Πλημμύρες και λειψυδρία στην Κρήτη : το "προλαμβάνειν αντί του θεραπεύειν"

Την Πέμπτη 6 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκε στο Πολυτεχνείο Κρήτης η 3η συνάντηση Επιστημονικών Ομάδων & Διαχειριστικής Παρακολούθηση του ερευνητικού έργου ERMIS-F στο οποίο συμμετέχουν το Ινστιτούτο Κύπρου, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, η Διεύθυνση Υδάτων Β. Αιγαίου, το Πολυτεχνείο Κρήτης και ο Δήμος Χανίων. Στα πλαίσια του έργου ERMIS-F υλοποιείται μία Δημόσια διαδικτυακή υπηρεσία αντιμετώπισης και διαχείρισης πλημμυρικών φαινομένων και άλλων Φυσικών και Περιβαλλοντικών κινδύνων που απειλούν εν δυνάμει τις τοπικές κοινωνίες, αναζητώντας παράλληλα τρόπους προστασίας και έγκαιρης προειδοποίησης σε κατάσταση ανάγκης από εν εξελίξει πλημμυρικά φαινόμενα.

Πραγματοποιήθηκαν αξιόλογες παρουσιάσεις των επιστημονικών εταίρων του έργου και στη συνέχεια ακολούθησε μια εποικοδομητική συζήτηση μεταξύ όλων των φορέων που συμμετείχαν στη συνάντηση με αξιόλογες προτάσεις και απόψεις για την υλοποίηση του έργου καθώς και για την μελλοντική επιχειρησιακή του αξιοποίηση. Πολύ καλό και αξιόλογο το έργο και θα μπορούσε να αξιοποιηθεί με πολλούς τρόπους από τις Δημοτικές αρχές, ιδιαίτερα στο πλαίσιο έγκαιρης προστασίας από πλημμυρικά φαινόμενα, μέσα από μια σειρά προσομοιώσεων με πιθανές ακραίες βροχομετρικές συνθήκες οι οποίες θα μπορούσαν να εκδηλωθούν στην κάθε υδρολογική λεκάνη. Απαιτεί όμως το ενδιαφέρον των Δημοτικών αρχών και στα κατά πόσο θέλουν να αντιπαρατεθούν με τους παραβατικούς δημότες ή επιχειρήσεις ή ακόμη και τους ίδιους τους φορείς των Τεχνικών υπηρεσιών τους οι οποίοι μέσω παράνομων παρεμβάσεων στο φυσικό περιβάλλον προκαλούν σωρεία πλημμυρικών προβλημάτων και στη συνέχεια τα επιρρίπτουν …στην κλιματική αλλαγή. Το καλύτερο άλλοθι για την αποφυγή κάθε ευθύνης. Δυστυχώς η «κλιματική αλλαγή»  έχει αποτελέσει συγχωροχάρτι της ανευθυνότητας.

Στα πλαίσια του εν λόγο έργου δικαίως η επιστημονική κοινότητα αναζητεί τρόπους προσαρμογής στην διαφαινόμενη φυσική ή και ανθρωπογενή μεταβλητότητα των κλιματικών συνθηκών στοχεύοντας όμως παράλληλα στο να επισημάνει και τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον που πολλές φορές διαδραματίζουν κορυφαίο παράγοντα στη πρόκληση καταστροφικών πλημμυρικών φαινομένων.

Αυτό όμως επίσης που με εντυπωσίασε στη συνάντηση αυτή ήταν η παρουσίαση κάποιων έργων διαχείρισης όμβριων υδάτων και αντιπλημμυρικών πρακτικών που παρουσιάστηκαν από φορείς της Κύπρου.  Η Κύπρος ως ένα αυτόνομο νησί στην Ανατολική Μεσόγειο  αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα λειψυδρίας, μεγαλύτερα από τα προβλήματα της Κρήτης, τα οποία μάλιστα εντείνονται από παρατεταμένα έτη ανομβρίας. Αρχικά στράφηκαν στην κατασκευή μεγάλου αριθμού φραγμάτων τα οποία όμως δεν ήταν ικανά να λύσουν το πρόβλημα διότι σε παρατεταμένες περιόδους ανομβρίας δεν συγκέντρωναν ποσότητες νερού που θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Με επιτυχία στράφηκαν στην αφαλάτωση, με σύγχρονες όμως μεθόδους, επιτυγχάνοντας μία καλύτερη λύση στο πρόβλημα της λειψυδρίας. Παράλληλα οργάνωσαν μεθοδικά και την ορθολογική διαχείριση του υδάτινου δυναμικού τους. Πραγματοποιούν αναβαθμισμένη επεξεργασία λυμάτων από τους βιολογικούς καθαρισμούς και αξιοποιούν το νερό για άρδευση σε δενδρόφυτες καλλιέργειες. Και όχι μόνο, ακολουθούν και μία αξιόλογη πρακτική στη διαχείριση των όμβριων υδάτων, ιδιαίτερα στη φάση της φυσικής απορροής τους. Δημιουργούν τεχνητές λίμνες ή και μικρότερες εκσκαφές μέσω των οποίων συγκεντρώνουν ποσότητες νερού το οποίο στη συνέχεια διηθείται στα κατώτερα επιφανειακά στρώματα, εμπλουτίζοντας έτσι τεχνητά τον υπόγειο υδροφορέα. Έχουν προχωρήσει μάλιστα τόσο ώστε ακόμα και ιδιώτες, μετά τη χορήγηση σχετικής άδειας, μπορούν να  δημιουργήσουν παρόμοιες υποδομές συμβάλλοντας σε μία συνολική αποταμίευση του νερού.  Μέτρα αξιόλογα και ιδιαιτέρως σημαντικά για την προστασία και τη βιώσιμη ανάπτυξη της Κύπρου ακόμη και σε περιόδους παρατεταμένης ανομβρίας.

Στην Κρήτη υπάρχει η ανάγκη να αναπτυχθούν παρόμοιες πρακτικές, αρχικά με ένα μελετημένο σχέδιο ορθολογικής διαχείρισης των υδάτων στο οποίο θα ενταχθούν αρχές εξοικονόμησης καθώς και σύγχρονες πρακτικές επαναχρησιμοποίησης των ακάθαρτων λυμάτων από τους βιολογικούς, επιφανειακή αποθεματοποίηση και τεχνητή ενίσχυση του υδροφόρου ορίζοντα και τέλος να ανατεθεί σε ένα επιστημονικό ίδρυμα του τόπου μας η παρακολούθηση των εξελίξεων στον τομέα της αφαλάτωση ως το τελευταίο μέτρο σωτηρίας από μία παρατεταμένη περίοδο ξηρασίας. Είναι πολύ πιθανό στο μέλλον να διανύσουμε μία παρατεταμένη περίοδο ανομβρίας, λόγω ενός φυσικού κύκλου επαναλειψιμότητας μεταξύ των υγρών και ξηρών κλιματικών περιόδων,  και να γίνουμε νοσταλγοί των πλημμυρικών φαινομένων, παρά τις αρνητικές συνέπειες τους για τις οποίες άλλωστε έχουμε και το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης.