Με αφορμή την Ημέρα του Πολυτεχνείου…στα Παραμύθια του Σαββάτου!

Όλες αυτές οι ιστορίες , αν πάρετε στα χέρια ας τα βιβλία, θα ανακαλύψετε πως έχουν μέσα τους εικόνες που πραγματικά τους δίνουν ζωή. Εικόνες φτιαγμένες σαν πραγματικά έργα τέχνης , κάποιες φορές, κι άλλες που διαμορφώνουν τους χαρακτήρες των ιστοριών, τα πρόσωπα ακόμα και τα γεγονότα με τέτοιο τρόπο που κανένα, ιδιαίτερα από τα παιδιά, δεν θα ξεχάσει.

Κι εμείς ας μην ξεχνάμε πως τα παραμύθια και τα βιβλία για μικρά παιδιά γράφονται στην ουσία δύο φορές. Η πρώτη ανήκει στον συγγραφέα και η δεύτερη στον εικονογράφο κι οι δύο μαζί φτιάχνουν συχνά μικρά αριστουργήματα …

*Η Ελένη Μπετεινάκη είναι νηπιαγωγός zhtunteanagnostes.blogspot.gr

Της Ελένης Μπετεινάκη*

Μέρες γεμάτες θύμησες και ιστορικά γεγονότα …Η αναφορά και μεταφορά τους σε μικρά παιδιά, είναι δύσκολη. Γεγονότα που πολλοί γονείς έζησαν σε περιόδους που τα πράγματα δεν ήταν καθόλου εύκολα. Κι είναι τόσα τα νοήματα και οι λέξεις που ένα παιδί δεν καταλαβαίνει μόνο με μια μικρή αναφορά… Τι σημαίνει δικτατορία, δημοκρατία, συνεργασία, σύνθημα, ψήφος, εκλογές. Ποια είναι η σύγχρονη ιστορία τούτου του τόπου, κι ο φοιτητής που πάει στο μεγάλο σχολείο γιατί …σκοτώθηκε; Απορίες παιδιών που ξέρουν να ερμηνεύουν τόσο «ανώδυνα» μόνο τα παραμύθια. Γιατί η «Χούντα» δεν είναι η γιαγιά του Αλέξανδρου έτσι χαριτωμένα που την φωνάζει ο παππούς; Και τα μικρά ασήμαντα σκουριασμένα ντενεκεδάκια γνωρίζουν καλύτερα από όλους πως πρέπει να είναι ο αρχηγός μιας πολιτείας; Και τα λαχανικά το ξέρουν, και τα φρούτα κι οι καρποί των δέντρων. Έχουν πάντα στο πλάι τους την δίκαιη και σοφή ελιά που γνωρίζει… Κι ίσως η Ρία η Δικτατορία όσους στρατούς κι αν φτιάξει, όσες εντολές κι αν δώσει να μην μπορέσει ποτέ να νικήσει την κυρά Δημοκρατία που με το λόγο, την αγάπη, την αγκαλιά της ακούει όλους προσεχτικά. Και αν γυρίσουμε λίγο πίσω την ιστορία, και αν δούμε πως και πότε ξεκίνησαν όλα θα καταλάβουμε πως τούτα τα γεγονότα είναι πολύ σημαντικά και πρέπει να λέγονται… να διδάσκονται και να συζητιούνται… ακόμα και στα παραμύθια !

2651 Ημέρες Δικτατορίας, Μαρίζα Ντεκάστρο, εικ: Βασίλης Παπαγεωργίου, εκδ Μεταίχμιο

«...Ήμουν έφηβη τo ’67 Και είχα ενηλικιωθεί όταν έπεσε η χούντα το ’74...»

‘Έτσι γράφει στον πρόλογο του βιβλίου η Μαρίζα Ντεκάστρο. Βιογραφικό, λοιπόν, τούτο το βιβλίο, άρα άκρως ενδιαφέρον. Μια ματιά μιας συγγραφέα που θυμάται, που βίωσε, που άκουγε πράγματα που ίσως και να μην τα καταλάβαινε πολλά σαν ξέσπασε η χούντα στην Ελλάδα, αλλά σίγουρα την σημάδεψαν στα πιο επαναστατικά χρόνια της νιότης της. Μια Ελλάδα περνά καρέ καρέ μέσα από τη αφήγηση της Μαρίζας. Σαν να το ζεις κι εσύ ο ίδιος. Μαθαίνεις κάποιες λεπτομέρειες που συμπληρώνουν το μεγάλο πάζλ και που κάνουν τη διαφορά όχι μόνο για τον τόπο σου εκείνα τα πολύ παράξενα κι αλλιώτικα χρόνια αλλά ξαναθυμάσαι και τα μεγάλα γεγονότα που σημάδεψαν τον κόσμο όλο, τις εποχές και τη ζωή ακόμα και των σημερινών γενεών.

Ένα βιβλίο που από το πρώτο ξεφύλλισμα σε κερδίζει με την άρτια και μοναδική του αισθητική. Της εικόνας, της ποιότητας του χαρτιού της γραφικής του αποτύπωσης. Κι ύστερα ξεκινάς να διαβάζεις και το κείμενο και καταλαβαίνεις πως πρόκειται για ένα πόνημα και βίωμα από εκείνα τα πολύτιμα για κάθε έφηβο, νέο, για όλους μας. Με μια αφήγηση καθηλωτική και με ροή που δεν σε αφήνει να παραλείψεις ούτε μια λέξη. Εφτά χρόνια μιας ιστορίας που σημάδεψε όλους μας.

Χρόνο χρόνο το κτίζει το βιβλίο της η Μαρίζα. Ανάμνηση στην ανάμνηση. Γεγονότα, λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά, φόβος, πείσμα, ανοχή και καρτερία. Άγνοια , αναμεμιγμένη με εικόνες παράλογες, με ένταση της ηλικίας, με πρέπει και μη να συγκρούονται. Μαθαίνεις όχι μόνο τις απαγορεύσεις, τα ανεξήγητα της πολιτικής κατάστασης εκείνης της περιόδου αλλά και τα γενόμενα στην καθημερινότητα των κανονικών ανθρώπων σε σχέση με το βιβλίο, τη μουσική, τις παρέες, τα στέκια.

Πόσα παγκόσμια γεγονότα δεν επηρέασαν το τότε, το σήμερα στις ψυχές των τότε εφήβων και νέων. Πόλεμοι, γεγονότα ασύλληπτα, μουσικές που ακούγονται μέχρι τις μέρες μας. Συναυλίες που άλλαξαν το ρου στην ιστορία της μουσικής, συγκροτήματα που κατέκτησαν την κορυφή και διαλύθηκαν. Άνθρωποι που επιτέλους πάτησαν στο φεγγάρι και οράματα παράλογα κι ανήκουστα των δικτατόρων της χώρας μας όπως εκείνο τα περίφημο «Τάμα». Φιέστες αστείες για συναπαντήματα επετείων .Οργανώσεις μη κερδοσκοπικές που δημιουργήθηκαν για να αλλάξουν και πάλι όλους μας. Greenpeace, Γιατροί χωρίς σύνορα. Τραγούδια που συγκλόνισαν όλη τη νεολαία παγκοσμίως. Θυμηθείτε το Ιmagine του Τζον Λένον….

Τι να γράψω τώρα, εγώ, για την Μαρίζα Ντεκάστρο. Αναγνωρισμένη συγγραφέας, άριστη κριτικός βιβλίων και άνθρωπος που κατέχει αρκετά καλά ιστορία. Μόνο που σε τούτο το βιβλίο έρχεται ακόμα πιο κοντά μας, ανθρώπινα, απλά και γεμάτη αναμνήσεις και βιώματα. Αισθάνομαι πως θέλω μιλήσω με λόγια καρδιάς, που λένε, και να πω πως αξίζει πολλά το βιβλίο της. Πως ακόμα κι εμείς που γεννηθήκαμε εκείνα τα χρόνια και δεν νοιώσαμε την ασχήμια και την καταπίεση τόσο πολύ, κάθε ψηφίδα που προστίθεται στις ήδη υπάρχουσες γνώσεις μας είναι πολύτιμη. Κι εδώ οι ψηφίδες είναι πάρα πολλές, πάρα πολλές. Καλογραμμένο, άρτιο μπορώ να πω, προσεγμένο κείμενο και στήσιμο γεμάτο συναισθήματα ανάμεικτα, ακραία κάποιες στιγμές και γνώση μπόλικη. Ανακεφαλαίωση και περιεκτικότητα, βιώματα και αναμνήσεις σε τόσο σημαντικά γεγονότα. Συγκίνηση , σκέψεις πολλές, ερωτήσεις, συναισθήματα έντονα. Καταλαβαίνεις τον παλμό, τις ιδέες, τα οράματα τις εποχές, μέσα από την ίδια την συγγραφέα, όπως τα έζησε. Φοιτήτρια πια κοντά στο τέλος της χούντας, κομμάτι κι αυτή της νεότερης ιστορίας. Φόβοι δικοί της που γίνονται κάποιες στιγμές δικοί μας. Παρόρμηση νεανική που δεν λογαριάζει τον κίνδυνο, ιδανικά που στις μέρες μας λίγο τα χουμε χάσει. Φίλιες, ομάδες, συγκεντρώσεις, αλληλοβοήθεια, μυστικά κι αλήθειες. Όλα είναι γραμμένα προσθέτοντας και σε μας μια δόση συναισθηματικής φόρτισης . Μα πάνω απ όλα είναι μια απολύτως κατανοητή αφήγηση της ιστορίας του τόπου, λιτή, περιεκτικότατη και πολύτιμη για τον καθένα μας.

Έλειπε τούτο το βιβλίο για όλους τους εφήβους, τους νέους, εμάς που καλούμαστε να διδάξουμε, να γνωρίσουμε, να θυμηθούμε και να προσθέσουμε κάθε τι νέο…

Το βιβλίο αυτό δεν πρέπει να λείψει από κανένα σχολείο. Πρέπει να γίνει σχεδόν κάτι σαν μάθημα της νεότερης ιστορίας της Χώρας μας και μεγάλων γεγονότων που σημάδεψαν όλο τον πλανήτη. Πρέπει να το διαβάσουν όλο και περισσότεροι νέοι να μάθουν , να καταλάβουν με μοναδική απλότητα και αφήγηση μια εποχή που έχει επηρεάσει και τη δική τους ζωή.

Είδα την έκπληξη στα μάτια του γιού μου σαν του είπα να δει μια και μόνο φράση και αν νομίζει πως αξίζει ας το συνεχίσει…: «…Απαγορεύονται οι συγκεντρώσεις σε κλειστό χώρο, πάσα τοιαύτη θα διαλύεται δια των όπλων… Μετά την δύσιν του ήλιου πας κυκλοφορών εις τας οδούς μετά τας 6.30 μμ. θα πυροβολείται… ».Κα το συνέχισε και ας γνώριζε πολλά για εκείνα τα χρόνια. Τον τράβηξε η ηλικία της συγγραφέως σαν ξέσπασε η δικτατορία.

«Σαν εμένα…» , είπε!

Εκτός από το κείμενο που σίγουρα θα σας απορροφήσει εκείνο που σε τραβάει πολύ στο βιβλίο είναι και οι εικόνες του Βασίλη Παπαγεωργίου. Σαν αφίσες εποχής , των δικών μας εφηβικών και νεανικών χρόνων. Πραγματικά εκπληκτικές…

Για όλατα παιδιά, τους νέους και τους μεγαλύτερους…

Τιράντες με πείσμα, Μερκούριος Αυτζής, εκδ. Ψυχογιός

Ξημερώματα 21ης Απριλίου 1967… Τα τανκς παρελαύνουν στην Αθήνα. Η δικτατορία των συνταγματαρχών γράφει τη δική της μελανή ιστορία.

Την ίδια ώρα στον ιστορικό Τύμβο του Μαραθώνα η 13χρονη Αγγελική με την παρέα της μιμούνται τους αρχαίους Μαραθωνομάχους, ιδρύουν τις Τιράντες με Πείσμα και οργανώνουν τη δική τους αντίσταση…

«Ορκίζομαι ότι θα είμαι πιστός στην ομάδα μας για πάντα… να έχω πείσμα εναντίον όσων αρπάζουν την ελευθερία μου και την ελευθερία της πατρίδας...»

Ο όρκος τους, ανάλογος με εκείνον της Φιλικής Εταιρείας, είναι μόνο η αρχή. Με πείσμα κι έμπνευση, έχοντας σύμμαχό τους έναν φοιτητή, έναν Ιταλό συγγραφέα και έναν γάιδαρο, θα περιλούσουν τον δικτάτορα τέως Εύζωνα με αχυρο-πουπουλένιες μπάλες μελιού, θα παίξουν κρυφτούλι με τον τρελάρα τον χωροφύλακα και τους αστυνομικούς, θα πάρουν πίσω τα βιβλία τους απ’ τον παπά Ισίδωρο και θα φέρουν τα πάνω κάτω στον παραθαλάσσιο οικισμό.

Ένα ιστορικό μυθιστόρημα που περιγράφει με χιούμορ και αμεσότητα τα γεγονότα από τις πρώτες μέρες της δικτατορίας μέχρι και την εισβολή των τανκς στο Πολυτεχνείο…(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

{Σύντομα στα Παραμύθια του Σαββάτου…}

Λίγα γαρύφαλλα για το Πολυτεχνείο, Κατερίνα Μουρίκη,(εικονογράφηση : Νίκος Χριστοφοράκης)εκδ. Διάπλαση

Ένα υπέροχο βιβλίο με την ιστορία των γεγονότων του Πολυτεχνείου από τον Αλέξανδρο , μαθητή του νηπιαγωγείου και τον παππού του. Μια βόλτα στο χώρο του πανεπιστημίου δίνει την ευκαιρία στον μικρό Αλέξανδρο να αναρωτηθεί για λέξεις που αν και είναι ίδιες, έχουν διαφορετικό νόημα, όπως η Ελευθερία και το όνομα της αδελφής του. Ερωτήσεις σαν βροχή με βασική εκείνη της Δημοκρατίας αν είναι το ίδιο με την Ελευθερία. Πολλές οι απορίες αλλά και τα συμπεράσματα που αντλούνται από την δική του καθημερινότητα. Μαθαίνει πως « Χούντα » δεν είναι η γιαγιά που την φωνάζει έτσι πότε πότε ο παππούς αλλά κάτι πολύ πιο άσχημο και δυσνόητο. Και αφού άφησε και αυτός ένα γαρύφαλλο μπροστά στο τεράστιο γλυπτό στο προαύλιο του πολυτεχνείου θα θυμάται πως πάντα πρέπει κανείς να αγωνίζεται για το καλό , για την ελευθερία για το « φως», κάποιες φορές με πολύ μεγάλο ρίσκο.

Ντενεκεδούπολη, Ευγενία Φακίνου, εκδ. Κέδρος

Ίσως ένα από τα πιο διάσημα παραμύθια, κουκλοθέατρα , παράσταση για μικρά αλλά γιατί όχι και για μεγάλα παιδιά. Κανένας δεν θα μπορούσε να δώσει τόσο παραστατικά την έννοια του δικτάτορα όσο η συγγραφέας Ευγενία Φακίνου με τον περίφημο Λαδένιο της.

Ένα παραμύθι, μια « ντενεκεδένια »παράσταση που μεγάλωσε γενιές παιδιών και συνεχίζει…

Στην πιο παράξενη πολιτεία που η ζωή κυλάει πάντα με αργούς αλλά όμορφους ρυθμούς , οι κακοί τρόποι, οι διαταγές και οι υπερόπτες δεν έχουν καμιά απολύτως θέση. Ακόμα και τα μικρά άδεια σκουριασμένα ντενεκεδάκια θέλουν να εκλέγουν και να αποφασίζουν μόνα τους για το ποιος θα είναι ο αρχηγός στην πόλη τους.

Ένα βιβλίο που θα΄ναι πάντα επίκαιρο και ας κοντεύουν σαράντα χρόνια από τότε που γράφτηκε…

Η σοφή ελιά ,Ειρήνη Καμαράτου – Γιαλούση,(εικονογράφηση: Γιώργος Σγουρός) εκδ. Μίλητος

Σε ένα μοναδικό περιβόλι μια φορά κι ένα καιρό συνέβη κάτι που δυσαρέστησε όλα τα λαχανικά και τα δέντρα. Η Κολοκύθα που είναι ο αρχηγός όλων, τους βάζει να δουλεύουν πολύ, δίνοντας μόνο έναν κουβά νερό την εβδομάδα για πληρωμή και η ίδια απολαμβάνει μοναδικά προνόμια. Τότε όλοι αποφασίζουν να ξεσηκωθούν βάζοντας σε εφαρμογή το σχέδιο της σοφής ελιάς που τους ελευθερώνει από τον « δυνάστη » αρχηγό και η ισορροπία στο παράξενο τούτο περιβόλι έρχεται ξανά.

Ένα πολύ πολύ όμορφο παραμύθι και εικόνες από τον Γιώργο Σγουρό που ζωντανεύουν ένα… ονειρεμένο περιβόλι. Εικόνες που τυπώνονται «δυνατά» στη μνήμη τον παιδιών και θυμούνται για πολύ πολύ καιρό μετά από την ανάγνωση του βιβλίου.

Η κυρά Δημοκρατία, Κωνσταντίνα Αρμενιάκου (εικονογράφηση : Πάνος Καψάσκης), εκδ. Κέδρος.

Η κυρά Δημοκρατία είναι ο αρχηγός στο χωριό της γιατί ξέρει να ακούει τα πάντα. Τα γέλια των παιδιών, τα παράπονα των μεγάλων, τα παραμύθια της γιαγιάς μα και τα τραγούδια της ζωής. Έχει για όλους μια αγκαλιά κι ένα καλό λόγο να πει και τη ζωή της έχει γεμίσει με αγάπη και γλύκα. Για σύνθημα της έχει μια και μόνο φράση « Όλοι μαζί, όλοι μαζί, είμαστε πάντα πιο δυνατοί ».Στο ίδιο χωριό ζει και η Ρια η Δικτατορία που την ζηλεύει πολύ και θέλει αυτή να είναι ο αρχηγός. Καταστρώνει ένα σωρό σχέδια και καταφέρνει να κάνει ολόκληρο στρατό από …21 στρατιώτες που τους ράβει στολές και τους μαθαίνει να φωνάζουν δυνατά, να απειλούν και να την προστατεύουν. Ένα βράδυ μπαίνει στο σπίτι της Δημοκρατίας και την απαγάγει, κλείνοντάς την στη φυλακή. Τα πράγματα στο μικρό χωριό αλλάζουν. Η λέξη « απαγορεύεται » γίνεται πια η πιο διάσημη. Κι όταν οι κάτοικοι θα φτάσουν στα όρια τους , ένα μικρό παιδί θα θυμηθεί εκείνο το παλιό τους σύνθημα και θα το ψιθυρίσει στη μαμά και στον μπαμπά του. Αυτός ο ψίθυρος θα μεγαλώσει, θα γιγαντώσει, και θα φτάσει παντού. κανείς δεν θα μπορέσει να τους σταματήσει κι όλοι θα φωνάξουν για την κυρά ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ.

Ίσως η πιο παραμυθένια ιστορία για τις πιο δύσκολες έννοιες που μπορούν να καταλάβουν τα μικρά παιδιά. Από τα πιο αληθινά και καλογραμμένα παραμύθια γεμάτο έντονα συναισθήματα, χαρακτήρες, φαντασία και αλήθεια δοσμένες με τον πιο σωστό τρόπο. Ένα βιβλίο που θα λατρέψουν τα παιδιά και θα χαρίσει χαμόγελα στους μεγάλους για την έξυπνη μεταφορά εννοιών και τη μυθοπλασία.

Δεν είναι τυχαίο που η Κωνσταντίνα, είναι νηπιαγωγός και αυτό αμέσως μεταφράζεται ότι γνωρίζει πολύ καλά πως μαθαίνουν τα παιδιά, ειδικά μιας τόσο τρυφερής ηλικίας, όταν τα γεγονότα και οι λέξεις έχουν δύσκολα νοήματα...

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, Φίλιππος Μανδηλαράς ( εικονογράφηση Ναταλία Καπατσούλια), εκδόσεις Παπαδόπουλος

Κι αυτή είναι η σύγχρονη ιστορία – βιβλίο για μικρά παιδιά που μιλάει για εκείνα τα χρόνια του Πολυτεχνείου που παππούδες αλλά και πολλοί από τους γονείς τους, τα έζησαν. Ένα βιβλίο εργαλείο πραγματικό για ανθρώπους που θέλουν να διδάξουν, να γνωρίσουν και να μάθουν στα παιδιά με τρόπο απλό, κατανοητό και αντικειμενικό, πράγματα που συνέβησαν σχετικά πρόσφατα. Για γεγονότα που είναι δύσκολο να ερμηνεύσεις ή να κρίνεις αλλά με εύκολο τρόπο μπορείς να διηγηθείς. Αυτά τα γεγονότα για μας τους μεγαλύτερους είναι γνωστά και …βιωματικά. Η ιστορία τούτη δω ,κάνει και μια αναδρομή στο χρόνο . Ξεκινάει από εκείνα τα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, τον πόλεμο του ΄40, φτάνει στον εμφύλιο, στη φοβερή δεκαετία του ΄60 και στην 21η Απριλίου του 67. Με σκίτσα έξυπνα και « χιουμοριστικά» , η ιστορία, σαν ποίημα ομοιοκατάληκτο, συνεχίζεται. ..Δύσκολες έννοιες, λέξεις και νοήματα περνούν στα παιδιά απλά και κατανοητά. Η διήγηση φτάνει στη φοβερή χρονιά του ΄73 , τα συνθήματα κυριαρχούν, τα γεγονότα τρέχουν . Μέχρι και την 24 Ιουλίου του ΄74 που οριστικά καταργείται η Δικτατορία.

Φίλιππε, ένα ακόμα εξαιρετικό βιβλίο, δοκιμασμένο σε μικρά παιδιά και με αποτελέσματα μαγικά. Απίθανες εικόνες από την Ναταλία που τα παιδιά καταλαβαίνουν. Ναταλία εκείνη η εικόνα με την τηλεόραση και το κεντημένο σεμέν, πάνω της, ήταν που τα μάγεψε, κι μένα μαζί. Έτσι πρέπει να είναι οι ιστορίες . Δοσμένες απλά, κατανοητά και με τρόπο που τα παιδιά θυμούνται και δεν ξεχνούν σχεδόν ποτέ.

Ο Φίλιππος Μανδηλαράς έχει καταφέρεις να αποκτήσει ένα αναγνωστικό κοινό από τα πιο δύσκολα, και να περάσει μέσα από τα τόσα βιβλία του όλη την ιστορία και την μυθολογία μας. Δύσκολο, όμορφο και πραγματικά πολύ καλό.