Νέα αρχιτεκτονική στην πολιτική

Του Γιώργου Πανταγιά*

Στους σκοτεινούς καιρούς του κορωνοϊού είναι αναπόφευκτη η επανεξέταση, ακόμη και η αναθεώρηση, καίριων πλευρών της δημόσιας ζωής και της ανθρώπινης δραστηριότητας. Οι βεβαιότητες του παρελθόντος, οι αυταρέσκειες, η ελαφρότητα πάνε περίπατο. Οι μέρες που βιώνουμε δεν συγκλονίζουν μόνο τον κόσμο ολόκληρο. Μας προσγειώνουν και σε ένα εντελώς καινούργιο περιβάλλον: κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό και προπαντός αξιακό.

Στην πραγματικότητα, όλα κρίνονται και αξιολογούνται από την αρχή. Οι ανατροπές είναι αλυσιδωτές. Ο μηχανισμός της αυτοσυνειδησίας θα μας αναγκάσει να προχωρήσουμε σε ριζικές αλλαγές στον τρόπο σκέψης, στην καθημερινότητά μας, στην ατομική και συλλογική δράση.

Στο πεδίο της πολιτικής οι επιδράσεις των όσων ζούμε θα είναι καταλυτικές. Οι γνωστοί φορμαλισμοί, οι συνηθισμένες προσεγγίσεις, το κυρίαρχο για δεκαετίες πολιτικο-ιδεολογικό οπλοστάσιο, δεν συνιστούν πια πρόσφορα μέσα για να εξηγήσουμε τα όσα συμβαίνουν στο «παγκόσμιο χωριό». Και πολύ περισσότερο, να επηρεάσουμε τις εξελίξεις.

Η αποκαλούμενη βιοπολιτική αποκτά πλέον νέα διάσταση. Ομοίως και οι βιοεπιθυμίες μας. Το πολιτεύεσθαι προσλαμβάνει διαφορετικό χαρακτήρα. Ο πραγματισμός υποκαθιστά τις νεκρές ιδεολογίες, τις χίμαιρες και τα νεφελώδη υποδείγματα. Οι παλιές συνταγές –είτε ήταν δεξιόστροφες είτε αριστερόστροφες- χάθηκαν στο βάθος του χρόνου. Δεν αποτελούν εργαλεία για να θεμελιωθούν πολιτικές που θα ανταποκρίνονται στις τωρινές ανάγκες και απαιτήσεις.

Ο κορωνοϊός ούτε τον νεοφιλελευθερισμό σκότωσε ούτε τον κρατισμό δικαίωσε. Και βέβαια δεν καθιστά τον Κέινς επίκαιρο. Οι απλουστεύσεις αυτού του είδους παραβλέπουν το αυτονόητο. Οι κοσμογονικές αλλαγές σε όλο το φάσμα της παραγωγικής, οικονομικής, και τεχνολογικής δραστηριότητας, υπερβαίνουν τα δοκιμασμένα ιδεολογικο-πολιτικά προτάγματα. Άλλωστε, αποδείχθηκαν ατελέσφορα. Όσοι επιχειρούν να ερμηνεύσουν με αυτά τα σημερινά πρωτοφανή γεγονότα, αν δεν πέφτουν θύματα παραμορφωτικών φακών, βρίσκονται εκτός τόπου και χρόνου. Το χειρότερο, παραμένουν δέσμιοι παρωχημένων αγκυλώσεων.

Οι μεταβολές που συντελούνται αναδεικνύουν την αναγκαιότητα αναζήτησης καινούργιων πολιτικών εννοιών. Τα παραδοσιακά υποκείμενα και οι συνακόλουθες απόψεις τους αφορούν μια άλλη εποχή. Το ίδιο και οι απολιθωμένες δομές και οι μαρμαρωμένοι μηχανισμοί.

Ο τρόπος διαχείρισης της εισβολής του κορωνοϊού στη ζωή μας από την πολιτική τάξη, μάς επιτρέπει να βγάλουμε τα κατάλληλα συμπεράσματα.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, πολιτευόμενος με πραγματισμό, προτάσσει επιλογές που βρίσκονται σε αντιδιαστολή με τις πάγιες αρχές και ιδεολογικές εμμονές της συντηρητικής δεξιάς παράταξης. Με κεντρικούς άξονες την ασφάλεια και την αλληλεγγύη, συγκροτεί μια νέα ταυτότητα, αφήνοντας πίσω γερασμένους μανιχαϊσμούς. Στην ουσία πρόκειται για μια διασταύρωση κεντροδεξιών και κεντροαριστερών θέσεων για το κράτος, την οικονομία, την κοινωνία.

Το μοντέλο διακυβέρνησης που ακολουθεί αντιμετωπίζει την πολιτική ως Τεχνικό Δελτίο Έργου. Με απλά λόγια, καθορίζει το αντικείμενο δράσης. Περιγράφει τις κρίσιμες παραμέτρους. Κινητοποιεί τις απαραίτητες για την υλοποίηση των αποφάσεών του δυνάμεις. Επιστρατεύει τους ειδικούς. Συνδυάζει τον απαιτούμενο χρόνο με τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους. Αξιολογεί διαρκώς την αποτελεσματικότητα. Έτσι, διαχειρίζεται τα φλέγοντα προβλήματα. Το κυριότερο, απαντά στην κρίση εμπιστοσύνης,  που χρόνια τώρα, διαπερνά τη σχέση των πολιτών με την πολιτική και τους εκπροσώπους της. Με τη μέθοδο αυτή διασφαλίζει την κυριαρχία του, προκαλώντας αμηχανία στην αντιπολίτευση.

Ο Αλέξης Τσίπρας δείχνει να καταλαβαίνει ότι ο κορωνοϊός επιβάλλει την αναθεώρηση και την εγκατάλειψη της πρακτικής που εδράζεται στη πλειοδοσία επιμέρους αιτημάτων. Η αφομοίωση διαφορετικής πολιτικής κουλτούρας είναι δύσκολη. Προσκρούει σε εμπεδωμένες και αναχρονιστικές αντιλήψεις. Πρωτίστως, προϋποθέτει από την πλευρά του τολμηρές πράξεις, οι οποίες θα ισοδυναμούν με την προδοσία του παλιού του εαυτού. Ωστόσο, τα βήματα που κάνει τις τελευταίες μέρες τού πιστώνονται θετικά.

Στη νέα αρχιτεκτονική της πολιτικής πρωταγωνιστικό ρόλο θα έχουν όσοι κατανοούν τις μεγάλες αλλαγές και αναπροσαρμόζονται εγκαίρως στα καινούργια δεδομένα. 

*Συμβούλου Στρατηγικής και Επικοινωνίας. Προέδρου & Διευθύνοντος Συμβούλου της POLITY A.E.