργός, αλλά για τις επιδόσεις του. Το πλεονέκτημά του είναι ότι αντιμετωπίζει τη διακυβέρνηση της χώρας σαν Τεχνικό Δελτίο Έργου. Με απλά λόγια, καθορίζει το αντικείμενο δράσης. Περιγράφει τις κρίσιμες παραμέτρους. Κινητοποιεί τις απαραίτητες για την υλοποίηση των αποφάσεών του δυνάμεις. Επιστρατεύει τους ειδικούς. Συνδυάζει τον απαιτούμενο χρόνο με τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους. Αξιολογεί διαρκώς την αποτελεσματικότητα. Έτσι, διαχειρίζεται τα φλέγοντα προβλήματα. Το κυριότερο, απαντά στην κρίση εμπιστοσύνης, που χρόνια τώρα, χαρακτηρίζει τη σχέση των πολιτών με τους πολιτικούς εκπροσώπους τους. Με τη μέθοδο αυτή διασφαλίζει την κυριαρχία του, προκαλώντας αμηχανία στην αντιπολίτευση.

Συγκριτικό επίσης πλεονέκτημα είναι το ότι αντιτάσσει τον ρεαλισμό στον μαξιμαλισμό, την υπευθυνότητα στην παροχολογία, τη μετριοπάθεια στην εχθροπάθεια, την οικονομική αποτελεσματικότητα στον κρατισμό, τον πραγματισμό στον λαϊκισμό και στον βερμπαλισμό.

^* Συμβούλου Στρατηγικής και Επικοινωνίας. 

Προέδρου & Διευθύνοντος Συμβούλου της POLITY A.E.