Η Κοινή Εξωτερική Πολιτική, οι ευρωτουρκικές ισορροπίες, η περίπτωση της Λευκορωσίας

 του Γιώργου Α. Ζερβάκη *

Στο ευρωπαϊκό διπλωματικό πεδίο, οι επιδιώξεις της Ελλάδος, αλλά και οι προθέσεις των κρατών-μελών και των θεσμικών δομών της ΕΕ, λαμβάνοντας υπόψιν ότι η ΕΕ δεν έχει αποκτήσει ακόμα μια ουσιαστική Κοινή Εξωτερική Πολιτική, δεν έχει ακόμα μια ενιαία πολιτική οντότητα, οριοθετούν ως αποτέλεσμα την καταδίκη των τουρκικών μεθοδεύσεων, δια της υποστήριξης συμπερασμάτων και δηλώσεων Ευρωπαϊκών Συμβουλίων. Και αυτές οι οριοθετήσεις, ενισχύονται όσο κλιμακώνονται οι τουρκικές βλέψεις κατά κρατών-μελών της ΕΕ, οι οποίες λειτουργούν βλαπτικά για την σταθερότητα στην περιοχή.

Αυτό το έλλειμμα Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής, λειτουργεί εμφανώς ως στοιχείο στασιμότητας στην αναγκαιότητα η ΕΕ των 27 κρατών-μελών να αποτυπώνει μια ουσιαστική ένδειξη στάσης ως προς ευρωτουρκικές σχέσεις.

Η ΕΕ μέσα από αυτήν την κλιμακούμενη πολιτική αποφάσεων και δηλώσεων του θεσμικού της μηχανισμού, υποστηρίζοντας θέσεις και πράξεις απέναντι στις εκβιαστικές διεκδικήσεις που προκαλούνται από την Άγκυρα, αλλά και στην ύπαρξη επιθετικών εθνικολαϊκιστικών θέσεων που εκδηλώνονται στην Κεντρική-Ανατολική  Ευρώπη, από χώρες του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού, δημιουργεί μια κινητικότητα στην ενδυνάμωση του πολιτικού της πυλώνα, των κατευθύνσεων μιας ενιαίας εξωτερικής πολιτικής.

Οι υβριδικές επιθέσεις που εκδηλώθηκαν από τους σχεδιασμούς Ερντογάν, με αιχμή τις μεταναστευτικές/προσφυγικές ροές στον Έβρο, δημιούργησαν την εκδήλωση της κοινοτικής αλληλεγγύης ως προς την ανάγκη προστασίας των ελληνικών, εξωτερικών συνόρων της ΕΕ. Ταυτόχρονα όμως αποτυπώνονται οι υπαρκτές αδυναμίες που έχει η ΕΕ στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής, αλλά και στην διαχειριστική εξέλιξη των ζητημάτων που σχετίζονται με την προσφυγική/μεταναστευτική κρίση.

Η απουσία της ΕΕ ως άθροισμα διακυβερνητικής λειτουργίας στην Αραβική Άνοιξη, στην Συριακή και Λιβυκή κρίση, όξυνε τα προβλήματα των χωρών της περιοχής, δίνοντας το περιθώριο σε Ρωσία και Τουρκία να εισέλθουν με μεθοδεύσεις όχι και τόσο υπεύθυνες.

Η αναγκαιότητα της πολιτικής ενοποίησης, μιας γνήσιας Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής, έχει άμεση διασύνδεση με το μεταναστευτικό/προσφυγικό ζήτημα, με την ΕΕ να μην έχει κατορθώσει να εγγράψει στο θεσμικό της οπλοστάσιο, μια κοινή μεταναστευτική πολιτική, αποτυχία που προέρχεται από την διακυβερνητική λογική, της οποίας υπεραμύνονται οι χώρες του Βίζεγκραντ [ Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία ]. 

Η ΕΕ έχει και την ευθύνη που επέτρεψε στην Τουρκία, σε διάφορα στάδια, να εργαλειοποιήσει τις μεταναστευτικές/προσφυγικές ροές, λειτουργώντας αποσταθεροποιητικά στην περιοχή. Και πάνω σε αυτήν την τουρκική μεθοδολογία, βασίζεται και η πρόσφατη κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη στα σύνορα της Πολωνίας και της Λιθουανίας, με μια παρεμφερή αντιμετώπιση από πλευράς του καθεστώτος της Λευκορωσίας χιλιάδων μεταναστών, για την μαζική απόπειρα εισόδου τους σε έδαφος της ΕΕ. 

Τόσο η επιχειρούμενη προσπάθεια της Τουρκίας, όσο και αυτή της Λευκορωσίας, διαμορφώνουν απόπειρες επιθετικών παραβιάσεων των εξωτερικών ευρωπαϊκών συνόρων, με τον προφανή αυταρχισμό τους τίθενται απέναντι στις ανθρωπιστικές αρχές και αξίες. Και προφανής σκοπός τους, είναι με τέτοιες κυνικές συμπεριφορές και με αντιλήψεις που δεν έχουν καμία σχέση με το νόμιμο και δημοκρατικό περιεχόμενο των διακρατικών σχέσεων, να επιχειρούν να εκβιάζουν οικονομικά και πολιτικά την ΕΕ, να ασκούν μια κλιμακούμενη όξυνση διαιρετικών και διαχωριστικών λογικών.

Αυτή η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού/προσφυγικού ζητήματος από την Τουρκική και την Λευκορωσική κυβέρνηση τον Μάρτιο του 2020 και τον Οκτώβριο του 2021, έρχεται να τονίσει την σημασία για ολόκληρη την ΕΕ του διακυβεύματος της Πολιτικής Ένωσης.

Αυτές οι προσπάθειες πρόκλησης κρίσης στα ευρωπαϊκά σύνορα, οφείλουν να λειτουργούν ως ενισχυτικές της κοινοτικής λογικής να επιβάλλει ουσιαστικές κυρώσεις στα κράτη που επιδιώκουν να κάνουν χρήση ασύμμετρων απειλών, που δεν έχουν καμία σχέση με τις αρχές του διεθνούς δικαίου. Η ανάδειξη των κοινών ευρωπαϊκών εξωτερικών συνόρων, της διαφύλαξης τους, ισχυροποιείται καθολικά μόνον εάν η ΕΕ, οι θεσμοί και οι εθνικές κυβερνήσεις, οι πολιτικές δυνάμεις, κατανοήσουν την αναγκαιότητα να προχωρήσει η ουσιαστική εμβάθυνση της Ένωσης, που δεν επιτυγχάνεται χωρίς την ύπαρξη ενιαίας πολιτικής ευρωπαϊκής οντότητας.

* Ο Κος Γιώργος Α. Ζερβάκης, είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης.