Είναι γεγονός ότι η αντίστροφη μέτρηση της μετεγκατάστασης του αερολιμένα Ηρακλείου έχει ήδη ξεκινήσει με την έναρξη των εργασιών κατασκευής του νέου αεροδρομίου στο Καστέλι. Και είναι γεγονός ακόμα, ότι παράλληλα σηματοδοτείται η εκκίνηση του διαλόγου από εμπλεκόμενους φορείς και η κατάθεση προτάσεων αξιοποίησης της έκτασης του αερολιμένα όταν μετεγκατασταθεί.
Μπορείτε να συμμετάσχετε στο ερωτηματολόγιο για την αξιοποίηση του αεροδρομίου Ν. Καζαντζάκης Ηρακλείου ΕΔΩ
Σε κάθε περίπτωση, οφείλουμε να σταθούμε και να χαιρετίσουμε την πρωτοβουλία του Δ. Ηρακλείου ανάθεσης τεχνικής έκθεσης για την προέγκριση Μελέτης Ειδικού Χωρικού Σχεδίου Δ.Ε. Ν. Αλικαρνασσού στην προαναφερθείσα έκταση, παρόλο που δεν προβλέπεται νομοθετικά, ώστε να αποτραπούν τυχόν θλιβερά φαινόμενα εγκατάλειψης και βανδαλισμού της έκτασης, καταπάτησής της και παραχώρησής της, όπως μας έχει διδάξει η ιστορία από αντίστοιχα παραδείγματα (αεροδρόμιο Ελληνικού, πρώην Αμερικάνικη Βάση Γουρνών).
Ωστόσο, η επιτυχία του απαιτητικού αυτού εγχειρήματος έγκειται σε ορισμένες βασικές παραμέτρους, που δεν πρέπει να αγνοηθούν σε καμία των περιπτώσεων. Γιατί, τι νόημα έχει μία πρόταση νέων χρήσεων, εγκαταστάσεων και λειτουργιών που δε θα αφουγκράζεται και δε θα απηχεί τις πραγματικές ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και πολύ δε περισσότερο των περίοικων, ώστε να τύχει της αποδοχής, της εκτίμησης και της συναίνεσης εκείνων που θα είναι καθημερινοί αποδέκτες των επιπτώσεων που θα προκύψουν σε οικονομικό, κοινωνικό, περιβαλλοντικό και πολιτιστικό επίπεδο; Και ακόμα, τι νόημα έχει μία πρόταση που δε θα είναι αναγκαία, λειτουργική, τεχνητά εφικτή, οικονομικά βιώσιμη, ώριμη και βεβαίως με μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα;
Αλλά ας εξετάσουμε το ζήτημα στην ολότητά του. Και η ολότητά του απαιτεί έναν συνολικό και όχι αποσπασματικό σχεδιασμό μόνο της έκτασης του αερολιμένα. Εξάλλου, εξ ορισμού, ως ο νόμος ορίζει, ο Ειδικός Χωρικός Σχεδιασμός λειτουργεί ως υποδοχέας σχεδίων, έργων και προγραμμάτων υπερτοπικής κλίμακας και στρατηγικής σημασίας, για προγράμματα αστικής ανάπλασης και περιβαλλοντικής προστασίας και αντιμετώπισης των συνεπειών από φυσικές καταστροφές. Ειδάλλως, θα μιλούσαμε για Τοπικό Χωρικό Σχεδιασμό.
Ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός οφείλει να λαμβάνει υπόψη τις υπάρχουσες χρήσεις γης που έχουν ήδη εγκατασταθεί στην περιοχή της Ν. Αλικαρνασσού και την απουσία, έλλειψη ή/και κορεσμό χρήσεων. Καταγράφονται ήδη προβλήματα λόγω έλλειψης ελεύθερων ανοικτών χώρων πρασίνου και σχολικών εγκαταστάσεων και υποβαθμισμένες πυκνοδομημένες αστικές περιοχές εκτός σχεδίου πόλης, οι οποίες πλήγηκαν από τις πρόσφατες θεομηνίες λόγω της έλλειψης υποδομών και οργάνωσης του χώρου. Παράλληλα, η υπέρμετρα οχλούσα χρήση του αερολιμένα που εγκαταστάθηκε στον αστικό ιστό της Ν. Αλικαρνασσού, έχει, για περισσότερα από 80 χρόνια, επιβαρύνει την περιοχή και επιβραδύνει την ανάπτυξή της, ενώ στην πόλη της Ν. Αλικαρνασσού βρίσκονται και άλλες χρήσεις (ΒΙΠΕ, λαχαναγορά, κέντρο διαλογής και ανακύκλωσης, μελλοντικά κέντρο αποτέφρωσης νεκρών, φυλακές, στρατόπεδα κ.α.). Επιπρόσθετα, περιμετρικά του αερολιμένα βρίσκονται αθλητικές εγκαταστάσεις (γήπεδο του Ηροδότου, δύο γήπεδα Γιάννης Σκουρέλος, γήπεδο Μπότσια, κλειστό γυμναστήριο Μελίνα Μερκούρη, ημιτελές ανοικτό κολυμβητήριο κ.α.), ενώ η παραλιακή λεωφόρος δεν έχει διανοιχτεί σε όλο το μήκος της. Τόσο η ιστορικότητα του χώρου ως αερολιμένας με εμβληματική ιστορική παρουσία, όσο και η ιστορικότητα της προσφυγικής περιοχής της Ν. Αλικαρνασσού, και τα δύο υψηλής συμβολικής αξίας, αξίζει και πρέπει να διατηρηθούν. Εξάλλου, η κεντροβαρική θέση της έκτασης, η θέση της εντός αστικού ιστού, η μεγάλη κλίμακα της έκτασης, η ύπαρξη εκτεταμένων κτηρίων στον χώρο και η δυνατότητα επανάχρησής τους, η εγγύτητα στη θάλασσα, η έμφαση στην ενεργειακή αυτονομία του χώρου, η διευκόλυνση της πρόσβασης σε άτομα με αναπηρία, στοιχεία τεχνητής φύσεως, όπως τοπογραφία και γεωλογία, πρέπει να ληφθούν υπόψη στον σχεδιασμό.
Βέβαια, ο νόμος του Ειδικού Χωρικού Σχεδιασμού δεν επιβάλλει χρήσεις γης, ούτε ποσόστωση αυτών, αλλά σκοπός της μελέτης Ειδικού Χωρικού Σχεδίου είναι να προτείνει αιτιολογημένα αναγκαίες χρήσεις και την ποσόστωση αυτών, σύμφωνα με την καταγραφή και ανάλυση της πραγματικής υπάρχουσας κατάστασης και τις μελλοντικές προβλέψεις αναγκών.
Αναρωτιέται κανείς, λοιπόν, αν θα ήταν άραγε αποδεκτή η κατασκευή ενός :
-εκθεσιακού χώρου (ενώ υπάρχει εκθεσιακό κέντρο στις Γούβες);
-τεχνολογικού πάρκου (ενώ υπάρχει το ΙΤΕ);
-βιοτεχνικού πάρκου (ενώ υπάρχει και μάλιστα σε κοντινή απόσταση ΒΙΠΕ);
-νοσοκομείου (όταν υπάρχουν ήδη δύο πολύ μεγάλα νοσοκομεία, με πρόσφατη επέκταση κτηρίων, ενώ, αν τυχόν χρειάζονται επιπλέον χώροι, είναι και λειτουργικά ορθό και οικονομικά συμφέρον να γίνει επέκταση στα ήδη υπάρχοντα κτήρια και όχι αποσπασματικά και μεμονωμένα σε άλλη απομακρυσμένη θέση, και σε κοντινή απόσταση υπάρχει Τοπική Μονάδα Υγείας);
-στεγασμένου αθλητικού χώρου (όταν ήδη υπάρχουν στη Ν. Αλικαρνασσό αρκετοί χώροι άθλησης και μάλιστα έξι εξ αυτών περιμετρικά του αεροδρομίου, γήπεδο Ηροδότου, δύο γήπεδα Γιάννης Σκουρέλος, γήπεδο Μπότσια, κλειστό γυμναστήριο Μελίνα Μερκούρη, γήπεδο Μπότσα, ημιτελές ανοικτό κολυμβητήριο);
Και πώς το ήδη επιβαρυμένο οδικό δίκτυο στις κεντρικές αρτηρίες της Ν. Αλικαρνασσού θα ανταπεξέλθει στον υψηλό κυκλοφοριακό φόρτο που θα δημιουργηθεί από τις χρήσεις που έλκουν μεγάλες μετακινήσεις;
Η πόλη δεν έχει ανάγκη από μία φτωχή πρόταση, αλλά από μία πρόταση αξιοποίησης προς όφελος και εξυπηρέτηση του πολίτη, για το κοινωνικό σύνολο, για το κοινό καλό. Οι παροχές πρέπει να αφορούν όλους τους πολίτες. Ο σχεδιασμός οφείλει να συμβάλλει στην αναδιαμόρφωση της περιοχής της Ν. Αλικαρνασσού και του παραλιακού μετώπου, δίνοντας ζωή σε έναν χώρο που θα αποτελεί σημείο αναφοράς, διατηρώντας τη μνήμη του χώρου και του τόπου και την ταυτότητα των κτηρίων, με ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα μείωσης αποβλήτων κατεδαφίσεων, χρήσης ΑΠΕ για τις ενεργειακές ανάγκες των εγκαταστάσεων και εύκολης πρόσβασης από άτομα με αναπηρία και έτσι πρέπει να αντιμετωπιστεί. Οφείλει, ακόμα, να καταστήσει τον χώρο πόλο έλξης, σημείο αναφοράς για την πόλη γενικότερα, το μεγαλύτερο σημείο πρασίνου, και κατ' επέκταση να συμβάλλει στον επαναπροσδιορισμό του δημόσιου χώρου. Αφορά στη δημιουργία ενός δημόσιου χώρου πρασίνου με ελεύθερη πρόσβαση και συμμετοχή του κοινού σε ένα πλήθος πολιτιστικών, εκπαιδευτικών, αθλητικών, ψυχαγωγικών και περιβαλλοντικών δράσεων και εκδηλώσεων. Γιατί άραγε να μην αποτελέσει ο χώρος αυτός έναν πνεύμονα πρασίνου, ένα σύμπλεγμα ήπιων παρεμβατικών δράσεων, δημιουργώντας ένα αστικό, πολιτιστικό, εκπαιδευτικό και περιβαλλοντικό τοπόσημο, διεθνούς εμβέλειας; Η δίψα των κατοίκων αυτής της πόλης, που από χρόνια είχε στρέψει τα νώτα της στη θάλασσα, για ανοικτούς, ελεύθερους χώρους, προσβάσιμους από όλους, χωρίς αποκλεισμούς ατόμων με αναπηρία, έχει αποτυπωθεί έντονα. Απτή απόδειξη, ειδικά το τελευταίο χρονικό διάστημα λόγω του περιορισμού των μετακινήσεων, είναι οι πολίτες που κατακλύζουν κάθε ελεύθερο χώρο, όπως την παραλιακή οδό και τον Καράβολα.
Μήπως άραγε οι κάτοικοι της πόλης δεν θα ήταν δεχτικοί σε ένα:
-δημόσιο κήπο που θα φιλοξενεί μία πληθώρα φυτικών και ζωικών ειδών, που θα σέβεται τα οικοσυστήματα, αποδίδοντας τον χώρο στη φύση, εκεί που ανήκει, αποτελώντας σημείο αφετηρίας στην στρατηγική προσπάθεια για την ανάπτυξη της περιβαλλοντικής συνείδησης του κοινού;
-πνεύμονα πρασίνου, χώρο ηρεμίας, χαλάρωσης και ευεξίας μέσα στην πόλη, αλλά συνάμα κατάφυτο και σε άμεση επαφή με τη θάλασσα, προσφέροντας σε όλα τα άτομα, είτε κατοικούν στην περιοχή, είτε επισκέπτονται τον χώρο, τη δυνατότητα άμεσης επαφής με τη φύση, χωρίς να απομακρυνθούν από τον αστικό ιστό; Μία αφορμή για απόδραση από την καθημερινότητα, ενώ συνάμα θα ευαισθητοποιεί σχετικά με τη σημασία των χώρων πρασίνου και θα μυεί στην έννοια της βιωσιμότητας, κάνοντας ένα ακόμη βήμα πιο κοντά στη φύση;
-φιλόξενο ανοικτό αθλητικό πάρκο μέσα σε χώρο πρασίνου;
-χώρο παιδικών χαρών και αθλοπαιδιών, ως τα πιο ζωντανά και χαρούμενα σημεία του χώρου;
-ξέφωτο για τη φιλοξενία μίας μεγάλης γκάμας δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων προβολών και συναυλιών;
-χώρο φιλοξενίας μικρών πάρκων κυκλοφοριακής αγωγής δίπλα στο υπάρχων, για την καθημερινή επίσκεψη μικρών μαθητών, με σκοπό την απόκτηση κυκλοφοριακής συνείδησης και ορθής οδηγικής συμπεριφοράς από μικρή ηλικία, ώστε να μειωθεί το αρνητικό ρεκόρ των τροχαίων ατυχημάτων και δυστυχημάτων στους δρόμους;
-σύγχρονο Μουσείο Τεχνολογίας, με κύρια αναφορά στην αεροπλοΐα και τη λειτουργία ραντάρ, αφενός διασφαλίζοντας τη μνήμη της αρχικής χρήσης της έκτασης και αφετέρου συνεισφέροντας στη μάθηση, αξιοποιώντας παράλληλα το υφιστάμενο κτηριακό απόθεμα, τον πύργο ελέγχου αερολιμένα και τον υπάρχοντα ηλεκτρονικό εξοπλισμό;
-τεχνολογικό επαγγελματικό σχολείο με πρότυπες εγκαταστάσεις εργαστηρίων, σε συνεργασία και πλήρη εναρμόνιση με το Μουσείο Τεχνολογίας;
-μουσείο Μνήμης Μικρασιατικού Πολιτισμού και Ιστορίας στα υπάρχοντα κτήρια με σκοπό την καταγραφή και τη διασφάλιση της ιστορικής μνήμης και της λαογραφίας, και τοποθέτηση μνημείων ιστορίας και μυθολογίας του Μικρασιατικού πολιτισμού σε ανοικτά σημεία της έκτασης;
Ή μήπως η ενιαία αντιμετώπιση και ενοποίηση της έκτασης με τις περιμετρικές εκτάσεις που ήδη φιλοξενούν αθλητικές εγκαταστάσεις και ανοικτούς αδόμητους χώρους δεν είναι κρίσιμο σημείο;
Η πόλη δεν έχει ανάγκη από άλλη μία εκτεταμένη περιοχή κατοικιών, τουριστικών ή μη, καταστημάτων και εμπορικών χρήσεων. Οι ανάγκες σε ελεύθερους αδόμητους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου σε όλο το πολεοδομικό συγκρότημα του Ηρακλείου είναι γνωστή και επιβεβλημένη επί σειρά ετών. Και αντιμετωπίζεται ενιαία με διευρυμένες στοχευμένες μελέτες και εργαλεία εκτεταμένης κλίμακας, όπως απαλλοτριώσεις και μεταφορά συντελεστή δόμησης. Εξάλλου, για να προταθούν χρήσεις γης είναι απαραίτητο να είναι γνωστό το εμβαδό της έκτασης και ότι αφορά δημοτική έκταση και όχι δημόσιες και ιδιωτικές εκτάσεις. Διότι, πώς είναι εφικτό να προταθεί η πολυλειτουργική χρήση, δηλαδή να κατασκευαστούν επιπλέον κατοικίες και καταστήματα, αν δεν επαρκεί η διαθέσιμη έκταση; Ή μήπως θα προβούμε σε νέα πυκνοδομημένη περιοχή; Μήπως, ακόμα, η τοπική κοινωνία δεν έχει όχι μόνο το δικαίωμα έκφρασης ελεύθερης γνώμης, αλλά πολύ δε περισσότερο τον πρώτο λόγο και την υποχρέωση διατύπωσης σαφών προτάσεων, ως άμεσοι χρήστες της έκτασης, απευθυνόμενη σε ευήκοα ώτα;
Και άραγε, ισχύουν δεσμεύσεις για την αξιοποίηση του χώρου που πηγάζουν από τη σύμβαση κατασκευής του νέου αεροδρομίου στο Καστέλι, όπως εικάζεται, δεδομένου ότι δεν έχει γνωστοποιηθεί η σύμβαση; Η όποια Απόφαση του Δ.Σ. του Δ. Ηρακλείου πόσο δεσμευτική θα είναι για τις χρήσεις γης της μελέτης Ειδικού Χωρικού Σχεδίου που θα ανατεθεί, δεδομένου ότι η εν λόγω τεχνική έκθεση δεν προβλέπεται νομοθετικά; Και πόσο είναι τελικά η έκταση που είναι δημοτική; Και ποιος θα είναι άραγε ο φορέας υλοποίησης του έργου και μελλοντικά ο φορέας συντήρησης, λειτουργίας και διαχείρισής του; Η ενημέρωση των πολιτών και η δυνατότητα να εκφράσουν την άποψή τους μέσω ανοιχτής διαβούλευσης γιατί δεν προτάθηκε; Ερωτήματα και φόβοι που ανακύπτουν, προς αναμονή τεκμηριωμένης απάντησης και αναζήτησης ορθολογικών λύσεων.
Είναι βέβαιο ότι αποζητείται μία σωστή αξιοποίηση της έκτασης. Για την αποκατάσταση της βλάβης (περιβαλλοντικής, οικονομικής, αναπτυξιακής), για την αποτροπή της συνεχούς υποβάθμισης, για την αποκατάσταση της διαχρονικής αδικίας των πλέον 80 ετών που έχει υποστεί η περιοχή της Νέας Αλικαρνασσού. Αποτελεί ιστορικά μοναδική ευκαιρία και αναδεικνύεται μία συναρπαστική προοπτική η πόλη να κάνει ένα βήμα παραπέρα, να αποκτήσει πνεύμα εκσυγχρονισμού και φιλικότητας, ως αρμόζει στις πόλεις του μέλλοντος. Ας συμβάλλουμε σε αυτό.
Μαρία Γρηγορίου
Πολιτικός Μηχανικός
