Να ‘ταν (κι) η χαρά οικόπεδο

Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ

Ε, λοιπόν είναι ελκυστικό να παρακολουθεί κανείς την παγκρήτια επικαιρότητα, γιατί σε πολλές περιπτώσεις επαληθεύονται πολλές κλασσικές αρχές που διέπουν το δημόσιο βίο. Όπως για παράδειγμα η κλασικότατη αρχή του λαϊκισμού και της δημαγωγίας. Τον τελευταίο καιρό, τα δύο περιφερειακά Τεχνικά Επιμελητήρια του νησιού μας έχουν αρχίσει ένα πολυμέτωπο αγώνα κατά της κατάργησης των παρεκκλίσεων αρτιότητας για την εκτός σχεδίου δόμηση που προβλέπεται στο υπό ψήφιση νέο νομοσχέδιο «Εκσυγχρονισμός της Χωροταξικής και Πολεοδομικής Νομοθεσίας», που βρισκόταν σε διαβούλευση τις προηγούμενες μέρες.

Τα επιχειρήματα για τους γνωρίζοντες τα πράγματα, είναι τόσο αίολα, τόσο αστήριχτα και σαθρά, που υπερβαίνουν τα όρια και του πλέον απροσχημάτιστου και φτηνού λαϊκισμού. Και μάλιστα από εκείνους που έχουν το ρόλο του θεσμοθετημένου «τεχνικού συμβούλου» της Πολιτείας. Ένα από αυτά, που διαβάζοντάς το κανείς δεν ξέρει αν θα κλάψει ή θα γελάσει για την προχειρότητα που μετέρχονται οι συντάκτες του, είναι ότι «…η οικονομική δραστηριότητα που περιστρέφεται γύρω από τις υπό κατάργηση παρεκκλίσεις, είτε αφορά πολυτελείς βίλες, είτε καλύπτει τις οικογενειακές ανάγκες στέγασης, είτε δευτερευόντως καλύπτει επαγγελματικές ανάγκες, δεν αντικαθίσταται» (sic). Δηλαδή στα απλά ελληνικά, το επιχείρημα του υπομνήματος προς τον ΥΠΕΚΑ, είναι ότι η οικονομική μεγέθυνση που εικάζει-πρεσβεύει η διατήρηση της εκτός σχεδίου δόμησης, προέχει της ακλόνητης συνταγματικής αρχής της πρόληψης και της βιωσιμότητας για το ελληνικό περιβάλλον την οποία πρέπει να ρυμουλκεί!

Διατύπωση με τόσο ακραίο λαϊκιστικό και κυνικό τρόπο, που πραγματικά είναι να απορεί κανείς τι είδους «θεσμοθημένος» τεχνικός σύμβουλος της Πολιτείας είναι αυτοί οι επιστημονικοί και συνδικαλιστικοί φορείς, τα περιφερειακή τμήματα του ΤΕΕ Κρήτης. Φαντάζομαι η λέξη «επιμελητήριο» έλκη τη ρίζα της από το ρήμα «επιμελούμαι». Που αν δεν κάνω λάθος, σημαίνει φροντίζω, ασχολούμαι, προστατεύω. Και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, από το συστατικό του νόμο πριν από έναν αιώνα έχει σκοπό και αποστολή, την επιμελητεία δηλαδή, «για την προαγωγή της επιστήμης στο πλαίσιο των αρχών της αειφορίας και της προστασίας του περιβάλλοντος». Τα δύο επιμελητήρια της Κρήτης εκτίθενται σφόδρα, γιατί αποκρύπτουν επιμελώς από τον «ανένδοτό» τους, ότι ήδη από τα χρόνια που υπουργοί περιβάλλοντος ήταν η Β. Παπανδρέου και ο Γ. Σουφλιάς, (μιλάμε για μια δεκαπενταετία και βάλε) είχαν ξεκινήσει οι συζητήσεις για τη σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης. Αυτό δεν υλοποιήθηκε ποτέ γιατί εν μέσω της δεκαετούς δημοσιονομικής κρίσης, οι κυβερνήσεις υπέκυπταν επιπρόσθετα στα συντεχνιακά συμφέροντα και την κοντόφθαλμη λογική.

Αυτός ο στρατηγικός στόχος για τη χώρα, δηλαδή η σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης, αναφέρεται ρητά στο πρώτο Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο (Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης) που υπέγραψε ο Γ. Σουφλιάς ήδη από τον Ιούνιο 2008. Το να βγαίνεις λοιπόν στα «κεραμίδια», μετά από οκτώ χρόνια και να ξεκινάς «αντάρτικο», για ένα στρατηγικό ήδη στόχο της χώρας που είναι μέρος του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου της και να μετέρχεσαι ενός μοναδικού λαϊκισμού με σημαία μόνο τα συντεχνιακά σου συμφέροντα, ε τότε μάλλον σ’ αυτή τη χώρα όχι μόνο δεν υπάρχει σοβαρότητα, αλλά δεν υπάρχει και σωτηρία!

Στην Ελλάδα η μέχρι σήμερα κυριαρχούσα πολεοδομική πολιτική ήταν η κάλυψη των αναγκών στέγασης, πραγματικών ή επενδυτικής υφής, καθώς και των παραγωγικών, κοινωνικών, κοινωφελών λειτουργιών που συνδέονταν με τον αστικό χώρο. Η ύπαιθρος δεν νοούνταν ως αυτόνομη χωρική ενότητα. Ό,τι δεν είναι δάσος (στο βαθμό που αυτό προστατεύεται) και αγροτική γη υψηλής απόδοσης, θα πρέπει ατυχώς να συνεχίζει κατά τα τοπικά επιμελητήρια Κρήτης του ΤΕΕ, να εκλαμβάνεται ως ταμίευμα γης για την ικανοποίηση ποικίλων αναγκών δόμησης και επέκτασης του «σχεδίου πόλεως» που εισφέρουν στην οικονομία. Κάθε κομμάτι γης, όπου και αν βρίσκεται, θεωρείται εν δυνάμει αξιοποιητέο, προσφερόμενο να «αποδώσει» ως «εκτός σχεδίου» ή, στην καλύτερη περίπτωση, να ενταχθεί στο σχέδιο για α΄ ή β΄κατοικία και συναφείς χρήσεις. Αυτή η επικίνδυνη και ολισθηρή λογική πρέπει πια να εκλείψει και είναι λυπηρό που ο κατεξοχήν επιστημονικός κλάδος καμώνεται πως δεν το γνωρίζει. Σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο οι λειτουργικοί προορισμοί της υπαίθρου καλύπτουν μόνο την αγροτική παραγωγή, την προστασία της άγριας πανίδας και χλωρίδας,  την οργανωμένη, σχεδιασμένη οικιστική ανάπτυξη,  την αναψυχή, την ψυχική ηρεμία και γαλήνη και  τη διασφάλιση των αναγκαίων φυσικών πόρων (νερό, ορυκτό πλούτο κ.λπ.).

Η προσθήκη και άλλων λειτουργιών στον εξωαστικό χώρο της  ελληνικής υπαίθρου, και δη αυτών της άνευ σχεδιασμού και προγράμματος οικιστικής μεγέθυνσης και εκμετάλλευσης, δεν νοούνται. Και μάλιστα τώρα που έχει χρόνια θεσμοθετηθεί και η πρώτη βαθμίδα του χωροταξικού σχεδιασμού με τα ΣΧΟΟΑΠ των Δήμων. Δυστυχώς, την κυριαρχία αυτής της λειτουργίας την έχουμε επιλέξει συνειδητά για την ελληνική ύπαιθρο, βαπτίζοντάς την με τον καθ’ όλα νόμιμο, κοινά αποδεκτό, όρο της «εκτός σχεδίου» δόμησης, που δημιουργήθηκε διασταλτικά σε άλλες εποχές. Τις συνεχώς οξυνόμενες επιπτώσεις όσο η ανοχή μας συνεχίζεται και οι ανάγκες διευρύνονται, τις βιώνουμε καθημερινά, με την άναρχη αστικοποίηση στον περιαστικό χώρο, την τυχαία διασπορά δόμησης στον λοιπό υπαίθριο χώρο, την έρπουσα γραμμική δόμηση ποικίλων δραστηριοτήτων κατά μήκος των βασικών οδικών αξόνων και πέριξ των οικισμών, εις βάρος της ασφαλούς διακίνησης, της λειτουργικότητας του χώρου, της μελλοντικής διεύρυνσης των αξόνων, της υγιούς ανάπτυξης οικιστικών ή νέων παραγωγικών δραστηριοτήτων, όταν απαιτηθεί. Ακόμη και με την αισθητική και περιβαλλοντική υποβάθμιση του μοναδικού ελληνικού τοπίου.

Οι συνθήκες που επικρατούν σήμερα, με όλα αυτά που συμβαίνουν επιτάσσουν την ολοκλήρωση των στρατηγικών σχεδιασμών της χώρας στη χωροταξία και το περιβάλλον, απορρίπτοντας κάθε συντεχνιακή φωνή. Κάθε φωνή δημαγωγίας και λαϊκισμού. Η χώρα άλλωστε για δεκαετίες πληρώνει ακριβά αυτά τα τιμήματα και τα πισωγυρίσματα. Δεν υπάρχει πλέον χρόνος για να σωρεύουμε κι άλλα ερείπια στις επόμενες γενιές.

(Πίνακας: René Magritte, Memory of a Journey)