της Κατερίνας Μαλλιωτάκη
Σε μια ζωή δύστροπη και αρκετά πιεστική καλούμαστε να μεθοδεύσουμε τις κινήσεις μας ώστε να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις της. Τα καθημερινά προβλήματα είναι πολλά και ο τρόπος που αποφασίζει ο καθένας από εμάς να τα λύσει εξαρτάται από την εσωτερική στόφα που διαθέτει.
Πολλές φορές συναντάμε ανθρώπους που στρουθοκαμηλίζουν( δεν θέλουν να δουν και να αναγνωρίσουν κάποιο πρόβλημα), άλλες φορές πάλι να αρνούνται ότι υπάρχει πρόβλημα, και τις περισσότερες να εθελοτυφλούν εσκεμμένα ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα.
Καθώς υποκρινόμαστε ότι δεν συμβαίνει τίποτα προσπαθούμε να ελέγξουμε την πραγματικότητα με ένα δικό μας τρόπο που να είναι ανώδυνος, να μην μας δημιουργεί ενοχές, και να μας προστατεύει από τον πόνο. Η στιγμή αυτή λοιπόν είναι κατάλληλη για να βάλουμε σε ενέργεια τους αμυντικούς μας μηχανισμούς. Πρόκειται για μια διαδικασία φυσιολογική που γεννιέται από το ένστικτο αυτοσυντήρισης του ψυχισμού μας και μας προστατεύει όταν μας συμβαίνει ένα γεγονός δύσκολο που μας «παγώνει».
Όταν ο ψυχισμός μας αρνείται να δεχθεί ένα γεγονός π.χ ένα θάνατο, μία αρρώστια, ένα χωρισμό, μια οποιαδήποτε απώλεια τότε καλείται να βρει μια φόρμα για να ανταπεξέλθει στην δύσκολη αυτή περίπτωση. Οι μηχανισμοί άμυνας είναι πολύ ισχυροί, ενεργοποιούνται αυτόματα και αποτελούνται από ασυνείδητες διαδικασίες που ξυπνούν όταν μια κατάσταση είναι τόσο οδυνηρή που αδυνατούμε να την αντέξουμε.
Ας δούμε όμως μερικούς μηχανισμούς άμυνας και πως λειτουργούν;
Η απώθηση είναι ένας βασικός μηχανισμός που μας βοηθάει να απομακρύνουμε όλα τα αγχογόνα συναισθήματα. Μοιάζει με ξέχασμα γιατί η λειτουργία της είναι να ωθεί ιδέες, συναισθήματα, ή ενορμήσεις στο ασυνείδητο με κίνδυνο να μας κρατά μακριά από την επίγνωση μας. Έτσι μέσω αυτής μπορούμε να δούμε ανθρώπους που συνήθως ξεχνούν μια συνάντηση ιδιαίτερα όταν είναι ανεπιθύμητη, ξεχνούν ονόματα, περιστατικά καθώς και συναισθήματα ή σκέψεις που τα συνοδεύουν.
Ο αμυντικός μηχανισμός της άρνησης λειτουργεί κι αυτός ασυνείδητα. Εδώ θα γνωρίσουμε ένα άτομο που αρνείται την πραγματικότητα γιατί δεν μπορεί να την αντέξει. Π.χ κάποιος αλκοολικός που δεν δέχεται ότι πίνει, κάποια ασθένεια που δεν πιστεύουμε ότι υπάρχει, ένας χωρισμός που αρνιόμαστε ότι έχει γίνει. Όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση άρνησης προσποιούμαστε ότι δεν συμβαίνει τίποτα και εθελοτυφλούμε να δούμε την οδυνηρή πραγματικότητα. Αυτό συμβαίνει επί το πλείστον στα πρώτα στάδια πένθους που το άτομο δεν αποδέχεται το γεγονός που έχει συμβεί.
Σαν αμυντικός μηχανισμός η μετάθεση σηματοδοτεί την μεταφορά σκέψεων και συναισθημάτων που αφορούν ένα πρόσωπο σε ένα άλλο. Π.χ αν έχω κάποιο πρόβλημα με τον αδερφό μου και χτυπώ τον φίλο μου ή βρίζω τον καθηγητή μου ενώ θα ήθελα να βρίσω τον πατέρα μου. Αυτό συμβαίνει με την διαδικασία της μετάθεσης την οποία την συναντάμε σε κοινωνικές τάσεις όπως ο ρατσισμός καθώς διοχετεύουμε όλα τα αρνητικά μας συναισθήματα σε συγκεκριμένα άτομα ή συμπεριφορές( ομοφιλοφυλία, φετίχ κτλ).
Στον μηχανισμό της παλινδρόμησης μπορεί να βρεθεί ο άνθρωπος όταν αντιμετωπίζει πιεστικές καταστάσεις και για αυτό υιοθετεί συμπεριφορές που στο παρελθόν του είχαν φανεί αποτελεσματικές. Αυτές τις συμπεριφορές εξιδανικεύει με στόχο να μην νοιώσει κανένα αρνητικό συναίσθημα για κάποιο άτομο που εξακολουθεί να θεωρεί σημαντικό. Η εξιδανίκευση επιστρατεύεται επειδή δεν αντέχουμε να δούμε ότι αυτός ο σημαντικός άλλος δεν είναι τέλειος και έχει ελαττώματα και αδυναμίες. Π.χ Ο ενήλικας που έχει κακοποιηθεί σαν παιδί αλλά κακοποιεί κι αυτός το παιδί του συνεχίζοντας τον κύκλο της κακοποίησης.
Στον μηχανισμό της προβολής το άτομο αποδίδει στους άλλους δικά του συναισθήματα και σκέψεις. Έτσι μπορούμε να δούμε ένα άντρα που σε ασυνείδητο επίπεδο να αισθάνεται σεξουαλικά ανασφαλής όμως να επιδεικνύει επιτηδευμένη υπερβολική αυτοπεποίθηση στον τομέα αυτό συνάπτοντας πολλαπλές σχέσεις και υποτιμώντας τις συντρόφους του.
Όπως καταλαβαίνετε πολλές φορές η συμπεριφορά μας είναι μια συνισταμένη εσωτερικών και εξωτερικών διαδικασιών. Αυτό εξηγεί γιατί πολλές φορές πολλά πράγματα και καταστάσεις δεν μπορούμε έγκυρα να τα δούμε και να τα αντιμετωπίσουμε.
Ολόκληρη η ουσία της ύπαρξης μας εμπεριέχεται μέσα στο ψυχισμό μας που έχει εφεύρει «έξυπνα» κόλπα διαφυγής από καταστάσεις που τον βασανίζουν και τον ταλαιπωρούν. Χαμένοι λοιπόν στην μετάφραση συνειδητών και ασυνείδητων αναλύσεων επιστρατεύουμε την προσαρμοστικότητα μας που έχει βρει τον τρόπο να δημιουργεί μικρές αυταπάτες που θα μπαλώσουν ότι μας έχει ανεπανόρθωτα πληγώσει δημιουργώντας το αναγκαίο αίσθημα ασφάλειας που ο καθένας από εμάς χρειάζεται για να επιβιώσει.
