Covid 19 και εργασιακά δικαιώματα

Της Βιβής Δερμιτζάκη


 Αναμφίβολα δεν είναι νέα ανακάλυψη αν πω ότι η κάθε είδους κρίση πλήττει τους αδύναμους. Η  κρίση του  κορονοϊού η κατ΄αλλους κορονωϊού , παγκοσμίως Covid 19, αναμφίβολα θα πλήξει τους εργαζομένους και όχι μόνο στην υγεία τους, αφού κάποιοι από αυτούς θα νοσήσουν.

Όπως φαίνεται ήδη,  δρομολογείται η μείωση αμοιβών και δεν μπορούν να αποκλεισθούν σημαντικές «παράπλευρες απώλειες» μέσω της δημιουργίας κλίματος ανασφάλειας για τις θέσεις εργασίας έως τις πραγματοποιούμενες απολύσεις αφού, όσο και να «πλασσάρεται» ότι αυτές απαγορεύονται, δεν ισχύει για όλες τις επιχειρήσεις. Ιδιαίτερο το πλήγμα των εργαζομένων στον τουρισμό γεγονός που μας ενδιαφέρει άμεσα καθώς για την Κρήτη και την Ελλάδα, γενικότερα με τυχόν μαζικές ακυρώσεις κρατήσεων, οι επιπτώσεις θα αποτυπωθούν εκτός από τους εργαζόμενους και στο ΑΕΠ της χώρας. Αν τα ξενοδοχεία  δεν ανοίξουν για τη φετινή σεζόν, ούτε μετά την 1η Μαΐου όπως προβλέπει η παράταση που δόθηκε με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου  τότε  το δικαίωμα της  επαναπρόσληψης  που έχουν οι εργαζόμενοι στις εποχιακά λειτουργούσες επιχειρήσεις θα είναι άνευ  αντικειμένου.


       Με την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ) της 20-3-2020 που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Τ.Α. 68 ίδιας ημερομηνίας «Κατεπείγοντα μέτρα για την αντιμετώπιση των συνεπειών του κινδύνου διασποράς του κορωνοϊού COVID-19, τη στήριξη της κοινωνίας και της επιχειρηματικότητας και τη διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της αγοράς και της δημόσιας διοίκησης» τίθενται ορισμένες διασφαλίσεις για τα εργασιακά δικαιώματα και εν μέρει μπορεί να αποφευχθεί η μέχρι τη δημοσίευση αυτή παραβίαση της υπάρχουσας εργατικής νομοθεσίας. Μέχρι αυτό το χρονικό σημείο  οι εργοδότες προσπάθησαν να επιβάλλουν στο προσωπικό τους  υποχρεωτικές άδειες αναψυχής,  μερική απασχόληση χωρίς τη συναίνεση των υπαλλήλων τους ακόμη και μειώσεις μισθών με την απειλή της απόλυσης και παρακάτω θα δούμε τι από όλα αυτά διασώθηκε με την προαναφερόμενη ΠΝΠ.

    Ωστόσο  αυτή η πανδημία έφερε στη ζωή των εργαζομένων νέες μορφές εργασίας όπως την εξ αποστάσεως εργασία, τη τηλεργασία, την τηλεδιάσκεψη και την αναγκαία προσαρμογή των επιχειρήσεων στις νέες συνθήκες και αυτό είναι το θετικό της κατάστασης αφού στο εξωτερικό το σύστημα τηλεργασίας και λειτουργίας των επιχειρήσεων μέσω Η/Υ είναι πολύ διαδεδομένο από πολλά χρόνια πριν. Είναι αναγκαίο πλέον να εισαχθεί και στη χώρα μας και να ρυθμιστεί νομοθετικά διασφαλίζοντας και τα αντίστοιχα εργασιακά δικαιώματα. Μετά τη πανδημία είναι βέβαιο ότι τίποτε δεν θα είναι ίδιο εσωτερικά και εξωτερικά σε όλους μας και η μορφή αυτή εργασίας που θα εισαγάγει τις νέες δυνατότητες της τεχνολογία στην καθημερινότητα μερίδας εργαζομένων και επιχειρήσεων μπορεί να φέρει ποιοτικότερες συνθήκες εργασίας ( περισσότερο και ποιοτικότερο ελεύθερο χρόνο, καλύτερο χώρο απασχόλησης, ελαστικό χρόνο εργασίας). Η τηλεεργασία όμως πρέπει να διασφαλιστεί νομοθετικά άμεσα γιατί από κάποιους εργοδότες τείνει να μην θεωρείται ακριβώς εργασία, με το σκεπτικό ότι ο εργαζόμενος «μένει σπίτι και αράζει» και παράλληλα έχουν την απαίτηση το προσωπικό να είναι διαθέσιμο όλο το 24ωρο και βέβαια δεν γίνεται λόγος για υπερωριακή απασχόληση.

      Ας δούμε όμως από τη σκοπιά των εργασιακών δικαιωμάτων την τελευταία ΠΝΠ με χρονολογία  20-3-2020 αρχής γενομένης από το σπουδαίο θέμα της διασφάλισης της θέσης εργασίας και την απαγόρευση καταγγελίας της σχέσης εργασίας.

Στο άρθρο 11  Ακυρότητα καταγγελιών σύμβασης εργασίας ορίζεται ότι: « 1. Οι επιχειρήσεις - εργοδότες, που τελούν σε αναστολή της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας, κατόπιν εντολής δημόσιας αρχής, και για όσο χρονικό διάστημα διαρκούν τα μέτρα αντιμετώπισης του κορωνοϊού COVID-19, υποχρεούνται να μην προβούν σε μειώσεις προσωπικού με καταγγελία των συμβάσεων εργασίας. Σε περίπτωση πραγματοποίησής τους, οι καταγγελίες αυτές είναι άκυρες.»

Από το ίδιο το κείμενο της ΠΝΠ φαίνεται ότι η απαγόρευση των απολύσεων  αφορά στις επιχειρήσεις που τελούν σε αναστολή της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας κατόπιν εντολής δημόσιας αρχής. Οι καταγγελίες συμβάσεων εργασίας που θα πραγματοποιηθούν από τις άνω επιχειρήσεις ορίζεται ότι εμπεριέχουν ακυρότητα και συνεπώς δεν παράγουν αποτελέσματα ως μη γενόμενες και τούτο για απολύσεις με χρονικό σημείο την 18.3.20 και  στο εξής. Από το ίδιο ως άνω κείμενο επίσης σαφώς προκύπτει ότι η απαγόρευση αυτή καλύπτει και προστατεύει τους εργαζόμενους που εργάζονται στις προαναφερόμενες  επιχειρήσεις και δεν ισχύει για όλες τις υπόλοιπες επιχειρήσεις που συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται.

    Αναφορικά με το επίσης σοβαρό θέμα της αναστολής της εργασιακής σχέσης η προαναφερόμενη ΠΝΠ στο ίδιο  Άρθρο ενδέκατο αυτής περ. 2. Α. ορίζει ότι: α)Επιχειρήσεις-εργοδότες του ιδιωτικού τομέα, που πλήττονται σημαντικά, λόγω των αρνητικών συνεπειών του φαινόμενου του κορωνοϊού-COVID 19, δύνανται να αναστέλλουν τις συμβάσεις εργασίας μέρους ή του συνόλου του προσωπικού τους, προκειμένου να προσαρμοστούν οι λειτουργικές ανάγκες τους στο δυσμενές περιβάλλον που δημιουργείται. Η αναστολή των συμβάσεων εργασίας μπορεί να εφαρμοστεί μέχρι ένα (1) μήνα από τη δημοσίευση της παρούσας, με δυνατότητα παράτασης με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, λαμβάνοντας υπόψη την πορεία εξέλιξης του φαινομένου. β) Οι επιχειρήσεις-εργοδότες του ιδιωτικού τομέα που κάνουν χρήση της ανωτέρω ρύθμισης απαγορεύεται ρητά να προβούν σε καταγγελία των συμβάσεων εργασίας για το σύνολο του προσωπικού τους και, σε περίπτωση πραγματοποίησής της, αυτή είναι άκυρη. γ) Οι επιχειρήσεις-εργοδότες του ιδιωτικού τομέα που κάνουν χρήση της ανωτέρω ρύθμισης υποχρεούνται μετά τη λήξη του χρόνου της αναστολής των συμβάσεων εργασίας του προσωπικού τους, να διατηρήσουν τον ίδιο αριθμό θέσεων εργασίας για χρονικό διάστημα ίσο με εκείνο της αναστολής. δ) Η διάταξη της περ. α) της υποπαρ. 2Α εφαρμόζεται μόνο σε επιχειρήσεις-εργοδότες του ιδιωτικού τομέα, που έχουν οριστεί από το Υπουργείο Οικονομικών, βάσει Κ.Α.Δ κύριας δραστηριότητας, ως κλάδοι πληττόμενοι από την εξάπλωση του κορωνοϊού COVID-19.»

Από αυτό το θεσμοθετημένο μέτρο προκύπτει ότι η αναστολή της σύμβασης εργασίας, αρχικά για ένα μήνα με δυνατότητα παράτασης, τίθεται σε αντιστάθμισμα απολύσεως αλλά και προς στήριξη των πληττόμενων επιχειρήσεων, αφού αφορά μόνο όσες έχουν ενταχθεί από το Υπουργείο Οικονομικών, βάσει ΚΑΔ κύριας δραστηριότητας, σε κλάδους πληττόμενους από την εξάπλωση της πανδημίας Covid-19. Μάλιστα το άνω χρονικό διάστημα απαγορεύεται να προβούν σε απολύσεις και κατά τη λήξη του μέτρου απαιτείται να παρουσιάσουν τον ίδιο αριθμό εργαζομένων δηλ. αν για κάποιο λόγο κάποιος απολυθεί θα  απαιτείται να προσληφθεί άλλος εργαζόμενος στη θέση του. Η ρύθμιση αφορά το σύνολο του προσωπικού ή μέρους αυτού.

Σύμφωνα με το ίδιο ως άνω άρθρο 11 παρ. Β. – Γ- Δ  οι εργαζόμενοι δικαιούνται αποζημίωσης για όσο χρόνο βρίσκεται η σύμβαση εργασίας τους σε αναστολή, αποζημίωση μάλιστα που δεν καταβάλλουν οι επιχείρησης αλλά καλύπτεται από τον κρατικό προϋπολογισμό και απατούνται προς τούτο ορισμένες διατυπώσεις, όπως αναλυτικά αναφέρονται στο άρθρο αυτό το οποίο ορίζει ότι: «α) Οι εργαζόμενοι, των οποίων η σύμβαση εργασίας τελεί σε αναστολή, είτε λόγω απαγόρευσης της λειτουργίας της επιχείρησης με εντολή δημόσιας αρχής, είτε λόγω εφαρμογής του μέτρου της περ. α) της υποπαρ. 2Α, είναι δικαιούχοι έκτακτης οικονομικής ενίσχυσης, ως αποζημίωσης ειδικού σκοπού. β) Δικαιούχοι της έκτακτης οικονομικής ενίσχυσης, ως αποζημίωσης ειδικού σκοπού, είναι επίσης οι εργαζόμενοι των οποίων η σύμβαση εργασίας έχει λυθεί από 1ης Μαρτίου 2020 έως 20 Μαρτίου 2020, είτε με καταγγελία από τον εργοδότη είτε με οικειοθελή αποχώρηση από τους ίδιους. γ) Η αποζημίωση ειδικού σκοπού είναι ακατάσχετη, αφορολόγητη και δεν συμψηφίζεται με οποιαδήποτε οφειλή. δ) Οι Α.Π.Δ. των εργαζομένων, των οποίων οι συμβάσεις εργασίας τελούν σε αναστολή, υποβάλλονται από τον εργοδότη. Η δαπάνη της πλήρους ασφαλιστικής τους κάλυψης υπολογίζεται επί των ονομαστικών μισθών τους. ε) Η δαπάνη για την αποζημίωση ειδικού σκοπού και την ασφαλιστική κάλυψη των εργαζομένων καλύπτεται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Γ. α) Για τη λήψη της αποζημίωσης ειδικού σκοπού από τους εργαζόμενους, ο εργοδότης υποχρεούται να υποβάλει υπεύθυνη δήλωση στο Π.Σ. «ΕΡΓΑΝΗ» του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, με την οποία δηλώνει τους εργαζόμενους των οποίων οι συμβάσεις εργασίας τελούν σε αναστολή, είτε λόγω απαγόρευσης της λειτουργίας της επιχείρησης με εντολή δημόσιας αρχής, είτε λόγω εφαρμογής του μέτρου της περ. α) της υποπαρ. 2Α. β) Οι επιχειρήσεις-εργοδότες του ιδιωτικού τομέα υπο-χρεούνται να συμπεριλάβουν στην υπεύθυνη δήλωση και τους εργαζόμενους των οποίων η σύμβαση εργασίας έχει λυθεί, από 1ης Μαρτίου 2020 έως 20 Μαρτίου 2020, είτε με καταγγελία από τους ίδιους, είτε με οικειοθελή αποχώρηση του εργαζόμενου. γ) Σε περίπτωση που οι επιχειρήσεις-εργοδότες του ιδιωτικού τομέα δεν υποβάλλουν την υπεύθυνη δήλωση των προηγουμένων περιπτώσεων, αποκλείονται από την υπαγωγή τους στα μέτρα αναστολής οφειλών δόσεων ή ρυθμίσεων ή διευκολύνσεων τμηματικής καταβολής και κάθε είδους βεβαιωμένων οφειλών προς το Δημόσιο. δ) Οι επιχειρήσεις-εργοδότες υποχρεούνται να γνωστοποιήσουν την ανωτέρω υπεύθυνη δήλωση, εγγράφως ή ηλεκτρονικά, αυθημερόν στον εργαζόμενο, δηλώνοντάς του και τον αριθμό πρωτοκόλλου καταχώρισης της πράξης τους στο ΠΣ «ΕΡΓΑΝΗ». Δ. Μετά την ανωτέρω γνωστοποίηση οι δικαιούχοι -εργαζόμενοι, σύμφωνα με τα ανωτέρω, για να λάβουν την αποζημίωση ειδικού σκοπού, υποβάλλουν υπεύθυνη δήλωση σε ηλεκτρονική πλατφόρμα που τηρείται για τον σκοπό αυτό στη Γενική Διεύθυνση Εργασιακών Σχέσεων, Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία και Ένταξης στην Εργασία της Γενικής Γραμματείας Εργασίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Στην υπεύθυνη δήλωση των δικαιούχων εργαζομένων συμπεριλαμβάνονται, εκτός των προσωπικών τους στοιχείων, τα οποία αντλούνται αυτόματα από το Π.Σ. «ΕΡΓΑΝΗ», τα στοιχεία του προσωπικού τους τραπεζικού λογαριασμού IBAN, καθώς και ο αριθμός πρωτοκόλλου καταχώρισης της υπεύθυνης δήλωσης του εργοδότη στο Π.Σ. «ΕΡΓΑΝΗ».

      Ωστόσο υπάρχουν και εργαζόμενοι σε επιχειρήσεις που δεν αναστέλλεται η λειτουργία τους ούτε καθορίστηκαν ως πληττόμενες από το αρμόδιο Υπουργείο και γι΄ αυτό έχει θεσμοθετηθεί το άρθρο ένατο της άνω ΠΝΠ  Λειτουργία επιχειρήσεων  με προσωπικό ασφαλούς λειτουργίας με το οποίο ορίζεται ότι: « 1. Στο πλαίσιο των έκτακτων και προσωρινών μέτρων στην αγορά εργασίας για την αντιμετώπιση και τον περιορισμό της διασποράς του κορωνοϊού COVID-19, και πάντως για χρονικό διάστημα που δεν μπορεί να υπερβαίνει τους έξι (6) μήνες από την έναρξη ισχύος της παρούσας, o εργοδότης δύναται, με απόφασή του, να ορίζει προσωπικό ασφαλούς λειτουργίας της επιχείρησης ως εξής: α) Κάθε εργαζόμενος μπορεί να απασχολείται κατ' ελάχιστο δύο (2) εβδομάδες με περίοδο αναφοράς τον μήνα, συνεχόμενα ή διακεκομμένα, β) Ο ανωτέρω τρόπος οργάνωσης της εργασίας γίνεται ανά εβδομάδα και εντάσσεται σε αυτόν τουλάχιστον το 50% του προσωπικού της επιχείρησης, γ) Εργοδότης που θα εφαρμόσει αυτόν τον τρόπο οργάνωσης της εργασίας υποχρεούται να διατηρήσει τον ίδιο αριθμό εργαζομένων που απασχολούνταν κατά την έναρξη εφαρμογής του……..»

Συγκεκριμένα όλες οι άλλες επιχειρήσεις  που συνεχίζουν να λειτουργούν έχουν το δικαίωμα να αναστέλλουν μονομερώς,  για το χρονικό διάστημα έξη μηνών, τις συμβάσεις εργασίας του προσωπικού εν όλω ή εν μέρει με σκοπό τη αντιμετώπιση των λειτουργικών τους αναγκών στο δυσμενές οικονομικό περιβάλλον που διαβιούν. Η αναστολή αυτή επίσης προφανώς ορίζεται ως εναλλακτικό μέτρο έναντι του επιβαρυντικού μέτρου της απόλυσης.  Μάλιστα το άνω χρονικό διάστημα απαγορεύεται να προβούν σε απολύσεις και κατά τη λήξη του μέτρου απαιτείται να παρουσιάσουν τον ίδιο αριθμό εργαζομένων δηλ. αν για κάποιο λόγο κάποιος απολυθεί θα  απαιτείται να προσληφθεί άλλος εργαζόμενος στη θέση του. Με το μέτρο αυτό συνεχίζουν να απασχολούνται οι εργαζόμενοι τουλάχιστον για δύο εβδομάδες με περίοδο αναφοράς τον μήνα καθορίζοντας την απασχόληση αυτή και την οργάνωση της επιχείρησης  που θα καθορίζεται ανά εβδομάδα  με το τουλάχιστον 50% του προσωπικού της σε πλήρη απασχόληση .

Σχολιάζοντας το μέτρο αυτό είναι φανερό ότι επιβάλλεται μονομερώς ότι μέχρι τώρα απαγορεύονταν και επιτρέπονταν μόνο υπό προϋποθέσεις, δηλαδή μονομερής επιβολή  της μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης.  Με τον τρόπο αυτό επιβάλλεται μονομερώς αντίστοιχη μείωση των αποδοχών των εργαζομένων γιατί δεν παρατήρησα κανένα αντισταθμιστικό μέτρο αναπλήρωσης του μισθού για τους εργαζόμενους αυτούς και ας με διορθώσει όποιος διαπίστωσε το αντίθετο. Επίσης εμμέσως προβλέπεται ότι όσες επιχειρήσεις  δεν  επιθυμούν, να χρησιμοποιήσουν τη δυνατότητα αναστολής της σύμβασης, γιατί έτσι κρίνουν ότι συμφέρει την επιχειρηματική τους δραστηριότητα  έχουν το δικαίωμα να προχωρήσουν σε απολύσεις. Εξ άλλου αυτό είναι ένα «πείραμα» για τους εργοδότες προκειμένου να διαπιστώσουν αν και μετά το τέλος της κρίσης θα μονιμοποιήσουν τα μέτρα, διαπιστώνοντας ότι μπορούν να  ανταπεξέλθουν με λιγότερο προσωπικό και φθηνότερα.

      Ακόμη  θεσμοθετείται  μέτρο που προβλέπει η ΠΝΠ για τη δυνατότητα μεταφοράς προσωπικού από τη μία θυγατρική στην άλλη, στο πλαίσιο Ομίλων επιχειρήσεων. Η μεταφορά μπορεί να γίνει μονομερώς ανάλογα με τις ανάγκες  των επιχειρήσεων γεγονός που πάλι  που μπορεί να οδηγήσει σε δυσμενή μεταβολή της θέσης του εργαζόμενου.

       Τέλος η διάρκεια των επιδομάτων ανεργίας (τακτική επιδότηση, μακροχρονίως ανέργων, βοήθημα ανεργίας αυτοτελώς απασχολουμένων) για όσους δικαιούχους έληξε η θα λήξει εντός του πρώτου τριμήνου του έτους 2020 παρατείνεται έως 31.5.2020.

    Ενώ η πανδημία COVID-19 βρίσκεται σε εξέλιξη και τα επόμενα περιστατικά και στη χώρα μας, για μας τουλάχιστον τους απλούς πολίτες, είναι απρόβλεπτα,  εκείνο που προέχει είναι η ανθρώπινη ζωή και στη συνέχεια η διασφάλιση της επιβίωσης των επιχειρήσεων που συνάδει απόλυτα αξιοπρεπή επιβίωση των  εργαζομένων. Η προσωπική μου άποψη (εφ΄όσον ενδιαφέρει κανένα) είναι ότι οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα θα τύχουν πιέσεων για την μείωση ή και κατάργηση των εργασιακών τους δικαιωμάτων με αφορμή την πανδημία αμέσως μετά την λήξη της. Με αιτιολογία την μείωση των εργασιών οι επιχειρήσεις το πρώτο κτύπημα θα το δώσουν στους εργαζόμενους με στόχο οι χαμηλοί μισθοί να γίνουν ακόμη χαμηλότεροι , οι συλλογικές συμβάσεις να καταλυθούν πλήρως και η ανεργία να  ακουμπήσει το ταβάνι. Σε αυτό το νέο περιβάλλον, αφού η κρίση αυτή δεν θα είναι  ατελείωτη, τόσο για τις  επιχειρήσεις όσο και τους εργαζόμενοι πρέπει να κατανοηθεί από μεν τις επιχειρήσεις ότι χωρίς τους εργαζόμενους δεν μπορούν να υπάρξουν και οι δικαιωμένοι και ευχαριστημένοι εργαζόμενοι είναι το καλύτερο και ακριβότερο κεφάλαιο τους. Οι  δε εργαζόμενοι επίσης και οι εκπρόσωποι τους είναι ώρα να καταλάβουν ότι οι πιέσεις σε επίπεδο εργασιακών δικαιωμάτων και μισθών θα είναι αφόρητες και θα πρέπει να σπειρωθούν και να βρούν τρόπους αντιμετώπισής τους τώρα και  αμέσως μετά τη λήξη της πανδημίας προς όφελος δικό τους αλλά και για τη στήριξη της συνέχισης λειτουργίας των επιχειρήσεων που τους απασχολούν .

Η Βιβή Δερμιτζάκη είναι Δικηγόρος