Υγεία παιδιών: Αυξάνονται οι διατροφικές διαταραχές σε μικρή ηλικία

«Να αποδεχθείτε ότι πρόκειται για ασθένεια και όχι για κάποια “ιδιοτροπία”, να απευθυνθείτε σε εξειδικευμένο επιστήμονα και να οπλιστείτε με υπομονή και επιμονή». Αυτές είναι οι συμβουλές που δίνει σε γονείς, οι οποίοι υποψιάζονται ότι το παιδί τους αντιμετωπίζει διαταραχή πρόσληψης τροφής, ο κ. Στέλιος, μέλος του Συλλόγου Γονέων και Φίλων Πασχόντων από Διατροφικές Διαταραχές «Επιστρέφω».

«Βρέθηκα στη θέση αυτή το 2014 όταν ο έφηβος γιος μου εκδήλωσε ψυχογενή ανορεξία», θυμάται με αφορμή τη σχετική ημερίδα που διοργάνωσε ο σύλλογος πριν από λίγες ημέρες, υπό τη βαριά σκιά της μεγάλης αύξησης των διατροφικών διαταραχών μετά την πανδημία και τον εγκλεισμό. Σύμφωνα με καταγραφές σε 80 νοσοκομεία των ΗΠΑ, η αύξηση των εφήβων ασθενών είχε ήδη το 2021 αυξηθεί κατά 25%. Μελέτη της Ευρωπαϊκής Εταιρείας για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων, στην οποία συμμετείχαν 72 ειδικοί από 22 χώρες (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας), επισημαίνει σημαντικά αυξημένα ποσοστά διαταραχής πρόσληψης τροφής ως επίπτωση της πανδημίας και επιδείνωση των συμπτωμάτων σε ποσοστό 8% έως 78%.

Νέες μορφές

Οι ιδιαίτερες συνθήκες ζωής κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού συνέβαλαν στην εμφάνιση νέων μορφών και περιστατικών διαταραχών πρόσληψης τροφής, καθώς και στην επιδείνωση των συμπτωμάτων ή την παλινδρόμηση σε προηγούμενα στάδια σε πρώην πάσχοντες, σύμφωνα με την αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ και πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής, Αρτέμιδα Τσίτσικα.

«Αυξήθηκε πολύ και ο χρόνος προεφήβων και εφήβων μπροστά στις οθόνες και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου επικρατούν συγκεκριμένα “πρότυπα ομορφιάς” και μια εκτεταμένη “σεξουαλικοποίηση” της παιδικής ηλικίας», σημειώνει. Η ορθορεξία, η εμμονή δηλαδή με την υγιεινή διατροφή και την κατανάλωση «καθαρών» τροφών, σε όσους προϋπήρχε, έφθασε στην κορύφωσή της. «Οσοι παράλληλα έχουν εμμονή με τη γυμναστική απορυθμίστηκαν σε σημαντικό βαθμό, όταν έκλεισαν τα γυμναστήρια, όπως και αθλητές που σταμάτησαν την προπόνηση», προσθέτει.

Κάποια εμμένουν στο γάλα, άλλα 2 ετών και πάνω τρώνε αλεσμένες τροφές, κάποια λίγο μεγαλύτερα θέλουν συγκεκριμένα φαγητά και αρνούνται να δοκιμάσουν νέες γεύσεις.

«Πολλοί έφηβοι παρουσίασαν καταθλιπτικό συναίσθημα, απόσυρση και έλλειμμα κινήτρου. Οι ενήλικοι του σπιτιού εξουθενώθηκαν και δυσκολεύθηκαν στον ρόλο τους», υπενθυμίζει. «Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, το συνολικό ποσοστό επίπτωσης των διατροφικών παρεκτροπών εμφανίζει αύξηση περίπου 50%, ενώ εμφανίστηκαν και νέες εκφράσεις που πιθανώς σχετίζονται και με τη διαδικτυακή κουλτούρα».

«Χρήζουν νοσηλείας»

Η κ. Ειρήνη Χαραλαμπίδου, παιδοψυχίατρος στο Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού», επιβεβαιώνει την αύξηση των περιστατικών «και μάλιστα των περιστατικών που χρήζουν νοσηλείας». Η παιδοψυχιατρική κλινική διαθέτει πέντε κλίνες. «Πριν από την πανδημία τύχαινε κάποιο κρεβάτι να μείνει κενό, ενώ τώρα σπεύδουμε να προσθέσουμε και έκτο». Τρία με τέσσερα νέα περιστατικά καλείται να διαχειριστεί κάθε εβδομάδα το εξωτερικό ιατρείο του Παίδων «Αγία Σοφία», που λειτουργεί τα τελευταία 2,5 χρόνια και αφορά διατροφικές διαταραχές παιδιών από τη βρεφική ηλικία έως και τα 16 έτη. Συχνά, διατροφικές δυσκολίες εκδηλώνουν βρέφη και νήπια. «Παρακολουθούμε παιδιά έως 5 ετών που εμφανίζουν ιδιάζουσα στάση ως προς την τροφή», εξηγεί στην «Κ» η παιδοψυχίατρος κ. Μαρία Μπελιβανάκη, «άλλα εμμένουν στο γάλα και δεν θέλουν να δεχθούν τροφή, άλλα 2 χρόνων ή και μεγαλύτερα δεν μπορούν να μασήσουν και τρώνε αλεσμένες τροφές, πολλά παιδιά έως και 7 ετών τρώνε πολύ συγκεκριμένα φαγητά και αρνούνται να δοκιμάσουν νέες γεύσεις». Στο ιατρείο οι οικογένειες προσέρχονται είτε από μόνες τους είτε από παραπομπή του παιδιάτρου, όταν εκείνος διαπιστώνει ότι το παιδί είναι ελλιποβαρές. «Κάποιες φορές οι εν λόγω δυσλειτουργίες μπορεί να συνδέονται με κάποιο αναπτυξιακό πρόβλημα, όπως αυτισμό». Τις περισσότερες, όμως, φορές οι τόσο πρώιμες διατροφικές διαταραχές προκύπτουν από προβλήματα στον συναισθηματικό δεσμό της τροφού, ως επί το πλείστον της μητέρας, με το βρέφος ή το νήπιο. «Ενδέχεται η μητέρα να έχει κατάθλιψη ή άγχος, άλλοτε μπορεί να έχει προηγηθεί στην οικογένεια ένα τραυματικό γεγονός, μια απώλεια αγαπημένου προσώπου». Η αντίδραση των παιδιών ούτως ώστε να προσελκύσουν το ενδιαφέρον της μητέρας είναι να επιδείξουν δυσκολία στον ύπνο ή στο φαγητό, δεδομένου ότι ειδικά μέχρι τα 2 έτη δεν έχουν άλλον τρόπο επικοινωνίας.

Μια διαφορετική κατηγορία ασθενών έχει εντοπίσει εσχάτως η κ. Ειρήνη Χαραλαμπίδου. «Πρόκειται για παιδιά δημοτικού που αρνούνται να φάνε και να πιούνε, έχοντας, ωστόσο, επίγνωση ότι είναι αδύνατα, σε αντίθεση δηλαδή με τα “κλασικά” περιστατικά που νιώθουν υπέρβαρα, ενώ είναι ελλιποβαρή», περιγράφει η κ. Χαραλαμπίδου στην «Κ». Προ καιρού η ίδια μαζί με τους συνεργάτες της κλήθηκαν να διαχειριστούν μια ασθενή που πήγαινε μόλις Β΄ Δημοτικού και χρειάστηκε να νοσηλευτεί. «Οι ηλικίες όλο και “μικραίνουν”», υπογραμμίζει, «αυτό επιδέχεται πολλές ερμηνείες – μια εξ αυτών είναι ότι οι γονείς είναι περισσότερο ενήμεροι και απευθύνονται σε εμάς νωρίτερα, μια άλλη ότι τα παιδιά έχουν από πολύ νωρίς επαφή με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και κατ’ επέκταση με τα ισχύοντα πρότυπα ομορφιάς, ενώ ταυτόχρονα έχουν στη διάθεσή τους πολλές πληροφορίες για τις θερμίδες και τον τρόπο μέτρησής τους».

Τελειομανία

Σύμφωνα με τις παιδοψυχιάτρους των δύο νοσοκομείων Παίδων, οι ασθενείς στην πλειονότητά τους εξακολουθούν να είναι έφηβες και παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά, με προεξάρχουσα την τελειομανία. «Ο μέσος όρος των σχολικών βαθμών των ασθενών μου είναι 19 και πάνω», λέει με νόημα η κ. Χαραλαμπίδου, «θέλουν να θέτουν τα πάντα υπό έλεγχο, ακόμη και την πείνα τους, είναι κάτι που τους δίνει ικανοποίηση». Η έγκαιρη, ωστόσο, παρέμβαση και η ταυτόχρονη ψυχοθεραπεία παιδιού και γονέων αποδίδει· δεδομένου ότι το πρόβλημα «μαρτυρά» συχνά την ύπαρξη δυσλειτουργιών στους κόλπους της οικογένειας. «Είναι σημαντικό να στηρίξουμε τις μαμάδες, ώστε να γίνουν όσο καλύτερες μαμάδες μπορούν», σημειώνει η κ. Μπελιβανάκη. «Καλούμαστε επίσης να αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες των εφήβων, να τους διευκολύνουμε να μεγαλώσουν και να τους παρακολουθούμε διακριτικά σε αυτή τη διαδικασία». Οπως χαρακτηριστικά λέει, «συνήθως οι ασθενείς μας είναι τα παιδιά που δεν απασχολούσαν τους γονείς τους, είχαν άριστες επιδόσεις και δεν τους εναντιώνονταν· εμείς όμως θέλουμε εφήβους που να λένε “όχι”, γιατί αυτό είναι το υγιές».

Οι αριθμοί

50% αύξηση εμφανίζει το συνολικό ποσοστό επίπτωσης των διατροφικών παρεκτροπών μετά την πανδημία. 

3-4 νέα περιστατικά καλείται να διαχειριστεί κάθε εβδομάδα το εξωτερικό ιατρείο του νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία». 
 
25% αύξηση των εφήβων ασθενών καταγράφηκε σε 80 νοσοκομεία των ΗΠΑ το 2021.