Από την απλή διαχείριση των αποβλήτων στην πλήρη αξιοποίηση των πόρων

Του Βασίλη Παπαζήση*

Εκτιμώ ότι ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για έναν ειλικρινή και ανοικτό διάλογο μεταξύ των δημοσίων αρχών της τοπικής αυτοδιοίκησης των επιχειρήσεων και της κοινωνίας των πολιτών. Ο κάθε εταίρος έχει να συνεισφέρει από την δική του οπτική γωνία στον κοινό στόχο που είναι: μια ακμάζουσα κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμη Κρήτη σε μια Ελλάδα που ανακάμπτει και ευημερεί.

Ο επιχειρηματικός κόσμος έχει υιοθετήσει τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, όχι μόνο επειδή έχει λογική για την εξοικονόμηση πόρων, αλλά και λόγω των ισχυρών θετικών επιπτώσεων τόσο στη δημιουργία θέσεων εργασίας όσο και στην οικονομική βιωσιμότητα.

Βασική αρχή της κυκλικής οικονομίας είναι η θεώρηση των αποβλήτων ως πόρων και όχι πλέον ως αποβλήτων. Ότι προηγουμένως θεωρούνταν «απόβλητο», αποτελεί πηγή για δευτερογενή πρώτη ύλη. Από την απλή διαχείριση των αποβλήτων οδεύουμε στην πλήρη αξιοποίηση των πόρων. Η Ελλάδα θα έχει μόνο οφέλη από την υιοθέτηση αυτής της προσέγγισης. Εάν η χώρα μας επιταχύνει την προσαρμογή και υιοθετήσει ευέλικτες διαδικασίες υλοποίησης των έργων και των προγραμμάτων, ο τομέας του περιβάλλοντος μπορεί να αναδειχθεί σε μια από τις βασικές κινητήριες δυνάμεις για την ανανέωση και επανεκκίνηση της οικονομίας μας.

Η THALIS E.S. επενδύει ακριβώς σε αυτή την κατεύθυνση και προσφέρει καινοτόμες λύσεις που μπορούν να αξιοποιηθούν από δημόσιους οργανισμούς την τοπική αυτοδιοίκηση και την κοινωνία των πολιτών για να προωθηθούν στην χώρα μας αποτελεσματικές λύσεις για την κυκλική οικονομία και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Προβλέποντας αυτή την αναγκαιότητα έχουμε ως εταιρία έγκαιρα υιοθετήσει μια στρατηγική προσαρμογής και εκτελούμε ήδη σημαντικά έργα προς αυτή την κατεύθυνση εδώ και μια πενταετία.  

Ο Όμιλος εταιριών της Thalis έχει ήδη υλοποιήσει ή βρίσκεται στο στάδιο της υλοποίησης  σε 20 PROJECT διαχείρισης στερεών αποβλήτων που συμβάλουν στην προώθηση της κυκλικής οικονομίας. Τα πιο χαρακτηριστικά από αυτά είναι:

• Η ΜΠΑ Ηρακλείου, τεχνολογία  της βιολογικής ξήρανσης που πρώτοι εισάγαμε στην Ελλάδα   και  μετά την προσθήκη μηχανικής διαλογής θα μπορούσε να μετατραπεί σε μονάδα επεξεργασίας υπολειμμάτων και   παραγωγής σταθεροποιημένης πρώτης ύλης για οποιαδήποτε  ενεργειακή αξιοποίηση.
• Η ηλιακή ξήρανση της Λυματολάσπης του Δήμου Χερσονήσου που μετατρέπει το δύσκολο απόβλητο σε  αξιοποιήσιμο  υλικό με χαμηλό κόστος.
• Ο βιολογικός Ηρακλείου μετά την ολοκληρωμένη παρέμβαση στην οποία η εταιρεία μας συμμετείχε από την αρχή μέχρι το τέλος μπορεί να παράγει σήμερα 0,5 ΜW καθαρής ενέργειας από την χώνευση λυματολάσπης εξοικονομώντας στην ΔΕΥΑ Ηρακλείου ποσό  390.000 ευρώ    ετησίως.
• Η συμμετοχή  στην υλοποίηση ενός από τα σημαντικότερα προγράμματα LIFE  σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο Κρήτης και άλλες δύο εταιρείες από Ισπανία και Ιταλία με στόχο την επεξεργασία της Λυματολάσπης για επαναχρησιμοποίηση χωρίς προσθήκη ενέργειας εκμεταλλευόμενοι την ενέργεια των στερεών αποβλήτων της εγκατάστασης. Είναι η πρώτη φορά που θα κλείσει η αλυσίδα του κύκλου στην Ελλάδα με 100% ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση.
• Αναλάβαμε το έργο εκμετάλλευσης  του βιοαερίου από το ΧΥΤΑ Δυτικής Μακεδονίας με στόχο την παραγωγή καθαρής ενέργειας 1,0 MW.
• Είμαστε αυτοί που κάναμε πρώτοι πράξη τις επιταγές του νέου Εθνικού Σχεδιασμού για τη διαλογή στη πηγή καθώς λειτουργούμε το ολοκληρωμένο σύστημα διαλογής στην πηγή της Δυτικής Μακεδονίας.
• Τέλος είμαστε έτοιμοι να εισάγουμε στην αγορά μία από τις πλέον προηγμένες και αποδοτικές μεθόδους παραγωγής βιοαερίου από βιο-απόβλητα κατάλληλη για τα αστικά απόβλητα η οποία είναι αποτέλεσμα μεγάλης ερευνητικής προσπάθειας. 

Την περασμένη τριετία εγκρίθηκε ο νέος εθνικός σχεδιασμός διαχείρισης στερεών αποβλήτων προσαρμόστηκαν τα περιφερειακά σχέδια και τα τοπικά σχέδια διαχείρισης αποβλήτων ενώ προωθήθηκαν σημαντικές νομοθετικές ρυθμίσεις για την ανακύκλωση. Η χώρα πλέον διαθέτει ένα ολοκληρωμένο  θεσμικό πλαίσιο με βάση το οποίο πρέπει να πορευτεί.

Η εφαρμογή όμως του σχεδιασμού απαιτεί ένα μετασχηματισμό στις αντιλήψεις και συμπεριφορές όλων των εμπλεκόμενων φορέων: κεντρική διοίκηση, αυτοδιοίκηση, πολιτικές δυνάμεις, πολίτες και επιχειρηματίες. Επιπλέον, απόλυτη προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στο σχεδιασμό του τρόπου υλοποίησης ώστε να επιτευχθεί το μέγιστο αποτέλεσμα για την κοινωνία και την οικονομία. Απαιτούνται σύνθετες επενδύσεις κατά μήκος της αλυσίδας αξίας των στερεών αποβλήτων. Διαφορετικά ο εθνικός σχεδιασμός κινδυνεύει να παραμείνει ένα ευχολόγιο.

Θα ήθελα να επισημάνω 6 κομβικές παρεμβάσεις που μπορούν να συγκεντρώσουν σημαντικές επιχειρηματικές δυνάμεις και ιδιωτικές επενδύσεις με ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα για την οικονομία και την απασχόληση. Ταυτόχρονα θεωρώ ότι οι παρεμβάσεις αυτές αποτελούν κρίσιμες προϋποθέσεις και για την Εφαρμογή του Εθνικού Σχεδιασμού. 

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ 1  ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ  ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ

Σήμερα στην χώρα λειτουργούν ή θα λειτουργήσουν στα επόμενα δύο έτη 10 μονάδες μηχανικής διαλογής – αερόβιας ή αναερόβιας επεξεργασίας. Εκτιμώ επίσης αν επιτέλους το νομικό πλαίσιο των δημοσίων συμβάσεων  ξεκαθαρίσει θα δημιουργηθούν σταδιακά τα επόμενα πέντε χρόνια άλλες περίπου 30 μικρές και μεγάλες εγκαταστάσεις παρόμοιας τεχνολογίας χρηματοδοτούμενες από το ΕΠΕΕΡΑΑ. Αν προστεθούν σε αυτές με συγχρηματοδότηση οι εγκαταστάσεις ΑΤΤΙΚΗΣ και ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ τότε θα έχουμε κατασκευάσει το 80 % των υποδομών διαχείρισης απορριμμάτων  στην Ελλάδα.

 Προϋποθέσεις επιτυχίας της παρέμβασης:

• Άμεση ένταξη όλων των έργων που διαθέτουν περιβαλλοντικούς όρους.
• Τυποποίηση διαδικασίας δημοπράτησης που στηρίζεται στη σχέση ποιότητας τιμής με αντικειμενικά κριτήρια που θα συναρτώνται από την καλύτερη επίτευξη των στόχων του περιφερειακού σχεδιασμού, την ενεργειακή απόδοση και την βελτιστοποίηση των περιβαλλοντικών παραμέτρων.
• Συγκρότηση των επιτροπών αξιολόγησης στους διαγωνισμούς από εξειδικευμένους μηχανικούς από τους φορείς δημοπράτησης των έργων. 

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ 2 ΔΙΑΛΟΓΗ ΣΤΗΝ ΠΗΓΗ ΜΟΝΟΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ.

Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της ιεράρχησης των αποβλήτων, θεωρώ ως πρώτη προτεραιότητα την διαμόρφωση αξιόπιστων σχεδίων για διαλογή στην πηγή σε επίπεδο δήμων. Για την εφαρμογή τους θα απαιτηθούν επενδύσεις σε εξοπλισμό και οργάνωση αλλά θα υπάρξουν σημαντικά οφέλη από την αξιοποίηση των αποβλήτων.

Όμως, ας μην έχουμε αυταπάτες οι πόροι δεν είναι αρκετοί για την εφαρμογή  σχεδίων σε όλη στην Ελλάδα. Χρειάζονται αξιόπιστα σχέδια κύρια για τις πρωτεύουσες  νομών και τις τουριστικές περιοχές .

Η σημερινή συγκυρία επιβάλει για την υλοποίηση τέτοιων σχεδίων την  συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα  αλλά και όλων των ενεργών πολιτών. Τα μοντέλα αυτά έχουν αξία μόνο όταν ολοκληρώνουν τον σκοπό τους και όχι σαν επιμέρους δράσεις χωρίς αποτέλεσμα.

Προϋποθέσεις επιτυχίας της παρέμβασης:

• Χρηματοδότηση μόνο ολοκληρωμένων σχεδίων και δράσεων με μετρήσιμους ποσοτικούς και ποιοτικούς δείκτες. Δεν μπορεί να χρηματοδοτείται η αγορά καφέ κάδου ή αντίστοιχων οχημάτων και εξοπλισμού χωρίς δέσμευση αποτελεσμάτων και συνολικής αξιοποίησης   
• Προτεραιότητα στις περιοχές όπου υπάρχει η ανάλογη υποδομή.
• Τα σχέδια πρέπει να εναρμονίζονται με την αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει.
• Τα σχέδια πρέπει να υποστηρίζονται από σχέδιο επικοινωνίας εκπαίδευσης και υποστήριξης των πολιτών.

 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ 3 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΟΝΑΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΩΝ ΥΛΙΚΏΝ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ  ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ

Η  χώρα μας πρέπει να προωθήσει άμεσα τις επενδύσεις καλύπτοντας το κενό που μας χωρίζει από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες στην αξιοποίηση δευτερογενών υλικών και καυσίμων παρέχοντας ταυτόχρονα τα κατάλληλα κίνητρα. Οι αγορές της Κίνας για τα ανακυκλώσιμα έχουν κλείσει δημιουργώντας μία μεγάλη ευκαιρία για την Ελλάδα να επενδύσει στη κυκλική οικονομία. Υπάρχουν δυνατότητες για την ανάπτυξη μιας παραγωγικής βιομηχανίας αξιοποίησης των δευτερογενών υλικών εάν όχι σε παγκόσμιο επίπεδο σίγουρα σε ευρωπαϊκό ή μεσογειακό. Παράλληλα, η  χώρα πρέπει να καλύψει γρήγορα το κενό ανάκτησης της ενέργειας γιατί μια τέτοια εξέλιξη ενισχύει την ανταγωνιστικότητα της οικονομία μας αλλά και στηρίζει την βιώσιμη ανάπτυξη που επιζητεί η κοινωνία. Από την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων θα μπορούσαν να παραχθούν σύμφωνα με εκτιμήσεις 470 MW Ηλεκτρικά και άλλα τόσα θερμικά ενέργειας.

Στο πλαίσιο αυτό η κεντρική κυβέρνηση πρέπει να σχεδιάσει το μέλλον, υιοθετώντας τις κατάλληλες πολιτικές κινήτρων καθώς απαιτείται  αυξημένος συντονισμός για να αποφευχθούν παράλληλες πρωτοβουλίες, σπατάλη πόρων και κατακερματισμός των επενδύσεων. Σε ορισμένους κρίκους της αλυσίδας απαιτούνται επενδύσεις υψηλού κόστους και με βάση τα δεδομένα της ελληνικής αγοράς θα είναι εφικτό να δημιουργηθούν περιορισμένες βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες.

Προϋποθέσεις επιτυχίας της παρέμβασης:

• Δημιουργία  νέου  νομοθετικού πλαισίου ενίσχυσης της  περιβαλλοντικής βιομηχανίας   ανακυκλώσιμων με σοβαρά κίνητρα. 
• Σχέδιο Αξιοποίησης βιοαερίου όλων των ΧΥΤΑ  επιτρέποντας και την αξιοποίηση λοιπών οργανικών υπολειμμάτων στον ίδιο χώρο. Στόχος  η αναβάθμιση του  περιβάλλοντος, έσοδα από ενέργεια, περιβαλλοντική μεταφροντίδα των ΧΥΤΑ.
• Άμεση τροποποίηση του Εθνικού Σχεδιασμού για την χωροθέτηση  4 μονάδων θερμικής επεξεργασίας υπολειμμάτων:

• Υιοθέτηση της πρότασης   του πρόεδρου του ΦΟΔΣΑ Κεντρικής Μακεδονίας κύριου Γεράνη  για την  ΕΓΝΑΤΙΑ διαχείρισης  όπως πολύ σωστά πρότεινε.
• Υλοποίηση της πρότασης του κ. Μαμουλάκη για το πιλοτικό της αεροποίησης  στο πάρκο κυκλικής οικονομίας .
• Χωροθέτηση μονάδας ενεργειακής αξιοποίησης υπολειμμάτων  στην Αττική.
• Χωροθέτηση μονάδας ενεργειακής αξιοποίησης υπολειμμάτων στην Πελοπόννησο-Δυτική Ελλάδα.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ  4  ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ  ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ

Απαιτείται πρακτική στήριξη της καινοτομίας και ενίσχυση της υγιούς επιχειρηματικότητας που μπορεί να αναπτυχθεί στον ευρύτερο χώρο του περιβάλλοντος. Εκτιμάται ότι θα δαπανηθούν περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια ευρώ την τρέχουσα προγραμματική περίοδο για την διαχείριση των στερεών αποβλήτων. Παρουσιάζεται η ευκαιρία να δημιουργηθούν ελληνικές εταιρίες πάροχοι τεχνολογίας που θα οδηγήσουν την οικονομία των στερεών αποβλήτων σε εξωστρέφεια.

Προϋποθέσεις επιτυχίας της παρέμβασης:

• Διευρυμένη ουσιαστική διαβούλευση με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων φορέων για την εστιασμένη ενίσχυση της καινοτομίας.
• Ερευνητικά προγράμματα προσανατολισμένα στην αλυσίδα αξίας των αποβλήτων ικανού μεγέθους για τη δημιουργία ανταγωνιστικών προϊόντων.
• Ουσιαστική στήριξη του κράτους στην προσπάθεια εισόδου σε νέες αγορές.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ  5  ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΟΧΙ ΤΩΝ ΣΥΝΤΕΧΝΙΑΚΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ.

Απαιτείται στενότερη συνεργασία μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και αποφυγή άσκοπων ανταγωνισμών μεταξύ τους. Ο δημόσιος τομέας είναι ο αποκλειστικός ρυθμιστής της αγοράς, εποπτεύει τις επιμέρους λειτουργίες και θέτει τους κανόνες εμπλοκής ενώ παράλληλα είναι ιδιοκτήτης του μεγαλύτερου μέρους της υποδομής. Ο ιδιωτικός τομέας διαθέτει τεχνογνωσία ευελιξία και υψηλή διοικητική επάρκεια και ως εκ τούτου μπορεί να συνεισφέρει αποφασιστικά στην επίτευξη των στόχων με μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας κατά μήκος της αλυσίδας αξίας του κλάδου.  

Το δημόσιο πρέπει να επιλέξει τη βέλτιστη σύνθεση των χρηματοδοτήσεων για να επιτύχει μεγαλύτερη μόχλευση και αποτελεσματικότητα των πόρων.  Οι πόροι του ΕΣΠΑ, του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων, των φορέων διαχείρισης, τα χρηματοδοτικά εργαλεία δανειοδοτήσεων της ΕΤΕΠ, του Jessika,  oι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα μπορούν να εκτινάξουν τις ιδιωτικές επενδύσεις με κύριο αποτέλεσμα την αύξηση της εργασίας και της παραγωγικότητας.

Θα ήθελα να επισημάνω ότι η επιλογή του τρόπου χρηματοδότησης δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με δογματισμούς και προχειρότητα. Η πρόσφατη έκθεση για τα ΣΔΙΤ του Ελεγκτικού Συνεδρίου της ΕΕ ανέδειξε μια πραγματικότητα που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη στο μέλλον.  Επιπρόσθετα, θα πρέπει να συνυπολογιστεί η εξέλιξη της τεχνολογίας στο συγκεκριμένο κλάδο για τον καθορισμό της διάρκειας των παραχωρήσεων. δεν είναι σκόπιμο να δεσμεύονται οι δύο πλευρές σε τεχνολογίες που ενδεχομένως να έχουν ξεπεραστεί πολύ πριν την λήξη των συμβάσεων. Είναι ενδεικτική η περίπτωση της επένδυσης διαχείρισης των απορριμμάτων στα Χανιά. Η πρώτη επένδυση σχεδιάστηκε το 2005 και ολοκληρώθηκε το 2009. Σε λιγότερο από μια δεκαετία πραγματοποιήθηκε νέα επένδυση με βάση την τεχνολογία οπτικού διαχωρισμού η οποία οδήγησε σε επανασχεδιασμό της εγκατάστασης.

Η κυβέρνηση πρώτα πρέπει να διερευνήσει την υφιστάμενη κατάσταση χρηματοδότησης και τρόπου δημοπράτησης των έργων και να αξιολογήσει τις  δυνατότητες σε εθνική βάση στο πλαίσιο ενός γενικότερου σχεδιασμού. Θα  πρέπει στη συνέχεια να αξιολογήσει τις χρηματοδοτικές δυνατότητες και τις διαχειριστικές ανάγκες ανά διαχειριστική ενότητα και έργο.

Προϋποθέσεις επιτυχίας της παρέμβασης:

• Άμεση ένταξη έργων ΣΔΙΤ για μονάδες δυναμικότητας άνω των 100.000 τόνων.
• Άμεση ένταξη έργων ΣΔΙΤ των 4 μεγάλων μονάδων θερμικής επεξεργασίας υπολειμμάτων.
• Διεξοδική εξέταση του χρόνου παραχώρησης των έργων ανάλογα με τα τεχνολογικά και χρηματοδοτικά χαρακτηριστικά του.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ  6 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ  ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Η διαχείριση των αστικών αποβλήτων πραγματοποιείται αποσπασματικά χωρίς να διασφαλίζεται διαφάνεια στην κοστολόγηση και στην τιμολόγηση των υπηρεσιών. Το δημόσιο πρέπει να διασφαλίσει ότι το κόστος και η ποιότητα συνολικά των υπηρεσιών θα είναι το ίδιο, ανεξάρτητα από τον τρόπο δημοπράτησης και χρηματοδότησης παρέχοντας ανάλογα κίνητρα και διαμορφώνοντας το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο. Δεν μπορεί ένας πολίτης να επιβαρύνεται περισσότερο σε μία περιφέρεια σε σχέση με άλλες. Οι μεγάλες αποκλίσεις θα υπονομεύσουν την αξιοπιστία του σχεδιασμού και τελικά θα δημιουργήσουν αρνητική προδιάθεση για την υιοθέτηση καινοτόμων λύσεων.

Προϋποθέσεις επιτυχίας της παρέμβασης:

• Άμεση εκπόνηση μελέτης για την συγκριτική αξιολόγηση των δεδομένων της αγοράς. 
• Τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου και δημιουργία ανεξάρτητου φορέα εποπτείας της αγοράς.

 Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από μια κοσμογονία στις επιστήμες στις τεχνολογίες και στις κοινωνικές αντιλήψεις για το περιβάλλον. Ευελπιστώ ότι κατανοώντας τις νέες προτεραιότητες αλλά και τις δυνατότητες που διανοίγονται θα συνεργαστούμε με διαφάνεια και ειλικρίνεια για την προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος και την εδραίωση της κυκλικής οικονομίας στην Ελλάδα. Η πράσινη ανάπτυξη αυτή την φορά πρέπει να στηρίζεται σε ελληνικά μυαλά και χέρια και να μην είναι αποκλειστικά εισαγόμενη. Αντίθετα, είναι καιρός να δημιουργήσουμε μια ανταγωνιστική και εξωστρεφή περιβαλλοντική βιομηχανία.

* Ο Βασίλης Παπαζήσης είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Thalis E.S. S.A.
Το κείμενο αποτελεί εισήγησή του στο  συνέδριο «Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων – Πορεία προς την Κυκλική Οικονομία», που διοργάνωσε στο Ηράκλειο ο Ενιαίος Σύνδεσμος Διαχείρισης Απορριμμάτων Κρήτης