Αφιέρωμα στις τοιχογραφίες των βυζαντινών εκκλησιών της Κρήτης, με ειδική θεματολογία τους κολασμένους φιλοξένησε πρόσφατα το Ολλανδικό περιοδικό Αρχαιολογίας “Archeologie magazine”, προβάλλοντας την μεσαιωνική ιστορία του νησιού μέσα από την εργασία του Χανιώτη Βασίλη Κνιθάκη.
Φωτογράφος του Ολλανδικού περιοδικού βρέθηκε στα Χανιά και εντοπίζοντας στα “Χανιώτικα Νέα” εικόνες βυζαντινών εκκλησιών σε άρθρο, που υπέγραφε ο συνεργάτης των “Χ.Ν”, μαθηματικός Βασίλης Κνιθάκης, ήρθε σε επικοινωνία μαζί του. Το περιοδικό ζήτησε από τον κ. Κνιθάκη να φιλοξενήσει την έρευνά του και ο Χανιώτης ερευνητής ανταποκρίθηκε με ένα αφιέρωμα πέτνε σελίδων με τίτλο «Φρικτές εικόνες στον παράδεισο της Κρήτης». Σε αυτό, γίνεται αναφορά σε ένα άγνωστο για τους πολλούς κεφάλαιο της ιστορίας της Κρήτης, τα μνημεία της μεσαιωνικής Κρήτης. Όπως αναφέρεται στο άρθρο « Πατριάρχης για την ανάδειξη της μεσαιωνικής ιστορίας της Κρήτης είναι ο μεγάλος Ιταλός αρχαιολόγος και αρχιτέκτονας G. Gerola. Κατά το χρονικό διάστημα 1900-1903, εξερευνήστε το νησί από τη μια άκρη έως την άλλη, και κατέγραψε και την παραμικρή πέτρα που είχε κτιστεί κατά την περίοδο 1024-1669.
Ο κ. Κνιθάκης αναφέρει ότι «… τα περισσότερα από αυτά ερημοκκλήσια είναι τοιχογραφημένα. Δυστυχώς έχουν υποστεί μεγάλη φθορά από τον χρόνο και το βανδαλισμό των Τούρκων οι οποίοι έβγαζαν τα μάτια και κατέστρεφαν τα πρόσωπα των εικονιζόμενων Αγίων!». Ο ίδιος εξηγεί πως «οι τοιχογραφίες είναι ζωγραφισμένες με μια αρχαία παράδοση που λέγεται βυζαντινή τεχνοτροπία που έχει τις ρίζες της στις τοιχογραφίες και τις παραστάσεις που γινόταν από τους πρώτους Χριστιανούς στις κατακόμβες.Τα βυζαντινά πορτρέτα έχουν μεγάλη ομοιότητα με τα πορτρέτα “Φαγιούμ” της Αιγύπτου…».
Παραθέτοντας στοιχεία για την αρχιτεκτονική τους, ο κ. Κνιθάκης παρατηρεί ότι έχουν διασωθεί στην Κρήτη περί τα χίλια τέτοια ερημοκκλήσια, μοναστήρια, και εκκλησίες που χτίστηκαν κατά το χρονικό διάστημα 1204-1669. «Κατά την περίοδο αυτή αναδείχτηκε μια ξεχωριστή σχολή της βυζαντινής ζωγραφικής τεχνοτροπίας ονομάστηκε “Κρητική σχολή”» τονίζει. Οι ζωγράφοι που ζωγράφιζαν τις εκκλησιές της Κρήτης υπέγραφαν το έργο τους σαν ιστοριογράφοι. Διότι με τις εικόνες τους δίδασκαν στους αγράμματους τότε αγρότες την εκκλησιαστική ιστορία αλλά και τους βίους των Αγίων».
Για την ζωγραφική θεματολογία και συγκεκριμένα για την απεικόνιση των κολασμένων αναφέρει ότι «οι σκηνές που απεικονίζουν τα βασανιστήρια των κολασμένων, είναι ένα μέρος της δεύτερης παρουσίας του Χριστού που ζωγραφιζόταν πάντα στο δυτικό κλιτός της Εκκλησίας. Οι σκηνές αυτές των κολασμένων ήταν φτιαγμένες στο δυτικό κλίτος των εκκλησιών ώστε να τις βλέπουν οι πιστοί την ώρα που εξέρχονταν από την Εκκλησία κι έτσι να παραδειγματίζονται για ό,τι τους περιμένει εάν αμαρτήσουν. Οι αγρότες έπρεπε να κρατούν τις λεπτές ισορροπίες βάσει του κώδικα τιμής και τη συμβολή του παπά και της Εκκλησίας και με την ενεργό δύναμη της εικόνας των τοιχογραφιών που υπήρχαν σχεδόν σε όλες τις εκκλησίες της Κρήτης».
