Ανοίγματα διεξόδου από την οικονομική κρίση

Του Δημήτρη Μιμή *

Έτος 2017. Η Ελλάδα ανησυχεί.

Το κυβερνόν κόμμα είναι αποθαρρημένο και εγκλωβισμένο μέσα στα μνημόνια και αδυνατεί να βρει εκείνες τις δυνάμεις για ένα νέο οικονομικό ξεκίνημα.

Η αξιωματική αντιπολίτευση, από την πλευρά της, αναμένει τις εκλογές για ένα νέο πολιτικό, όπως λέει, ξεκίνημα.

Το 2017 θα είναι αναμφίβολα έτος αποφασιστικό για την πατρίδα μας. Όλοι νιώθουμε μετά από τόσα χρόνια μνημονίων ότι δεν αντέχουμε άλλο και ότι τα πράγματα δεν πρέπει να μένουν στάσιμα αλλά ότι πρέπει ν΄ αλλάξουν.

Η δεξιά κινείται σπασμωδικά, υποταγμένη στο ρυθμό των καταστροφικών δημοσκοπήσεων, που της προσφέρουν μια αίσθηση τέλους εποχής αλλά και μιας ψεύτικης δικής της κυβέρνησης.

Η οικονομική και κοινωνική κατάσταση στη χώρα μας είναι πολύ σοβαρή. Ατονία στην κατανάλωση, παραγωγικότητα που λιμνάζει, μηδενική ανάπτυξη, νέοι φόροι και συνεχώς αυξανόμενη ανεργία. Τις συνέπειες αυτών των καταστάσεων τις έχουμε παρατηρήσει και σ΄ άλλες οικονομικές κρίσεις, όπως κοινωνική ανησυχία, μαζική ανεργία, απογοήτευση, νεύρωση και άγχος για να χρησιμοποιήσω ψυχολογικούς όρους, πρόοδο φασιστικού τύπου κόμματος αλλά και αδυναμία δράσης από πλευράς διανόησης.

Ο Noam Chomsky, αναφερόμενος στο ρόλο της διανόησης, μας λέει ότι έχει μεγάλη ευθύνη στο ν΄ αποκαλύπτει να λέει την αλήθεια και να εκθέτει τα ψεύδη. Κατά τον Ν. Chomsky, η παράδοση των διανοουμένων είναι μια παράδοση δουλικότητας προς την εξουσία. Φυσικά και υπάρχουν εξαιρέσεις στους διανοούμενους, που όμως δεν βλέπω να εκφράζονται. Ο Chomsky, αναφερόμενος στους διανοούμενους, τους χαρακτηρίζει πολύ αντιδραστικούς και ότι θέλουν να υπηρετούν την εξουσία και ότι ταυτίζονται με τα συμφέροντα και τις αντιλήψεις της ελίτ. Αν χρησιμοποιήσω λόγια του Γκράμσι, οι διανοούμενοι έχουν αποδειχθεί “ ειδικοί στη νομιμοποίηση “, διασφαλίζουν δηλαδή τα συμφέροντα αυτών που έχουν τον έλεγχο του κεφαλαίου στις σημερινές κοινωνίες.

Ένα ερώτημα που τίθεται σε περιόδους οικονομικής κρίσης είναι το εξής.

Θα έρθει η πτώση του οικονομικού φιλελευθερισμού ένεκα της οικονομικής κρίσης που περνάμε στον τόπο μας; Αυτό δεν μπορεί να το προβλέψει κανείς. Όπως και κανένας δεν πρόβλεψε αυτά που ήρθαν ή που θα έρθουν. Ούτε οικονομικοί παράγοντες, ακαδημαϊκοί και πολιτικοί δεν τα αντιλήφθηκαν.

Η κοινωνία μας, μετά την κοινωνία της αφθονίας περιήλθε σε μια κατάσταση πτώσης της οικονομικής δραστηριότητας και κάμψης των ρυθμών αύξησης της παραγωγής και η ανησυχία έγινε διάχυτη.

Ο οικονομικός φιλελευθερισμός, στηρίζοντας το ατομικό συμφέρον, έβγαλε έξω την οικονομία από την κοινωνία, ενώ θα έπρεπε η οικονομία να ταυτίζεται με την κοινωνία και να βαδίζουν παράλληλα. Για παράδειγμα ας πάρουμε την εργασία. Η εργασία είναι μια παραγωγική διαδικασία του ανθρώπου από την οποία θα έπρεπε να ωφελείται ο ίδιος ο άνθρωπος.

Σήμερα έχει αποδειχθεί ότι έχουν ωφεληθεί οι ολίγοι, οι οποίοι δεν διαχειρίστηκαν σωστά τα οφέλη της εργασίας των πολλών. Απομάκρυναν, δηλαδή, την κοινωνία από την εργασία.

Για να υπάρξει ένα άνοιγμα διεξόδου και να ξεφύγουμε από την οικονομική κρίση, όπου μας έφερε ο φιλελευθερισμός, θα πρέπει να στραφούμε στις επενδύσεις. Για ν΄ αρχίσουν πάλι οι επενδύσεις, ο επιχειρηματίας θα πρέπει να προσδοκά σε μια συμφέρουσα γι΄ αυτόν ζήτηση. Αυτό βέβαια, προϋποθέτει μεγάλη κατανάλωση, άρα υψηλούς μισθούς. Σήμερα, αν θα δοθούν χρήματα σε κάποιους, αυτοί είναι οι εργαζόμενοι και όχι οι τράπεζες ή οι επιχειρήσεις. Ο εργαζόμενος καταναλωτής, θα καταναλώσει αφού έχει χρήματα. Έτσι θα απαιτηθεί, οι επιχειρήσεις να παράγουν, οπότε θα προσλάβουν προσωπικό για ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις της αγοράς και οι τράπεζες θα χρηματοδοτήσουν τις επιχειρήσεις για να επενδύσουν γιατί γνωρίζουν ότι θα πάρουν πίσω τα χρήματα τους με το παραπάνω.

Είμαι σίγουρος ότι κάποιο παρόμοιο απλοϊκό οικονομικό σχήμα, που θα συνδυάσει την εργασία με την ελεγμένη κατανάλωση και την κοινωνία θα φέρει νέα ανοίγματα διεξόδου από την οικονομική κρίση.

*Ο Δημήτρης Μιμής είναι Ψυχολόγος