Του Γιώργου Αποστολάκη*
Η ΚΑΠ είναι το μεγαλύτερο ενιαίο κονδύλιο, του προϋπολογισμού της ΕΕ, καθιστώντας τη μεταρρύθμισή της ως το μεγαλύτερο στοίχημα της ευρωπαϊκής πολιτικής. Η μεταρρύθμιση της ΚΑΠ αποσκοπεί στην καλύτερη στόχευση των γεωργικών επιδοτήσεων και στην αύξηση των κονδυλίων για την προστασία του περιβάλλοντος.
Στο Κοινοβούλιο, η Επιτροπή Γεωργίας κατόρθωσε να ψηφίσει ένα προσχέδιο, αλλά δεν το πέρασε από την Ολομέλεια για έγκριση, γεγονός που αφήνει τη νεοσυσταθείσα Επιτροπή Γεωργίας ελεύθερη να ξεκινήσει εκ νέου τη διαδικασία. Τίποτα δεν έχει κριθεί ακόμη αφού η πρόταση της Ε. Επιτροπής βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση στο Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο.
Η νέα Επιτροπή πρέπει τώρα να αποφασίσει εάν θα προχωρήσει με το σχέδιο του Χόγκαν ή θα αποσύρει την πρόταση και θα προτείνει ένα νέο σχέδιο για την ΚΑΠ.
Η επόμενη χρονική περίοδος κρίνεται ιδιαίτερα κρίσιμη όσον αφορά τον Πρωτογενή Τομέα στην Χώρα μας.
Τα κύρια της χαρακτηριστικά είναι η έλευση της νέας Κυβέρνησης με ότι κομίζει και η προετοιμασία της Χώρας ενόψει της νέας ΚΑΠ της περιόδου 2021-2027. Είναι αλήθεια ότι τα θέματα του Πρωτογενή τομέα, δεν απασχόλησαν ή απασχόλησαν σχεδόν επιδερμικά τα κόμματα κατά την προεκλογική περίοδο, με ελάχιστες ίσως εξαιρέσεις. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι κυριάρχησαν άλλα πιο επείγοντα θέματα, όμως είναι γεγονός ότι η ελληνική γεωργία, παρά τα μεγάλα διαρθρωτικά προβλήματα που συνεχίζει να κουβαλάει διαχρονικά, στηρίχθηκε δεδομένων των συνθηκών και κατάφερε σε σχέση με άλλους κλάδους, τουλάχιστον να σταθεί όρθια μέσα στην κρίση και να μην αποδιαρθρωθεί, σημειώνοντας μάλιστα και θετικές επιδόσεις σε πολλούς τομείς(ισοζύγιο, εξαγωγές, καινοτομίες, είσοδος πολλών Νέων, απορροφητικότητα, τακτικές πληρωμές επιδοτήσεων κλπ) όμως μέχρι εκεί, γιατί η απόσταση που μας χωρίζει από ένα ισχυρό και αειφόρο Πρωτογενή τομέα που να διασφαλίζει ένα ικανοποιητικό εισόδημα στον παραγωγό είναι μεγάλη και τα προβλήματα είναι πολλά και περίπλοκα.
Ενδεικτικά τα προβλήματα που εξακολουθούν να υπάρχουν και χρήζουν ιεράρχησης και ολοκληρωμένο σχεδιασμό άμεσης αντιμετώπισης είναι:
Η εξασφάλιση ρευστότητας - ρύθμιση τραπεζικών χρεών
Η μείωση του κόστους παραγωγής (ζωοτροφές, πολλαπλασιαστικό υλικό, γεωργικά εφόδια-φάρμακα, άρδευση κ.ά.)
Η πάταξη της «μαύρης» οικονομίας σε όλους σχεδόν τους επιμέρους κλάδους της
αγροτικής οικονομίας
Η εξόφληση τιμολογίων ευπαθών προϊόντων εντός 60 ημερών
Ο προγραμματισμός της παραγωγής, η συγκέντρωση και διάθεση των προϊόντων
Η στήριξη των συνεταιρισμών και των ομάδων παραγωγών
Κίνητρα (και αντικίνητρα), με στόχο τη συγκέντρωση της παραγωγής σε οργανώσεις παραγωγών.
Η μείωση φορολογικών και ασφαλιστικών βαρών για τους αγρότες που παράγουν
προϊόντα τα οποία παραδίδουν σε συνεταιριστικές οργανώσεις
Η ενίσχυση και η αυστηροποίηση των ελέγχων για εισαγωγές και ελληνοποιήσεις ιδιαίτερα στους κλάδους της κτηνοτροφίας και των γαλακτοκομικών προϊόντων.
Η προστασία από τα ισχυρά μονοπωλιακά τραστ του λιανικού εμπορίου
Επίλυση του θέματος της εκπροσώπησης των αγροτών της χώρας
Ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου για τις Διεπαγγελματικές το οποίο πρέπει να προσαρμοστεί στα ελληνικά δεδομένα και τις ιδιαιτερότητες της χώρας μας.
Διεπαγγελματικές για όλους τους παραγωγικούς κλάδους
Ολοκλήρωση των διαδικασιών για τη σύσταση της Εθνικής Διεπαγγελματικής Φέτας.
ίδρυση Αγροτικών Επιμελητηρίων
Η ολοκλήρωση των Δασικών χαρτών και του Κτηματολογίου
Η ηλικιακή σύνθεση, ο μικρός κλήρος
Πιό άμεσα
απορρόφηση και αξιοποίηση των πόρων για τον εκσυγχρονισμό των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, ολοκλήρωση του συστήματος παροχής γεωργικών συμβουλών
προκήρυξη μέτρων για τον εκσυγχρονισμό των επιχειρήσεων στον τομέα της Αλιείας
Πιστοποιήσεις που θα διασφαλίσουν την εμπορευσιμότητα των προϊόντων
πολλαπλασιαστικό υλικό και εφαρμογή και μεταφορά των ερευνητικών επιτευγμάτων στην παραγωγική διαδικασία.
Η ανάπτυξη της ευφυούς και ποιοτικής γεωργίας
αξιοποίηση της καινοτόμου εμπειρίας από πρωτοπόρες ψηφιακές εφαρμογές
αποτελεσματική λειτουργία και αξιοποίηση της Δημόσιας Υποδομής ψηφιοποίησης
αξιοποίηση των 120 εκατ. του ΠΑΑ που αφορούν το μέτρο της Συμβουλευτικής.
Εθνική στρατηγική εθνικό σχεδίο για κάθε προϊόν.
προβολή και προώθηση των επώνυμων εθνικών μας προϊόντων
Να δοθεί τέλος στην παράνομη και ανεξέλεγκτη διακίνηση ανώνυμου και σε χύμα μορφή προϊόντων
Εφαρμογή καταγραφικών συστημάτων ιχνηλασιμότητας
Τυποποίηση και ιχνηλασιμότητα των διακινουμένων ελληνικών προϊόντων
Εμπλουτισμό με νέες καλλιέργειες και ημερολογιακή επέκταση των προϊόντων μας
Αναδιάρθρωση των καλλιεργειών και επέκτασή τους
Αυξηση της επιλέξιμης έκτασης των βοσκοτόπων
Εκπόνηση διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης
Δικαιότερη κατανομή των επιδοτήσεων
Αλλαγή του κανονισμού του ΕΛΓΑ, ώστε να αποζημιώνονται άμεσα όλες οι αγροτικές και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις που πλήττονται από ακραία καιρικά φαινόμενα.
Μέτρα κατά της παρασκευής & διακίνησης νωπού γύρου προς αποφυγή κινδύνων
για τη δημόσια υγεία.
Υποχρεωτική επισήμανση και αυστηροί έλεγχοι στα διακινούμενα στη μαζική εστίαση
προϊόντα κρέατος.
Ενίσχυση του έργου του ΕΦΕΤ και διεύρυνση των ελέγχων για την πάταξη φαινομένων αθέμιτου ανταγωνισμού.
Οι άμεσες προτεραιότητες της περιόδου αφορούν
1.την διασφάλιση της ομαλής συνέχειας και υλοποίησης των δρομολογημένων δράσεων και προγραμμάτων που βρίσκονται σε εξέλιξη
2.την μάχη να μη μειωθούν οι Κοινοτικές ενισχύσεις για την Χώρα μας , με την αξιοποίηση των ήδη διαμορφωμένων συμμαχιών με άλλα Κράτη-μέλη και την περαιτέρω διεύρυνση τους, στην κατεύθυνση της αύξησης του προϋπολογισμού για την νέα ΚΑΠ, την μη εφαρμογή της πλήρους εξωτερικής σύγκλισης με μόνο κριτήριο την ανά εκτάριο ενίσχυση, αλλά να ληφθούν υπόψη και άλλοι παράγοντες, και ιδιομορφίες των Κρατών-μελών, όπως ο αριθμός των δικαιούχων ανά Κ-Μ (ΕΛΛΑΔΑ 700.000, ΣΟΥΗΔΙΑ 63.000,ΓΑΛΛΙΑ 360.000,ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 180.000,ΑΥΣΤΡΙΑ 120.000,ΕΣΘΟΝΙΑ 17.000, ΛΕΤΟΝΙΑ 60.000 κλπ),το ύψος των άμεσων ενισχύσεων ανά εκμετάλλευση, το κόστος παραγωγής, η βιωσιµότητα των αγροτικών εκµεταλλεύσεων, η διαφορά του γεωργικού µε το εξωγεωργικό εισόδηµα κλπ.
Τίποτα δεν έχει κριθεί ακόμη αφού η πρόταση της Ε.Επιτροπής βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση στο Συμβούλιο και το Ευρ. Κοινοβούλιο
3.την συνέχιση της διαβούλευσης που έχει ξεκινήσει με όλους τους φορείς, για την σύνταξη του Στρατηγικού Σχεδίου της ΚΓΠ της Ελλάδας για την νέα περίοδο 2021-2027.( πρέπει να κατατεθεί στην ΕΕ την 1/1/2021)
4. την ανάληψη άμεσων Νομοθετικών πρωτοβουλιών για τα επείγοντα θέματα( Ρευστότητα, ΕΛΓΑ, συν/μοι κλπ) .
Νέα ΚΓΠ και Στρατηγικά Σχέδια
Με τα ισχύοντα μέχρι τώρα-και αυτό δεν αλλάζει- η υλοποίηση της νέας (ΚΓΠ) θα υλοποιηθεί μέσω της θέσπισης και έγκρισης ενός Στρατηγικού Σχεδίου ΚΓΠ ανά Κράτος- Μέλος (Κ-Μ) που θα καλύπτει τόσο τον Πυλώνα Ι (άμεσες ενισχύσεις, τομεακές παρεμβάσεις ανά τομείς γεωργικών προϊόντων) όσο και τον Πυλώνα ΙΙ (αγροτική ανάπτυξη) της ΚΓΠ.
Το Στρατηγικό Σχέδιο πρέπει να περιλαμβάνει τις οριζόντιες πολιτικές για το σύνολο της Χώρας και να διαρθρώνεται αρμονικά με τα Περιφερειακά Στρατηγικά Σχέδια.
Το νέο μοντέλο λειτουργίας της νέας ΚΓΠ εστιάζει μεταξύ άλλων: α) στη μεγιστοποίηση της συμβολής της ΚΓΠ στη προστασία του περιβάλλοντος και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής («πράσινη αρχιτεκτονική») μέσω θέσπισης φιλόδοξων περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων από τα Κράτη-Μέλη, β) στην εγκαθίδρυση μιας νέας σχέσης με τα ΚΜ, ενισχύοντας την αρχή της επικουρικότητας και την ευελιξία σχεδιασμού των ΚΜ, με ταυτόχρονη μετάβαση από ένα σύστημα που στηρίζεται στην συμμόρφωση σε ένα σύστημα που πιο στοχευμένα θα στηρίζεται «στην επίτευξη των αποτελεσμάτων» (με καθορισμό και επίτευξη σχετικών στόχων και οροσήμων από τα ΚΜ) και γ) στην προώθηση της καινοτομίας, της γνώσης και των νέων τεχνολογιών στη γεωργία(βλ.ψηφιοποίηση).
Η στόχευση της νέας ΚΓΠ για μια έξυπνη και ανθεκτική γεωργία, για την ενίσχυση της μέριμνας για το περιβάλλον και το κλίμα και για την ενίσχυση του κοινωνικοοικονομικού ιστού των αγροτικών περιοχών εκφράζεται μέσα από την επίτευξη εννέα (9) ειδικών στόχων που αφορούν τόσο τον Πυλώνα Ι όσο και τον Πυλώνα ΙΙ, και οι οποίοι είναι εξής:
- υποστήριξη βιώσιμων γεωργικών εισοδημάτων και ανθεκτικότητας σε ολόκληρη την ΕΕ για τη στήριξη της επισιτιστικής ασφάλειας,
- ενίσχυση του προσανατολισμού προς την αγορά και αύξηση της ανταγωνιστικότητας, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης εστίασης στην έρευνα, την τεχνολογία και την ψηφιοποίηση,
- βελτίωση της θέσης των αγροτών στην αλυσίδα αξίας
- συμβολή στο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή σε αυτήν, καθώς και τη συμβολή στην παραγωγή βιώσιμων μορφών ενέργειας
- προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και της αποτελεσματικής διαχείρισης των φυσικών πόρων, όπως το νερό, το έδαφος και ο αέρας
- συμβολή στην προστασία της βιοποικιλότητας, ενίσχυση των υπηρεσιών οικοσυστήματος και διατήρηση οικότοπων και τοπίων
- προσέλκυση νέων γεωργών και διευκόλυνση της επιχειρηματικής ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές
- προώθηση της απασχόλησης, της ανάπτυξης, της κοινωνικής ένταξης και της τοπικής ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της βιο-οικονομίας και της βιώσιμης δασοκομίας
- βελτίωση της ανταπόκρισης της γεωργίας της ΕΕ στις απαιτήσεις της κοινωνίας όσον αφορά τα τρόφιμα και την υγεία, συμπεριλαμβανομένης της απαίτησης για ασφαλή, θρεπτικά και βιώσιμα τρόφιμα, διαχείρισης, για επίλυσης του ζητήματος των απορριμάτων τροφίμων, καθώς και για καλή μεταχείριση των ζώων.
Μπορεί οι αποφάσεις που θα ληφθούν για την νέα ΚΓΠ να εφαρμοστούν μετά από 2-3 χρόνια όμως έχουν καθοριστικό ρόλο στην Ανάπτυξη του ΠΤ, αν αναλογιστούμε ότι η συμβολή των άμεσων ενισχύσεων στο γεωργικό οικογενειακό εισόδημα κατά μέσο όρο στην Χώρα μας ανέρχεται σε 53%.
Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι ο προϋπολογισμός της τρέχουσας περιόδου 2014-2020 για την χώρα μας είναι:
Άμεσες ενισχύσεις: 14,833 δις €
Αγροτική Ανάπτυξη: 4,195 δις €
ΚΟΑ: 433 εκ. €
Σύνολο: 19,779 δις €
Ο προτεινόμενος προϋπολογισμός για την νέα περίοδο είναι:
Άμεσες ενισχύσεις: 14,225 δις
Αγροτική Ανάπτυξη: 3,567 δις
ΚΟΑ: 440 εκ.
Σύνολο: 18,263 δις
Η Περιφέρεια Κρήτης στο νέο περιβάλλον
Ο Πρωτογενής Τομέας (ΠΤ) στην Κρήτη αποτελούσε ανέκαθεν μαζί με τον Τουρισμό τους βασικούς πυλώνες απασχόλησης και ανάπτυξης του νησιού. Η αγροτική παραγωγή συγκεντρώνει το 49% της απασχόλησης. Τα οικονομικά αποτελέσματα είναι σημαντικά καθώς εκτιμάται ότι η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του ΠΤ, θα φτάσει το 2021 στο 10,5%, έναντι 6,5% που βρισκόταν το 2010, ενώ προβλέπεται άνοδος 2% στη μεταποίηση τροφίμων – ποτών και 1% στους συνδεδεμένους κλάδους. Στον αγροδιατροφικό τομέα προβλέπονται στα επόμενα 20 χρόνια περίπου 50.000 θέσεις εργασίας.
Από τα στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ, στην Κρήτη δηλώνονται περίπου 100 χιλ. γεωργικές εκμεταλλεύσεις με 1.797,380 στρεμ. δενδρώδεις καλλιέργειες, 392.640 στρεμ. αρόσιμες και 3.518.160 βοσκότοποι(ιδιωτικοί και δημόσιοι).
Από τις 100 χιλ. εκμεταλλεύσεις οι 15 χιλ δηλώνουν φυτικό και ζωικό κεφάλαιο και μόνο 1000 εκμεταλλεύσεις δηλώνουν μόνο ζωικό κεφάλαιο. Τα ζώα που δηλώνονται ξεπερνούν τα 3 εκ.(μέσος όρος άνω των 200 ζώων / εκμετάλλευση)
Αξιοσημείωτη είναι η ηλικιακή σύνθεση των αρχηγών της γεωργικής εκμετάλλευσης όπου το 90% είναι πάνω από 40 ετών:
Οι κοινοτικές ενισχύσεις που έχουν απορροφηθεί στην ΚΡΉΤΗ και πληρώθηκαν από τον ΟΠΕΚΕΠΕ από το 2015 έως σήμερα ανέρχονται στα 1,3 δις, εκ των οποίων 296,5 εκ. για την Αγροτική Ανάπτυξη(ΑΑ) και 1,003 δις ως Άμεσες Ενισχύσεις (ΑΕ) από το σύνολο των 11,348 δις(2,848 δις ΑΑ και 8,5 διςΑΕ) σε επίπεδο χώρας, αναλυτικά φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:
Η ανάπτυξη του ΠΤ στην Κρήτη όπως και των υπόλοιπων τομέων της Οικονομίας, εξαρτάται από κοινούς παράγοντες, όπως είναι οι υποδομές νερού, ενέργειας, τα οδικά δίκτυα, οι μεταφορές, οι υπηρεσίες, οι ψηφιακές τεχνολογίες, οι καινοτομίες, τα συστήματα υγείας , παιδείας, το επίπεδο ζωής στην ύπαιθρο κλπ, επομένως η ανάπτυξη του ΠΤ απαιτεί ένα ολοκληρωμένο σχεδιασμό.
Ο ΠΤ όμως έχει και τα δικά του ιδιαίτερα προβλήματα όπως, το διαρκώς αυξανόμενο κόστος των γεωργικών εισροών, το υψηλό κόστος των μεταφορών λόγω της γεωγραφικής της θέσης της Κρήτης, η κλιματική αλλαγή που είναι εδώ, με τις αλλαγές στις κλιματολογικές συνθήκες ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, (ξηρασία που επηρεάζει την ελαιοπαραγωγή) ,το πρόβλημα του μικρού και πολυτεμαχισμένου κλήρου κλπ
Από την άλλη πλευρά όμως,υπάρχουν οι δυνατότητες όπως, η γεωστρατηγική θέση,το ανθρώπινο δυναμικό, το φυσικό τοπίο, τα οικοσυστήματα υψηλής περιβαλλοντικής και διατροφικής αξίας που συμβάλλουν στην παραγωγή προϊόντων με μοναδικά χαρακτηριστικά ,ο τουρισμός που μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην απορρόφηση της αγροτικής παραγωγής, το επίπεδο ερευνητικού και επιστημονικού προσωπικού,που μπορεί να συμβάλλει με την έρευνα στην ποιότητα και την καινοτομία.
Οι πολιτικές εξωστρέφειας και ενίσχυσης των εξαγωγών, η ολοκλήρωση του Κτηματολογίου και των Δασικών Χαρτών, οι ζώνες γεωργικής προτεραιότητας, η αναβάθμιση των βοσκοτόπων με την κατάρτιση των Διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης, η εφαρμογή της Εφυούς Γεωργίας που θα συμβάλλει στον εξορθολογισμό της αλόγιστης χρήσης των εισροών, είναι πολιτικές που θα προσθέσουν, υπεραξία και αειφορεία στον ΠΤ της Κρήτης.
Η Περιφέρεια Κρήτης έχει κάνει πολλά βήματα, μπορεί να κάνει περισσότερα, έχει Περιφερειακό χωροταξικό πλαίσιο, έχει ψηφίσει Στρατηγικό σχεδιασμό για τον ΠΤ, απαιτείται επικαιροποίηση με βάση τα νέα δεδομένα, εξεύρεση πόρων και εφαρμογή, ιδιαίτερα για τον ΠΤ πρέπει να ληφθούν υπόψη οι νέες κατευθύνσεις της ΚΑΠ και να «κουμπώσει» ο Περιφερειακός Σχεδιασμός του ΠΤ, στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο της χώρας.
*Ο Γιώργος Αποστολάκης είναι Α΄Αντιπρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ
Μέλος της Επιτελικής Ομάδας του ΥΠΑΑΤ για την σύνταξη του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου της ΚΓΠ της Ελλάδας.
