Δουλεύουμε για να ζούμε ή ζούμε για να δουλεύουμε; Προσπαθώντας να απαντήσουν στο αιώνιο ερώτημα «τι μάς κάνει ευτυχισμένους», οι επιστήμονες βάζουν όρια στις πεποιθήσεις που θέλουν τον ελεύθερο χρόνο, συνώνυμο της ευτυχίας και την εργασία, συνώνυμο της δυστυχίας.
Η ανεύρεση της σωστής ισορροπίας ανάμεσα σε εργασία και προσωπική ζωή είναι αναμφισβήτητα ένα νέο πρόβλημα της σύγχρονης κοινωνίας. Λόγω της πανδημίας, μάλιστα, η αντιπαράθεση των δύο έχει ενταθεί, καθώς οι εργαζόμενοι ασχολούνται όλο και περισσότερο με τη φύση της δουλειάς, τη σημασία και το σκοπό της και το πώς αυτή επηρεάζει την ποιότητα ζωής τους.
Μελέτες υποδεικνύουν ότι το 2021 θα είναι χρονιά-ρεκόρ όσον αφορά στον αριθμό των ανθρώπων που παραιτούνται από τη δουλειά τους, ως αποτέλεσμα αυτών των προβληματισμών. Αν, όμως, όλοι αναθεωρούμε τη θέση που έχει η δουλειά στη ζωή μας, τι είναι αυτό στο οποίο πρέπει να στοχεύουμε;
Η εργασία σχετίζεται άμεσα και θετικά με τη γενικότερη ευεξία του ανθρώπου και αποτελεί μεγάλο κομμάτι της ταυτότητάς του. Μπορεί να του παράσχει ένα αίσθημα επάρκειας, το οποίο συνεισφέρει στην ευημερία. Επιπλέον, η εργασία φαίνεται πως μάς κάνει πιο ευτυχισμένους ακόμα και σε περιπτώσεις που θα προτιμούσαμε να έχουμε ελεύθερο χρόνο, όπως υπέδειξε μια σειρά έξυπνων πειραμάτων, στα οποία οι συμμετέχοντες είχαν την επιλογή είτε να περιμένουν αδρανείς για 15 λεπτά μέχρι να ξεκινήσει ένα άλλο πείραμα είτε να απασχολούνται με κάτι.
Τελικά, ήταν λίγοι εκείνοι που επέλεξαν να απασχοληθούν με κάτι, ωστόσο οι ερευνητές βρήκαν ότι όσοι επέλεξαν να περάσουν τα 15 λεπτά κάνοντας κάτι ήταν σημαντικά πιο χαρούμενοι από τους υπόλοιπους. Με άλλα λόγια, η ενασχόληση με κάτι συμβάλλει στην ευτυχία ακόμα και όταν πιστεύουμε ότι προτιμούμε την αδράνεια.
Ευδαιμονική ευτυχία
Η ιδέα ότι η δουλειά ή η προσπάθεια για διάφορες εργασίες συνεισφέρει στη γενικότερη ευημερία του ανθρώπου σχετίζεται στενά με την ψυχολογική θεωρία της ευδαιμονικής ευτυχίας, δηλαδή της ευτυχίας που προέρχεται από τη βέλτιστη λειτουργικότητα και τη συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων μας. Έρευνες έχουν δείξει ότι η εργασία και η προσπάθεια αποτελούν κεντρικές έννοιες της ευδαιμονικής ευτυχίας, εξηγώντας την ικανοποίηση και την περηφάνια που αισθανόμαστε όταν ολοκληρώνουμε μια δύσκολη εργασία.
Στην άλλη πλευρά της ισορροπίας μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής βρίσκεται η ηδονική ευτυχία, η οποία ορίζεται ως η παρουσία θετικών συναισθημάτων όπως η ευθυμία και η σχετικά σπάνια εμφάνιση αρνητικών συναισθημάτων όπως η θλίψη και ο θυμός. Γνωρίζουμε ότι η ηδονική ευδαιμονία προσφέρει εμπειρικά ψυχικά και σωματικά οφέλη υγείας και ότι ο ελεύθερος χρόνος είναι ένας καλός τρόπος να επιδιώξουμε την ηδονική ευτυχία.
Ακόμα και στη φάση του ελεύθερου χρόνου, όμως, στο παρασκήνιο κρύβεται ο ασυνείδητος προσανατολισμός μας για κάποια απασχόληση. Πρόσφατη μελέτη υποδεικνύει ότι υπάρχει πράγματι αυτό που λέμε «υπερβολικά πολύς ελεύθερος χρόνος» και ότι η υποκειμενική μας ευημερία ουσιαστικά ξεκινά να μειώνεται αν έχουμε περισσότερες από πέντε ώρες μέσα στην ημέρα. Με απλά λόγια, οι ατελείωτες ώρες ξαπλωμένοι στην παραλία δεν φαίνεται να είναι το κλειδί για την ευτυχία μακροπρόθεσμα.
Αυτό μπορεί να εξηγεί γιατί κάποιοι άνθρωποι προτιμούν να καταβάλουν σημαντική προσπάθεια κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου τους. Οι άνθρωποι που καταφεύγουν σε απαιτητικές δραστηριότητες στον «ελεύθερο χρόνο» τους συνήθως μιλούν για εκπλήρωση προσωπικών στόχων, πρόοδο και συσσώρευση επιτευγμάτων -χαρακτηριστικά της ευδαιμονικής ευτυχίας και όχι της ηδονικής που σχετίζεται με τον ελεύθερο χρόνο.
Η πραγματική ισορροπία
Ο προσανατολισμός αυτός ταιριάζει αρκετά με μια νέα αντίληψη στον τομέα των μελετών για την ευημερία: ότι μια πλούσια και ποικίλη βιωματική ευτυχία είναι το τρίτο συστατικό μιας «καλής ζωής», εκτός από την ηδονική και την ευδαιμονική ευτυχία.
Σε μελέτη σε εννέα χώρες και δεκάδες χιλιάδες συμμετέχοντες, οι ερευνητές πρόσφατα βρήκαν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι (πάνω από το 50% σε κάθε χώρα) θα προτιμούσαν και πάλι μια ευτυχισμένη ζωή που χαρακτηρίζεται από ηδονική ευτυχία. Αλλά το 1/4 προτιμούσε μια ουσιαστική ζωή η οποία ενσαρκώνει την ευδαιμονική ευτυχία και ένας μικρός αλλά και πάλι σημαντικός αριθμός ανθρώπων (περίπου 10-15% σε κάθε χώρα) επέλεξε να επιδιώξει μια πλούσια και γεμάτη εμπειρίες ζωή.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις διαφορετικές προσεγγίσεις για τη ζωή, ίσως το κλειδί για τη μακροπρόθεσμη ευημερία είναι να σκεφτείτε ποιος τρόπος ζωής σας ταιριάζει καλύτερα: ο ηδονικός, ο ευδαιμονικός ή ο εμπειρικός. Αντί, λοιπόν, να θέτετε τη δουλειά έναντι της ζωής, προσπαθήστε να βρείτε την πραγματική ισορροπία ανάμεσα σε αυτές τις τρεις πηγές ευτυχίας.
