Του Αλέξανδρου Μαυρικάκη
Στην καθημερινότητά μας μιλάμε ή σκεφτόμαστε για το χρόνο χρησιμοποιώντας εκφράσεις όπως, «πέρασε η ημέρα», «κύλησε ο χρόνος», «πως έφυγαν τα χρόνια», τοποθετώντας τις πράξεις μας σε μια χρονική διάσταση που χαρακτηρίζεται από το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.
Σύμφωνα με το Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών χρόνος είναι «διάσταση η οποία εκφράζει ακολουθία γεγονότων που εκδηλώνονται στις διαστάσεις του χώρου». Σήμερα γνωρίζουμε πως ο χρόνος, ο χώρος, η ενέργεια και η ύλη αρχίζουν με τη Μεγάλη Έκρηξη.
Ο Πλάτων στον Τιμαίο (37.10- 38.11) ονομάζει τον χρόνο ως «αιώνια κίνηση αιώνιας εικόνας». Ο Αριστοτέλης στα Φυσικά (221a35- 221b10) θεωρεί ότι «ο χρόνος δεν είναι κίνηση αλλά μέτρο της κινήσεως, η αρίθμησή της, η μέτρησή της».
000
Υπάρχει και ο χρόνος όπως τον προσδιόρισε ο Αϊνστάιν. «Όταν κάθεσαι με ένα ωραίο κορίτσι για δυο ώρες, σου φαίνεται σαν δυο λεπτά. Αν καθίσεις σε μια αναμμένη σόμπα για δυο λεπτά, σου φαίνεται σαν δυο ώρες. Αυτό είναι η σχετικότητα».
Υπάρχουν και «άλλοι χρόνοι» όπως: Ο χρόνος των πολιτικών που τον μετράνε με τετραετίες, ο χρόνος των άνεργων σε σχέση με τους εργαζόμενους και ο χρόνος για όσους πιστεύουν πως «ο χρόνος είναι χρήμα». Υπάρχει και ο χρόνος αναμονής των κρατών που θα λάβουν τα εμβόλια για την Covid-19 και ο χρόνος αγωνίας των κρατών που πιθανόν να μείνουν αβοήθητα. «Θα είναι τραγικό αν δούμε πλούσιες χώρες να λαμβάνουν εμβόλια για την Covid-19, ενώ οι Αφρικανικές χώρες παραμένουν αβοήθητες» προειδοποίησε ο ανώτατος υγειονομικός υπεύθυνος της Αφρικής.
000
Υπάρχει ο χρόνος των ποιητών:
«Ο χρόνος είναι γρήγορος ίσκιος πουλιών
Τα μάτια μου ορθάνοιχτα μες στις εικόνες του
Γύρω απ’ την ολοπράσινη επιτυχία των φύλλων
Οι πεταλούδες ζουν μεγάλες περιπέτειες
Ενώ η αθωότητα
Ξεντύνεται το τελευταίο της ψέμα
Γλυκιά περιπέτεια Γλυκιά
Η Ζωή.»
(Ο. Ελύτης, Προσανατολισμοί)
Υπάρχει και ο χρόνος των ζωγράφων που προσπαθούν να τον αποτυπώσουν επάνω στον καμβά. Ένας από αυτούς είναι ο Salvador Dali με τον πίνακα που έχει τίτλο «Η Εμμονή της Μνήμης». Τα ρολόγια που λιώνουν αντιπροσωπεύουν το χάσιμο της σημασίας του χρόνου και τα μυρμήγκια που περπατούν πάνω στο ρολόι αντιπροσωπεύουν τη φθορά του χρόνου.
Εικόνα 3.Salvador Dali , «Η Εμμονή της Μνήμης».
000
Σύμφωνα και πάλι με το Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών «ημερολόγιο είναι σύστημα μέτρησης και διαίρεσης του χρόνου σε μεγάλα διαστήματα (μέρες, μήνες, χρόνια), το οποίο βασίζεται στη μέση διάρκεια διαφόρων περιοδικών αστρονομικών φαινομένων». Τα περισσότερο γνωστά ημερολόγια είναι: το Κινέζικο (το παλαιότερο του κόσμου), το Ιαπωνικό, της αρχαίας Αιγύπτου, της Μεσοποταμίας, το Εβραϊκό, των Αρχαίων Ελλήνων, το Ρωμαϊκό, το Χριστιανικό και το Μουσουλμανικό.
Εικόνα 1. Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, χρησίμευε για αστρονομικούς και ημερολογιακούς υπολογισμούς.
Άλλα, σχετικά άγνωστα ημερολόγια, είναι των Μάγια και των Αζτέκων.
Εικόνα 2. Η λεγόμενη «πέτρα του ήλιου», το ημερολόγιο των Αζτέκων, που βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο της Πόλης του Μεξικού.
Υπάρχουν και τα «ιδεολογικά» ημερολόγια που είναι το Γαλλικό Δημοκρατικό Ημερολόγιο ή Γαλλικό Επαναστατικό Ημερολόγιο, το Σοβιετικό Ημερολόγιο και το Φασιστικό Ημερολόγιο. Πολλές φορές όταν υπήρξαν ιστορικές αλλαγές στην πολιτική κατάσταση έγινε προσπάθεια να αποτυπωθούν ιδεολογίες και να «διαιωνιστούν» στη ροή του χρόνου αλλάζοντας τα ισχύοντα ημερολόγια. Ο κύριος στόχος ήταν να τονίσουν ότι η «νέα κατάσταση» θα αποτελέσει «σταθμό» μέσα στο χρόνο.
Το «Γαλλικό Δημοκρατικό Ημερολόγιο ή Γαλλικό Επαναστατικό Ημερολόγιο», θεσπίστηκε από τη Γαλλική Επανάσταση και ίσχυσε για 12 περίπου χρόνια.
Το 1929 δημιουργήθηκε το «Σοβιετικό Ημερολόγιο», το οποίο άλλαξε την δομή της εβδομάδας, του μήνα και του έτους. Ο μήνας διαιρέθηκε σε 6 πεντάδες και το έτος σε 72. Αργίες δεν προβλέπονταν, παρά μόνο ευκαιριακά και η αργία της Κυριακής καταργήθηκε. Στις 26 Ιουνίου 1940 το Προεδρείο του Ανώτατου Σοβιέτ αποκατέστησε την εβδομάδα των επτά ημερών.
Το «Φασιστικό Ημερολόγιο» ήταν μια χρονολόγηση που χρησιμοποιήθηκε στην φασιστική Ιταλία. Η πορεία προς τη Ρώμη στις 28 Οκτωβρίου 1922 , που ανέδειξε πρωθυπουργό τον Μπενίτο Μουσολίνι, είναι η πρώτη ημέρα του Anno I της φασιστικής εποχής. Το ημερολόγιο παρουσιάστηκε το1926 και έγινε επίσημο στο 5ο έτος.
000
Και επειδή «κύλησε ο χρόνος» και πρέπει να τελειώσουμε το κείμενο, να ευχηθούμε Χρόνια Πολλά και να μην ξεχνάμε πως «χρόνος πανδαμάτωρ και ‘των πάντων πρόγονος’» (Πίνδαρος).
