Το δικαίωμα στο νερό!

της Έμης Γιαλύτη

Το νερό ή αλλιώς και λευκός χρυσός είναι ένας ζωτικός, φυσικός πόρος. Καλύπτει το 70% της επιφάνειας του πλανήτη, γεγονός το οποίο μας οδηγεί στο να το θεωρούμε δεδομένο, κι όμως το γλυκό νερό αποτελεί μόνο το 2,5% του συνόλου. Πρόκειται για μία μοναδική ουσία, η οποία είναι απαραίτητη για τη ζωή, δεν έχει υποκατάστατα και είναι πεπερασμένη. Μετασχηματίζεται μέσω του υδρολογικού κύκλου, χωρίς ωστόσο, να δημιουργούνται νέα αποθέματα. Το νερό δεν είναι κατανεμημένο ισομερώς, ενώ υπάρχουν και περιοχές όπου δεν ανανεώνεται πλέον.

Σήμερα, τα δύο βασικά χαρακτηριστικά του νερού, είναι η οικονομική και κοινωνική του διάσταση. Η αρχική του χρήση και θεώρηση, το κατέτασσε στην κατηγορία των ελεύθερων φυσικών αγαθών. Ωστόσο, η ραγδαία επιρροή των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στα υδατικά αποθέματα, οδήγησε στην αναγνώριση του νερού ως ένα από τα σπουδαιότερα οικονομικά αγαθά. (Δουβλίνο 1992). Καταγράφηκε έτσι η ανάγκη διαχείρισης των υδάτων και η κατοχύρωση της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», για την προώθηση την ορθής συμπεριφοράς των κρατών.

Επίσης, το νερό είναι κοινωνικό αγαθό, καθώς η πρόσβαση σε καθαρό νερό βελτιώνει τόσο την ατομική, όσο και την κοινωνική ευημερία. Αναμφίβολα, το δικαίωµα του ανθρώπου να διαβιώνει σε ένα υγιές και οικολογικά ισορροπηµένο περιβάλλον αποτελεί έκφανση της προσωπικότητάς του. Προσωπικότητα και περιβάλλον συνδέονται αναπόσπαστα, μια που οι συνέπειες της εξάντλησης αποθεμάτων υδάτινων πόρων, πέρα από την έκθεση σε κίνδυνο της ανθρώπινης υγείας, θίγουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αυτή η αντίληψη της ευημερίας, είναι κάτι που αποτυπώνεται σε όλες τις Διεθνείς Συνθήκες, όχι μόνο ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, αλλά και εξαιρετικά σημαντικό δείκτη της ανθρώπινης προόδου.

Αυτός είναι και ο λόγος που στο άρθρο 24 του Συντάγµατος, λαμβάνονται ιδιαίτερα µέτρα, ώστε η εκµετάλλευση των φυσικών πόρων να γίνεται µε τρόπο που να διασφαλίζει τη διατήρησή τους προς χάριν των ερχόµενων γενεών

Στα πλαίσια μιας ολοκληρωμένης Ευρωπαϊκής πολιτικής για τη διαχείριση των υδάτων, το δικαίωμα στο νερό διατυπώθηκε ως προς 3 συνιστώσες (Ρίο, 1992): την πρόσβαση, την ποιότητα και την ποσότητα, ενώ η ολοκληρωμένη προσέγγιση, πραγματοποιήθηκε με την υιοθέτηση της Οδηγίας Πλαίσιο 2000/60/ΕΚ, που ισχύει μέχρι σήμερα. Σύµφωνα µε αυτήν: το νερό δεν είναι εµπορικό προϊόν, αλλά αποτελεί κληρονοµιά που πρέπει να προστατεύεται και να τυγχάνει της καλύτερης µεταχείρισης, ακόμα και αν αυτό αντιβαίνει στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς. Πρόσθετη κάλυψη του νερού ως βασικού έννομου αγαθού, προήλθε το 2010, από τα Ηνωμένα Έθνη, ενώ στη συνέχεια ιδρύθηκε το UN-Water (ο συντονιστικός μηχανισμός των Ηνωμένων Εθνών για θέματα γλυκού νερού), που ενεργεί σε συνεργασία με κυβερνήσεις και άλλους εταίρους.

Η Ελλάδα, παρ’όλο που κατατάσσεται µεταξύ των πλέον πλούσιων σε νερό µεσογειακών χωρών, συχνά εμφανίζει προβλήµατα διαθεσιµότητας σε πολλές περιοχές, λόγω της άνισης κατανοµής πόρων και πληθυσµού, εποχικότητας της ζήτησης και υπερεκµετάλλευσης ή υφαλµύρινσης των υπόγειων υδροφορέων.

Η Κρήτη είναι ένα νησί ευλογημένο με άφθονο και εξαιρετικής ποιότητας νερό, το οποίο οφείλουμε να διαφυλάξουμε και να διαχειριστούμε, στα πλαίσια της λογικής και ορθόνομης χρήσης. Υπάρχει άμεση σύνδεση άλλωστε μεταξύ της επάρκειας ύδατος και του αναπτυξιακού επιπέδου ενός τόπου, δείκτης που στην Κρήτη διατηρείται αρκετά υψηλός, με ειδικό θεσμοθετημένο σχέδιο ως προς τις Λεκάνες Απορροής.

Η Περιφέρεια, υπηρετώντας με συνέπεια το όραμα της αειφορίας και της βιωσιμότητας, στηρίζει την υλοποίηση έργων υποδομής, προστασίας λιμνών και τροποποιημένων υδατικών συστημάτων, ανάπτυξης συστήματος παρακολούθησης, στο πλαίσιο του Σχεδίου Διαχείρισης των υδατικών πόρων της Κρήτης (ΦΕΚ Β/4666/2017), με βάση την Οδηγία 2000/60/ΕΚ.

Το νησί διαθέτει πλέον σύγχρονα φράγματα χωρητικότητας εκατομμυρίων κυβικών, έργα ενίσχυσης ταμιευτήρων, λιμνοδεξαμενές, δομές υδρομάστευσης και έργα αξιοποίησης του υδροφόρου ορίζοντα, κλπ. Τόσο οι υφιστάμενες όσο και οι προγραμματιζόμενες δομές, στοχεύουν στη δημιουργία σταθερού πλαισίου ορθολογικής διαχείρισης, προκρίνοντας τις βέλτιστες και αποτελεσματικότερες λύσεις.

Η 22α Μαρτίου, καθιερώθηκε ως η Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό στη συνδιάσκεψη του ΟΗΕ (Ρίο Ντε Ζανέιρο, Βραζιλία, 1992). Αυτό συνέβη για την ευαισθητοποίησή μας απέναντι σε κάποιους …σοκαριστικούς αριθμούς:

• Το 1/6 του πληθυσμού της γης (πάνω από 1 δισεκατομμύρια άνθρωποι), δεν έχουν πρόσβαση σε υδάτινες πηγές.
• 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι πίνουν νερό από μη ασφαλείς πηγές.
• 2,5 δισεκατομμύρια στερούνται και των πλέον βασικών συνθηκών υγιεινής.
• 400 εκατομμύρια παιδιά, σχεδόν το 1/5 των παιδιών του κόσμου, στερούνται ακόμη και την ελάχιστη ποσότητα καθαρού νερού που χρειάζονται για να ζήσουν.
• 5 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες σχετιζόμενες με μολυσμένα ύδατα
• 300 σημεία σ' όλο τον πλανήτη είναι δυνητικά πεδία συγκρούσεων σχετικά με το νερό, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

Στη φετινή χρονιά, το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Νερού 2019 είναι "Να μη μείνει κανείς πίσω". Είναι μια προσαρμογή της κύριας υπόσχεσης της ατζέντας για την Αειφόρο Ανάπτυξη του 2030: ο καθένας πρέπει να μπορεί να επωφεληθεί από την πρόοδο που σημειώνεται. Ο στόχος είναι η εξασφάλιση καθολικής πρόσβασης στα ύδατα για το 2030 και η βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων.

Είναι ιερή και αδιαπραγμάτευτη υποχρέωσή μας, να δώσουμε τη δέουσα προσοχή. Ας το πράξουμε.

Η Ερμιόνη (Έμη) Γιαλύτη

είναι Γεωλόγος Α.Π.Θ. Msc Γεωτεχνικός Πολυτεχνείου Κρήτης