Η απειλή μιας φυσικής καταστροφής

του Μανώλη Λέκκα *

Bιώνουμε μία Εθνική τραγωδία και αυτό μας λυπεί  βαθύτατα όλους. Δεν είμαι όμως πεπεισμένος ότι για όλα φταίει η φύση και η κατά άλλους η εκδικητική συμπεριφορά της απέναντι στο ανθρώπινο είδος. Η φύση μας γέννησε και ως άλλη Μάνα μας φροντίζει, μας προστατεύει , μας προειδοποιεί. Χάσαμε δυστυχώς την επαφή μας με τη φύση και δεν λαμβάνουμε τα σημάδια προειδοποίησης. Θρηνούμε και πολύ γρήγορα ξεχνάμε ώσπου να έλθει η επόμενη φυσική καταστροφή και ... πάλι μία από τα ίδια. Αν παρατηρήσουμε με καθαρή σκέψη, ίσως προλάβουμε κάτι από την επόμενη καταστροφή, γιατί μέτρα προφύλαξης υπάρχουν αρκεί να υπάρχει κοινή θέληση και πολιτική βούληση.

Μοντελοποιήσαμε σχεδόν τα πάντα στη ζωή μας. Μοντελοποιήσαμε την ανάπτυξη, την οικονομία, την ποιότητα της ζωής μας, μοντελοποιήσαμε και την ατμόσφαιρα προκειμένου να έχουμε ασφαλείς προβλέψεις των καιρικών στοιχείων και να εξασφαλίσουμε την ασφαλή διαβίωση μας.  Παραβλέπουμε όμως το γεγονός ότι η φύση έχει δικούς της κανόνες λειτουργίας, κανόνες οι οποίοι καθορίζουν και ακραίες συμπεριφορές της δείχνοντας μας ότι οι δυνάμεις της είναι πολύ πιο ισχυρές από την βοήθεια που μπορεί να μας παρέχει η ανθρώπινη ευφυΐα της τεχνολογικής ανάπτυξης.

 Η Αρχαία Ελληνική σοφία μας έχει διδάξει με τον καλύτερο τρόπο ότι η πρόβλεψη έπεται της παρατήρησης, εκείνοι οι σπουδαίοι φιλόσοφοι πρώτα παρατηρούσαν με λεπτομέρεια τη φύση, χωρίς τη χρήση οργάνων και μοντέλων προσομοίωσης , και στη συνέχεια έβγαζαν τα συμπεράσματα τους, αναγνωρίζοντας σε μεγάλο βαθμό την αστοχία των αποτελεσμάτων τους λόγω των ισχυρών δυνάμεων της φύσης που αποτελούν τον καθοριστικό παράγοντα στην εξέλιξη οποιασδήποτε κατάστασης. Σήμερα έχουμε ξεχάσει την παρατήρηση, χάσαμε την επαφή μας με το φυσικό περιβάλλον μας και νοιώθουμε πολύ δυνατοί για να αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε απειλή. Οι δυνάμεις μας όμως απέναντι στις φυσικές απειλές είναι τελικά πολύ μικρές και αυτό μας το αναδεικνύουν  τα ακραία φυσικά γεγονότα που συμβαίνουν γύρω μας, όπως άλλωστε συνέβαιναν πάντα σύμφωνα με τον κανόνα της παρατήρησης,  οδηγώντας σε φυσικές καταστροφές και με το χειρότερο όλων στην απώλεια ανθρώπινων ζωών.

Το χειμώνα παρατηρούμε τον αποκλεισμό μεγάλων περιοχών από χιόνια με τις πόλεις να παραλύουν κυριολεκτικά από κάθε δραστηριότητα, ισχυρές βροχοπτώσεις προκαλούν κατολισθήσεις και πλημμυρικά καταστροφικά φαινόμενα, θυελλώδεις άνεμοι να παρασέρνουν οτιδήποτε στο πέρασμα τους. Το καλοκαίρι πεδία πολύ υψηλών θερμοκρασιών επηρεάζουν εκτεταμένες περιοχές προκαλώντας συνθήκες καύσωνα , όπως αυτή την ώρα συμβαίνει στην Ιαπωνία και μετρούν θύματα ανθρώπινες ζωές, ενώ σε άλλες περιοχές προκαλούν εκτεταμένες πυρκαγιές με τις όποιες υλικές καταστροφές να είναι ασήμαντες μπροστά στον αριθμό των ανθρώπινων θυμάτων. Τελικά, τα φαινόμενα αυτά, ως φυσικά φαινόμενα, προϋπήρχαν της ανθρώπινης ύπαρξης ή μήπως προέκυψαν τώρα για να τιμωρήσουν την ανθρώπινη ύπαρξη. Ο αρχαίος κανόνας της παρατήρησης δίνει τη σωστή διάσταση των πραγμάτων. Οι φυσικές καταστροφές, και δη από μετεωρολογικούς παράγοντες, καθόρισαν ανά τους αιώνες της εξελικτική πορεία του ανθρώπου επάνω στον πλανήτη. Οδήγησαν στην καταστροφή ολόκληρους πολιτισμούς αλλά ταυτόχρονα ανάγκασαν τις κοινωνίες να προσαρμοσθούν και να υιοθετήσουν ασφαλείς κανόνες διαβίωσης. Άλλωστε τα καταστροφικά φαινόμενα κάνουν την εμφάνιση τους επιλεκτικά και πλήττουν με ακραία συμπεριφορά συγκεκριμένες περιοχές κάθε φορά, δείχνοντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο την ανάγκη  λήψης κατάλληλων  μέτρων προστασίας των άλλων περιοχών που ως θεατές παρακολουθούν την καταστροφή των περιοχών αυτών. 

Εν δυνάμει όλοι μας βρισκόμαστε υπό την απειλή μιας φυσικής καταστροφής, η παρατήρηση το επιβεβαιώνει.
Πόσο μακρά νομίζουμε ότι απείχαμε εδώ στην Κρήτη από  μία παρόμοια με της Αττικής τραγωδία στα πύρινα μέτωπα που εκδηλώθηκαν σε κατοικημένες περιοχές των Χανίων εν μέσω ξηροθερμικής περιόδου, υψηλών θερμοκρασιών και ισχυρών ανέμων. Αυτή τη φορά σταθήκαμε τυχεροί επειδή οι πυροσβέστες μας έδειξαν και πάλι τον ηρωισμό τους, αλλά και οι άνεμοι έδειξαν, έστω και αργά, καλή θέληση. Την επόμενη φορά θα είναι μία άλλη περιοχή με άλλες συνθήκες και ίσως η φύση να θέλει να μας δοκιμάσει αν πήραμε το μάθημα μας. Ας ανοίξουμε λοιπόν τα μάτια μας και ας παρατηρήσουμε λεπτομερώς το γύρω περιβάλλον μας, σε ατομικό επίπεδο και σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας, μιας και είναι ο μόνος τρόπος να προστατευθούμε από τις φυσικές καταστροφές και να εξασφαλίσουμε ένα καλύτερο μέλλον για τον τόπο μας.

* Ο Μ. Λέκκας είναι Μετεωρολόγος, MSc