Η περίθαλψη του λαού θυσία στο βωμό της εμπορευματοποίησης

Του Δημήτρη Βρύσαλη

Πτυχές της στρατηγικής που ακολουθεί η σημερινή κυβέρνηση, όπως και οι προηγούμενες, η συνέχιση και κλιμάκωση της επίθεσης στο δικαίωμα του λαού για σύγχρονες, δωρεάν υπηρεσίες Υγείας, το αποτύπωμα των αντιδραστικών μεταρρυθμίσεων για τη θωράκιση της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας των επιχειρηματικών ομίλων, περιλαμβάνονται σε μελέτη που παρουσίασε πρόσφατα το Ιδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών.

Το θέμα της μελέτης είναι «Ανάλυση των οικονομικών μεγεθών των δημόσιων νοσοκομείων της Ελλάδας». Οπως αναφέρεται, αποσκοπεί «να αναδειχθεί η σημασία και η σπουδαιότητα της ανάλυσης των οικονομικών καταστάσεων των δημόσιων νοσοκομείων για την αποτελεσματικότερη λήψη αποφάσεων, την καλύτερη διοίκηση και τη βιώσιμη οικονομική διαχείριση της Υγείας». Δηλαδή, στόχος να αποτελέσουν τα ευρήματά της οδηγό για στοχευμένα μέτρα που θα επιταχύνουν την πορεία περαιτέρω προσαρμογής της λειτουργίας των δημόσιων μονάδων Υγείας με κριτήρια επιχειρηματικά, με συμπίεση των εξόδων λειτουργίας και αύξηση των εσόδων τους από την άμεση και έμμεση πώληση των υπηρεσιών τους προς τους ασθενείς - «πελάτες».

Είναι τα κριτήρια που απαιτούν λιγότερο και «ευέλικτο» υγειονομικό προσωπικό, ώστε να μειώνεται το «κόστος» λειτουργίας των μονάδων Υγείας, αλλά και ανάπτυξη ή περιορισμό τομέων των μονάδων Υγείας ανάλογα με την αξιολόγησή τους με κριτήριο τα έσοδα που εξασφαλίζουν για να είναι «βιώσιμα». Αυτά όλα βεβαίως μπορεί να εκφράζονται με βελτιωμένους οικονομικούς δείκτες, σηματοδοτώντας ταυτόχρονα τη συστηματική επιδείνωση του βασικού κοινωνικού - λαϊκού δείκτη, δηλαδή της έγκαιρης, αποτελεσματικής, ασφαλούς και δωρεάν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης του λαού.

«Εξοικονόμηση πόρων» ο κοινός παρονομαστής στην πολιτική των αστικών κυβερνήσεων

Η ανάλυση του ΙΟΒΕ στηρίζεται σε ένα δείγμα 828 συνολικά οικονομικών καταστάσεων για την περίοδο 2012 - 2020 από περίπου 90 νοσοκομεία, δηλαδή για μια περίοδο κατά την οποία εναλλάχτηκαν όλες οι κυβερνήσεις και οι συνδυασμοί τους (ΝΔ - ΠΑΣΟΚ - ΣΥΡΙΖΑ).

Ενδεικτική είναι η διαπίστωση ότι «το ελληνικό σύστημα Υγείας μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα μεικτό σύστημα όπου σε ό,τι αφορά τη δομή του, συνυπάρχει ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας», ενώ τα στοιχεία αντλούνται από περιόδους όπου έγιναν μεταρρυθμίσεις στον τομέα Υγείας με βάση τα τρία προγράμματα «οικονομικής προσαρμογής»:

Πρώτο Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής (Μάης του 2010): «Αλλαξε ο ρόλος του ΕΟΠΥΥ μόνο σε αγοραστή υπηρεσιών Υγείας. Συνενώθηκαν νοσοκομεία με σκοπό τον περιορισμό των δαπανών για εξοικονόμηση πόρων».

Δεύτερο Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής (Φλεβάρης του 2012): «Μείωση των δαπανών Υγείας στο 6% του ΑΕΠ έως το 2012. Συγκράτηση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης κάτω από το 1% κοντά στον μέσο όρο των κρατών - μελών της ΕΕ. Δημιουργία Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ)».

Τρίτο Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής (Αύγουστος του 2015): «Εστίασε στον εξορθολογισμό των δαπανών που σχετίζονταν με την υγειονομική και τη φαρμακευτική δαπάνη. Αύξηση του ποσοστού χρήσης των γενόσημων φαρμάκων».

Σε αυτό το φόντο διαπιστώνονται από τη μελέτη «το διαφορετικό μείγμα εισροών της δημόσιας δαπάνης Υγείας από τη φορολογία και την ασφάλιση» και «η μεγάλη συμμετοχή της ιδιωτικής δαπάνης».

Η υποστελέχωση και η υποχρηματοδότηση δεν κρύβονται

Για το σύστημα Υγείας στη χώρα υπογραμμίζεται το γεγονός ότι «είναι έντονα συγκεντρωμένο γύρω από τα νοσοκομεία», σε μια ακόμα έμμεση ομολογία ότι το δημόσιο σύστημα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ουσιαστικά δεν υπάρχει.

Πιο συγκεκριμένα:

• Περίπου το 65% των κλινών είναι στον δημόσιο τομέα και το 35% στον ιδιωτικό τομέα.
• Η πλειοψηφία των ιδιωτικών κλινών είναι μικρές ή μεσαίες γενικές, μαιευτικές/γυναικολογικές ή ψυχιατρικές κλινικές. Με λιγότερες από 100 κλίνες, για μικρό αριθμό ασθενών και με χαμηλά ποσοστά στελέχωσης ανά τύπο προσωπικού.
• Τα δημόσια νοσοκομεία παρουσιάζουν σημαντικά προβλήματα. Ανισοκατανομή κλινών, κλινικών, εργαστηρίων και προσωπικού. Σημαντικές ελλείψεις προσωπικού.
• Ο αριθμός των νοσηλευτικών μονάδων και κλινικών δευτεροβάθμιας φροντίδας υποχώρησε σε 267 το 2021, από 302 το 2012. Οι νοσηλευτικές μονάδες ΝΠΔΔ μειώθηκαν από 133 το 2012 σε 124 το 2021, νοσοκομεία δηλαδή που στερήθηκε ο λαός σε μια από τις πιο κρίσιμες περιόδους με ολέθρια αποτελέσματα για τον ίδιο, αλλά με ροή κερδών για τους κλινικάρχες.
• Η μελέτη δίνει μάλιστα απάντηση και σε όσους αποδίδουν τα παραπάνω είτε απλά στην «κακοδιαχείριση» ορισμένων υπουργών είτε σε «νεοφιλελεύθερες ιδεοληψίες». Οπως επισημαίνεται, «μείωση του αριθμού νοσοκομείων καταγράφεται στις περισσότερες χώρες της ΕΕ την περίοδο 2016 - 2021». Ενδεικτικά, στη Γερμανία από 3.100 νοσοκομεία που υπήρχαν το 2016, το 2021 μετρά 2.979. Η Φινλανδία το 2016 είχε 262 νοσοκομεία και το 2021 μόνο 217. Επομένως μιλάμε για μια στρατηγική που ακολουθείται ενιαία από σοσιαλδημοκρατικές και φιλελεύθερες κυβερνήσεις σε όλη την ΕΕ.
• Στην Ελλάδα, η αναλογία είναι 427 διαθέσιμες κλίνες ανά 100.000 κατοίκους (2021). Από το 2010 μέχρι και το 2021 χάθηκαν 3.500 κλίνες, ενώ ο αριθμός του τεχνικού προσωπικού από 3.616 το 2012 μειώθηκε σε 2.896 το 2022.

Συρρικνώνεται η κρατική χρηματοδότηση, αυξάνονται οι άμεσες κι έμμεσες πληρωμές

Κατά 25% σε σύγκριση με το 2009 μειώθηκε η συνολική χρηματοδότηση για δαπάνες Υγείας, φτάνοντας στα 16,7 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τη μελέτη. Η δημόσια χρηματοδότηση (εκτός από την κρατική, το ΙΟΒΕ συνυπολογίζει και τον Οργανισμό Κοινωνικής Ασφάλισης, δηλαδή τις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων) από 15,3 δισ. ευρώ το 2009 μειώθηκε σε 10,4 δισ. το 2021. Να επισημάνουμε ότι το ίδιο διάστημα οι ασφαλιστικές εισφορές αυξάνονται, ενώ μειώνεται η κρατική χρηματοδότηση για το σύστημα Υγείας. Παίρνοντας υπόψη την παραπάνω επισήμανση: Το 2009 η δημόσια χρηματοδότηση ήταν στο 68,3% του συνόλου της δαπάνης για την Υγεία και το 2021 στο 62,1%.

Πληρώνουν όλο και περισσότερα για φάρμακα και για όλο και λιγότερες υπηρεσίες Υγείας

Οι δαπάνες Υγείας των νοικοκυριών ανέρχονται πλέον στο 8,1% των συνολικών δαπανών τους το 2021, από 6,5% το 2009. Μάλιστα, την ίδια στιγμή, λόγω της ακρίβειας στα βασικά είδη ανάγκης, ο λαός περικόπτει από τις υγειονομικές του ανάγκες, φτάνοντας το 2021 να δίνει 115 ευρώ/μήνα για την υγεία του, από 134 ευρώ/μήνα το 2009.

Βαθιά βάζουν το χέρι στην τσέπη τα λαϊκά νοικοκυριά και για τη φαρμακευτική τους περίθαλψη, με το ποσοστό να εκτινάσσεται σε 31,3% το 2021, από 19,2% το 2009. Αύξηση καταγράφεται και στο ποσοστό των δαπανών για νοσοκομειακή περίθαλψη σε 32,4% το 2021, από 17,5% το 2009, ενώ περικόπτει ακόμη περισσότερο τις ανάγκες για τη στοματική υγιεινή, καθώς μειώνεται σημαντικά το ποσοστό των δαπανών για οδοντιατρικές (από 29,4% σε 10,5%) και για ιατρικές (από 20,1% σε 11,1%) υπηρεσίες. Να σημειωθεί ότι τα ποσά που δίνονται για τη στοματική υγεία κατά 98,5% είναι ιδιωτική δαπάνη και μόλις το 1,5% είναι δημόσια δαπάνη.

Η δημόσια κατά κεφαλήν δαπάνη μειώθηκε από το 68,4% το 2009 στο 62,02% το 2021, και ως ποσοστό η ιδιωτική δαπάνη από 31,6% αυξήθηκε σε 37,8%.

Στην Ελλάδα καταγράφεται ένα από τα υψηλότερα ποσοστά μη ικανοποίησης από τις παρεχόμενες υπηρεσίες φροντίδας, 62% για το 2020. Ενώ αναφορά γίνεται στα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς για σοβαρά θέματα όπως οι λίστες αναμονής στους καρκινοπαθείς, οι μεταμοσχεύσεις, οι άτυπες πληρωμές, οι θάνατοι από τροχαία, η καθυστερημένη εισαγωγή καινοτόμων φαρμάκων.

Παράλληλα, λόγω της συνεχούς εμπορευματοποίησης υπηρεσιών στο δημόσιο σύστημα Υγείας, καταγράφεται αύξηση στα έσοδα από ίδιες πηγές (δηλαδή από την αγορά υπηρεσιών στις δημόσιες μονάδες Υγείας) από το 2015 και μετά μέχρι και το 2019, από 1.835 εκατομμύρια το 2009 σε 1.887 το 2020. Το ποσοστό εσόδων από επιχορηγήσεις μειώνεται σταδιακά, ενώ το ποσοστό εσόδων από ίδιες πηγές αυξάνεται. Υπενθυμίζεται ότι διακηρυγμένος στόχος της κυβέρνησης της ΝΔ είναι η ενίσχυση αυτού του προσανατολισμού, με τη λογική των Νοσοκομείων - αυτοχρηματοδοτούμενων μονάδων Υγείας, που θα εμβαθύνει ακόμα περισσότερο τη λογική του «ασθενούς - πελάτη» και της δομής Υγείας ΑΕ που θα κυνηγάει τον περιορισμό του κόστους και την αύξηση των εσόδων.

Κριτήριο η «εξοικονόμηση του κόστους»

Ενα από τα θέματα όπου εστιάζει η μελέτη του ΙΟΒΕ είναι και το «λειτουργικό κόστος», το οποίο μειώνεται κατά 16,7% την περίοδο 2012 - 2020. Η μείωση του λειτουργικού κόστους προς αριθμό κλινών αποτυπώνεται σε 125.000 ευρώ το 2020 από 146.000 ευρώ το 2012, και το λειτουργικό «κόστος» προς νοσηλευόμενους καταγράφει πτώση (2,06 χιλ. ευρώ από 2,58 χιλ. ευρώ). Μάλιστα η μελέτη εντοπίζει αποκλίσεις, σημειώνοντας ότι το 2020, το υψηλότερο κόστος ανά νοσηλευθέντα εντοπίζεται στα μικρά νοσοκομεία (μέχρι 100 κλίνες), με 5,3 χιλ. (το υψηλότερο για όλα τα νοσοκομεία την περίοδο 2012 - 2020), ενώ ακολουθούν, με περίπου 2,3 χιλ. ανά νοσηλευθέντα, τα μικρομεσαία (100 - 250 κλίνες), δίνοντας έτσι το σήμα για την επόμενη αναδιάρθρωση και τον νέο υγειονομικό χάρτη με συρρίκνωση και λουκέτα σε περιφερειακά νοσοκομεία

Οι μαχόμενοι υγειονομικοί και αυτή τη χρονιά θα μπουν  μπροστά στη διεκδίκηση για δημόσια και δωρεάν υγεία για όλο το λαό. Κόντρα στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται στο ΕΣΥ, θα δυναμώνουμε τον αγώνα για τις σύγχρονες ανάγκες των υγειονομικών και τα δικαιώματα των ασθενών.