Η εκλογή των Οργάνων της Τ.Α. με το σύστημα της Απλής Αναλογικής

Του Ζαχαρία Εμμ. Δοξαστάκη*

 Εισαγωγή

   Το Υπουργείο Εσωτερικών έθεσε σε δημόσια διαβούλευση , στις 27 Απριλίου 2018,την πρότασή του για την αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της τοπικής αυτοδιοίκησης , η οποία τιτλοφορείται « Σχέδιο Κλεισθένης Ι».

  Ζητούμενα μιας ριζικής μεταρρύθμισης αποτελούν η ανακατανομή της εξουσίας μεταξύ κέντρου και περιφέρειας, η ανακατανομή των αρμοδιοτήτων και ο περιορισμός του κεντρικού κράτους σε επιτελικό και μόνο ρόλο.

  Η αυτοδιοίκηση με τα όργανά της επιδιώκει την κατάκτηση και εμπέδωση μιας προοδευτικής δημοκρατικής διακυβέρνησης, η οποία θα πραγματώνει τη χρηστή και διαφανή διοίκηση και οι αποφάσεις θα λαμβάνονται με γνώμονα βαςικούς και αποδεκτκούς κανόνες  και με τη συμμετοχή στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων των δημοτών.

  Ομολογουμένως η πρόταση της Κυβέρνησης , η οποία εμπεριέχει και το εκλογικό σύστημα έχει, τροφοδοτήσει μεγάλη συζήτηση και έντονη αντιπαράθεση απόψεων. Η αυτοδιοίκηση εκφράζει έντονες επιφυλάξεις για το ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ Ι , γιατί θεωρεί ότι δεν προτείνει μια ριζική μεταρρυθμιστική πρόταση στο θεσμικό πλαίσιο της λειτουργίας του θεσμού και την αποτελεσματικότητά του , αλλά , κυρίως, επιδιώκει τη θεσμοθέτηση της απλής αναλογικής, ως εκλογικού συστήματος ανάδειξης των οργάνων της αυτοδιοίκησης.

  Το εκλογικό σύστημα, όμως, αν δεν συνοδευτεί από μια σειρά μέτρων και αλλαγών στο πολιτικό διοικητικό σύστημα του θεσμού της ΤΑ , θα οδηγήσει με βεβαιότητα στην υποβάθμιση της λειτουργίας των ΟΤΑ και στην αδυναμία λήψης των αποφάσεων για τη διεκπεραίωση και διαχείριση των τοπικών υποθέσεων. 

Ισχύον Εκλογικό Σύστημα

   Το εκλογικό σύστημα που ισχύει στη χώρα μας για την ΤΑ , χωρίς σοβαρές αλλαγές από το 1970 είναι το πλειοψηφικό.

Το εκλογικό σύστημα , αυτό:

• Αποσκοπεί και εδραιώνει την πολιτική σταθερότητα.

• Αποτρέπει την μεταφορά τριβών( πολιτικών) στο επίπεδο της Διακυβέρνησης στο εθνικό επίπεδο.

• Το πρόσωπο του δημάρχου , είναι το σημείο πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής αναφοράς στο επίπεδο της τοπικής κοινωνίας. Κατά το εκλογικό σύστημα αυτό ο δήμαρχος που επικρατεί καταλαμβάνει τα 3/5 ή το 60% των εδρών του δημοτικού συμβουλίου.

• Απαγορεύει υποψηφιότητα στις δημοτικές εκλογές , αναγνωρισμένων πολιτικών κομμάτων( στην πράξη, όμως, αυτά υποδεικνύουν και επιβάλλουν υποψηφίους).

• Εξασφαλίζει την ομαλή πολιτική και διοικητική λειτουργία των Δήμων.

• Διασφαλίζει την κυβερνηςιμότητα. Είναι υπερενισχυτικό για τον πλειοψηφίσαντα συνδυασμό.

• Παραβιάζει απροκάλυπτα τη δημοκρατική αρχή και κυρίως την αρχή της ίσης αντιπροσώπευσης. 

Προτεινόμενο εκλογικό σύστημα της Απλής Αναλογικής(από το Υπουργείο Εσωτερικών) 

  • Η απλή αναλογική δεν είναι ούτε πανάκεια , ούτε καταστροφή. Αποτυπώνει πάντα τη λαϊκή βούληση και την πολιτική εντολή.Η εφαρμογή της απλής αναλογικής είναι αναγκαιότητα. Προϋποθέτει, όμως, και μεταβολή των νοοτροπιών και των αντιλήψεων του πολιτικού προσωπικού που θα κληθεί να αναλάβει το πλαίσιο του νέου συστήματος της πολιτικής εντολής. Ίσως ενδείκνυται η σταδιακή μεταβολή και εφαρμογή του.

  • Η αναλογική εκπροσώπηση λειτουργεί ως μηχανισμός απελευθέρωσης και έκφρασης τοπικών δυναμικών και δυνάμεων. Τίθεται, όμως, το «δίλημμα» εκπροσώπηση όλων των εκφράσεων της τοπικής κοινωνίας ή σταθερότητα, αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα στη λειτουργία του φορέα.

  • Η εφαρμογή της απλής αναλογικής επιφέρει ανατροπές. Υπάρχει επομένως ανάγκη, αυτές να συνοδευτούν από ευρύτερες θεσμικές μεταβολές για να εξασφαλιστεί η λειτουργικότητα από πλευράς μηχανισμών, αλλά και πολιτικής κουλτούρας και κοινωνικής συνείδησης.

  • Η αποδοχή του προτεινόμενου εκλογικού συστήματος δεν μπορεί να κινείται ανεξάρτητα από τη συνταγματική αποστολή του θεσμού της ΤΑ , αλλά και την αναγκαιότητα ουσιαστικής αποκέντρωσης και συνεπώς της διασφάλισης της σταθερότητας και αποτελεσματικότητας των περιφερειακών και τοπικών αρχών. Η ΤΑ δεν είναι σωματείο του Αστκού Κώδικα, αλλά πολιτικός θεσμός.

  • Η άμεση εκλογή του δημάρχου του προσδίδει ισχυρή νομιμοποίηση. Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο του Υπουργείου Εσωτερικών δεν επιτρέπεται στο δήμαρχο να συνθέσει μια σταθερή προγραμματική πλειοψηφία.Ενθαρρύνεται, υπερβολικά, ο πολλαπλασιασμός των παρατάξεων.

  •Οι δήμοι και οι περιφέρεες είναι  θεσμοί- πεδία εφαρμογής της λαϊκής κυριαρχίας στο πολιτικο-διοικητικό σύστημα και δεν είναι θεσμοί της κοινωνίας των πολιτών για να αρκεί η αναλογική εκπροσώπηση. 

Συστήματα Απλής Αναλογικής

1. Σύστημα Hagenbach-Bischoff

Ως εκλογικό μέτρο για την κατανομή των εδρών λαμβάνεται το πηλίκο της διαιρέσεως του συνόλου των έγκυρων ψήφων δια του αριθμού των έδρών συν 1.

2. Σύστημα d’Hond

Ο αριθμός των ψήφων κάθε συνδυασμού διαιρείται διαδοχικώς δια 1,2,3…μέχρι να συμπληρωθεί ο αριθμός των εδρών του αιρετού οργάνου. Τα πηλίκα κατατάσσονται κατά σειρά φθίνουσα μέχρι να συμπληρωθεί πάλι ο αριθμός των εδρών.Το μικρότερο από αυτά τα πηλίκο ονομάζεται ΚΟΙΝΟΣ ΔΙΑΙΡΕΤΗΣ.Κάθε συνδυασμός λαμβάνει τόσες έδρες όσες φορές ο κοινός διαιρέτης περιέχεται στον αριθμό των ψήφων του. Αγνοούνται όσα πηλίκα είναι μικρότερα από τον ΚΟΙΝΟ ΔΙΑΙΡΕΤΗ.

Υπάρχουν και παραλλαγές του συστήματος d’Hondt, όπου

. Υπάρχει εκλογικό όριο το οποίο δεν επιτρέπει σε ένα συνδυασμό(ή μεμονωμένο υποψήφιο) να καταλάβει έδρες αν δεν υπερβαίνει κάποιο όριο.

. Ένας συγκεκριμένος αριθμός εδρών διανέμεται αυτόματα στο συνδυασμό που συγκέντρωσε τις περισσότερες ψήφους( the majority bonus) και οι υπόλοιπες διανέμονται αναλογικά.

     3.Σύστημα Sainte-Lague

Όμοιο με το σύστημα d’ Hondt, μόνο που ως διαιρέτες χρηςιμοποιεί αποκλειστικά περιττούς αριθμούς.

      4.Σύστημα Hare ή Σύστημα μοναδικής μεταβιβαστής ψήφου

Είναι εξαιρετικά πολύπλοκο σύστημα. Δεν λαμβάνει καθόλου υπ´όψη τον κομματικό δεσμό των υποψηφίων. Οι ψήφοι δίνονται σε άτομα.

      5. Σύστημα Droop

Το εκλογικό μέτρο προκύπτει με τη διαίρεση των έγκυρων ψηφοδελτίων δια του συνόλου των εδρών. Στο Εξαγόμενο πηλίκο προστίθεται το 1.

     6. Σύστημα Imperiali

Έχει μικρό εκλογικό μέτρο.

     7. Σύστημα Niemeyer

Οι δικαιούμενες έδρες κάθε συνδυασμού προκύπτουν από τον τύπο: άθροισμα ψήφων του συνδυασμού επί το συνολικό αριθμό εδρών δια του συνολικού αθροίσματος των ψήφων όλων των συνδυασμών.

Οι τυχόν αδιάθετες έδρες παραχωρούνται στους συνδυασμούς κατά τη σειρά των μεγαλύτερων υπολοίπων που προκύπτουν από την ίδια διαίρεση.

Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης επικρατεί η αναλογική εκπροσώπηση( σύστημα d’ Hondt),εφαρμόζονται, όμως, και το μικτό και το πλειοψηφικό σύστημα.

Βελτιωτικές προτάσεις για το εκλογικό σύστημα

   Κατά τη γνώμη μας , για να εφαρμοστεί απρόσκοπτα το προτεινόμενο από την Κυβέρνηση σύστημα απλής αναλογικής, για την εκλογή των οργάνων της ΤΑ πρέπει να διασφαλισθούν:

• Η εξασφάλιση συγκεκριμένων εγγυήσεων, όπως  η άμεση εκλογή δημάρχου( διατήρηση της ισχύουσας κατάστασης ) και ο ορισμός της εκτελεστικής επιτροπής από το δήμαρχο και συμμετοχής´αυτή  μόνο της πλειοψηφίας.
• Μεταφορά όλων των εκτελεστικών και τρεχουσών αρμοδιοτήτων στην εκτελεστική επιτροπή.
• Ανάδειξη του δημοτικού συμβουλίου σε όργανο προγραμματισμού και πολιτικού ελέγχου. Το ΔΣ είναι βουλευόμενο , προγραμματικό και ελεγκτικό όργανο. Λαμβάνει όλες τις αποφάσεις προγραμματικού και στρατηγικού χαρακτήρα.
• Ανάδειξη των ειδικών επιτροπών, διοικητικών του ΔΣ( οικονομική επιτροπή, επιτροπή ποιότητας ζωής κ.α.), σε όργανα άμεσου πολιτικού ελέγχου.
• Σαφής διαχωρισμός πλειοψηφίας και μειοψηφίας.
• Σαφής αποκλεισμός της μομφής κατά του δημάρχου.
• Πρόβλεψη μηχανισμού επίλυσης προβλημάτων,που αναφύονται, ανάμεσα στα όργανα του δήμου.
• Κατάργηση της ισχύουσας ex lege κατανομής  των εδρών μεταξύ του  συνδυασμού του δημάρχου και των επιλαχόντων συνδυασμών( αυτό ισχύει σήμερα με το πλειοψηφικό σύστημα).
  •Εξασφάλιση της ελάχιστα αναγκαίας πλειοψηφίας, υπέρ του συνδυασμού του δημάρχου, ήτοι το 50% των εδρών συν μία ή δύο. Δηλαδή το ΔΣ εκλέγεται με το σύστημα της απλής αναλογικής, πλην όμως ο συνδυασμός του επιτυχόντος δημάρχου μπορεί να έχει μικρό bonus όταν εκλέγεται στο δεύτερο γύρο.

Επίλογος

   Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, με τα συλλογικά της όργανα πρέπει να προτείνει και να απαιτήσει  από την Κυβέρνηση η θεσμοθέτηση του εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής να επιφέρει μεγάλη δημοκρατική τομή στη λειτουργία των Δήμων και όχι πολιτική και διοικητική αστάθεια σ´αυτούς. Για να συμβεί αυτό είναι ανάγκη να προβλεφθούν συγκεκριμένες «δικλείδες» ασφαλείας και να συνοδεύεται από την οικοδόμηση ενός σύγχρονου συστήματος τοπικής διακυβέρνησης, με άξονες την αποτελεσματικότητα, τη διαφάνεια , τη συνοχή και λογοδοσία.

*Ο Ζ. Δοξαστάκης είναι Πρόεδρος της Ένωσης Δημάρχων Κρήτης

Τέως Δήμαρχος Χερσονήσου