Με αφορμή κατά καιρούς επαναλαμβανόμενα «πηγαδάκια» περί καταλληλόλητας και παρεμβάσεων σε επιστρώσεις με κυβόλιθους, πλάκες και άλλα υλικά που χρησιμοποιούνται σε δημόσιους κυρίως εξωτερικούς χώρους, οι ειδικοί της Τσιμεντοδομή ΑΕ, θεωρούν σκόπιμο, λόγω και της 30ετούς εμπειρίας τους στο αντικείμενο, να μοιραστούν λίγη από την τεχνογνωσία τους που είναι αναγκαία ώστε να αποφύγουμε τα "δεν ήξερες... δε ρώταγες;;;" που συχνά ακούμε κατόπιν εορτής....
Ο σωστός σχεδιασμός είναι το Α και το Ω για την λήψη της απόφασης διαμόρφωσης για μια επίστρωση εξωτερικού χώρου είτε αυτός είναι πλατεία, δρόμος κυκλοφορίας, λεωφόρος, αυλή ή χώρος στάθμευσης. Η απόφαση αυτή πρέπει να προκύπτει προσεκτικά από ένα βέλτιστο συνδυασμό παραγόντων όπως είναι ο τύπος της εφαρμογής, το είδος της χρήσης, το περιβάλλον, η κοινωνία, η εντοπιότητα, η διάρκεια ζωής, η αισθητική, κλπ.
Β) Τι επιλογές έχουμε;
Οι σύγχρονες επιλογές που υπάρχουν για τις εξωτερικές επιστρώσεις πλατειών και οδών κυκλοφορίας εντός του αστικού ιστού - εξαιρουμένων φυσικά των παρωχημένων λύσεων τύπου «ασφαλτοτάπητα» και «τσιμεντοστρώσεις οδών» - είναι καταρχάς δύο. Κυβόλιθοι ή πλάκες πεζοδρομήσεων. Αυτά με τη σειρά τους και ανάλογα με τη φύση του υλικού κατασκευής τους, διακρίνονται σε προϊόντα από φυσικό λίθο ή σε προϊόντα από σκυρόδεμα.
Β1) Κυβόλιθοι από φυσικά πετρώματα ή από σκυρόδεμα;
Στην περίπτωση των κυβόλιθων υπάρχει το πλεονέκτημα - επειδή οι κυβόλιθοι είναι «μικρά» συμπαγή στοιχεία - της ελαχιστοποίησης των αστοχιών σε σύγκριση με τη χρήση πλακών πεζοδρόμησης από τα αντίστοιχα υλικά. Οπότε από αυτήν την άποψη, είναι καταρχήν, προτιμότεροι ως επιλογή.
Οι κυβόλιθοι από φυσικά πετρώματα (γρανίτη, πορφυρίτη, μάρμαρο, ή δολομίτη) ως μεμονωμένα στοιχεία, είναι συνήθως ανθεκτικότεροι από τις αντίστοιχες πλάκες ή τους κυβόλιθους από σκυρόδεμα. Προσοχή όμως! Το πλεονέκτημα χάνεται στην περίπτωση μαλακών πετρωμάτων όπως είναι οι πωρόλιθοι ή οι ψαμμίτες που αυτομάτως καθίστανται ακατάλληλοι για κυκλοφορία οχημάτων. Αντίστοιχα, η εμπειρία έχει καταδείξει ότι οι φυσικοί κυβόλιθοι από γρανίτη ή άλλο φυσικό πέτρωμα, δεν έχουν καλή συμπεριφορά ως υλικό για οδοστρώματα που υπόκεινται σε δυναμικές φορτίσεις από κυκλοφορία οχημάτων.
Χαρακτηριστική σχετικά η περίπτωση της οδού 25ης Αυγούστου στο κέντρο της πόλης του Ηρακλείου, όπου μεγάλο ποσοστό των κυβόλιθων έχουν υποστεί αποκολλήσεις, καθιζήσεις, μετατοπίσεις ακόμα και αστοχία (θραύση), συνέπεια της κυκλοφορίας οχημάτων (στα σημεία τομής τους με δρόμους συχνής κυκλοφορίας). Η σημερινή τους κατάσταση τους καθιστά οριακά ασφαλείς για την κυκλοφορία πεζών.
Ένας από τους λόγους είναι, ότι ειδικά στην περίπτωση των κυβόλιθων από φυσικά πετρώματα, η «κολυμβητή» τοποθέτησή σε υπόστρωμα τσιμεντοκονίας και η αρμολόγηση με το ίδιο υλικό (τσιμεντοκονίαμα), μια τεχνικά απαιτητική εργασία που απαιτεί ποιοτικά υλικά συγκολλήσεως και τεχνογνωσία, είναι μονόδρομος. Έτσι, το συνδετικό κονίαμα καταλήγει να προσλαμβάνει όλες τις φορτίσεις, με αποτέλεσμα την πρόκληση γενικευμένων αστοχιών είτε λόγω ρηγματώσεων, είτε λόγω αποκολλήσεων προκαλουμένων από κρούσεις.
Ειδικά στις περιπτώσεις όπου η επιφάνεια των κυβόλιθων είναι ανώμαλη («ελευθέρας κοπής», όπως είναι οι κυβόλιθοι της Λεωφόρου Πλαστήρα), τότε δεν υπάρχει ούτε καν το χαρακτηριστικό της ομοιόμορφης κατανομής των φορτίσεων, με αποτέλεσμα την ευκολότερη αποκόλλησή τους, λόγω της σημειακής συγκέντρωσης των φορτίου και άρα την ακαριαία συγκέντρωση τάσεων στους αρμούς. Υπάρχει επίσης και το θέμα της μειωμένης πρόσφυσης των τροχών των οχημάτων, γεγονός που καθιστά τους κυβόλιθους αυτούς - δυνητικά – και επικίνδυνη επιλογή.
Αν τώρα προσθέσεις σε αυτά το υψηλό τελικό κόστος τους (υψηλό κόστος εξόρυξης και κατεργασίας αλλά και υψηλό κόστος μεταφοράς καθώς οι γρανίτες και οι πορφυρίτες εισάγονται από χώρες εκτός ΕΕ όπως είναι η Τουρκία και η Κίνα), τότε εύκολα προκύπτει ότι η χρήση τους θα έπρεπε να γίνεται μόνο σε εφαρμογές ειδικών απαιτήσεων. Άρα, οι κυβόλιθοι από γρανίτη ή άλλα φυσικά πετρώματα δεν είναι κατάλληλοι για οδοστρώματα κυκλοφορίας οχημάτων.
Αντιθέτως, στην περίπτωση των κυβόλιθων από σκυρόδεμα, υπάρχει το πλεονέκτημα της τοποθέτησης τους σε υπόστρωμα θραυστής άμμου επειδή, λόγω κατασκευής τους (με ενσωματωμένους πλευρικούς αποστάτες που διατηρούν σταθερό αρμό), δεν απαιτείται η «δύσκολη» κολυμβητή τοποθέτηση που απαιτείται στους κυβόλιθους γρανίτη. Επιπρόσθετα, παρουσιάζουν πολύ καλά χαρακτηριστικά ενδοασφάλισης είτε λόγω σχήματος, είτε λόγω τρόπου τοποθέτησης, με εξαιρετική απόσβεση της μετάδοσης των φορτίσεων (βλ. σχήμα 1). Συνεπώς στην περίπτωση αυτή, έχουμε τη δημιουργία ενός εύκαμπτου δαπέδου (σε αντίθεση με το άκαμπτο δάπεδο της κολυμβητής τοποθέτησης των φυσικών κυβόλιθων), με εξαιρετική συμπεριφορά στην παραλαβή φορτίων και κατανομή ομαλής απόσβεσης διατμητικών δυναμικών φορτίσεων, με μετάδοση των φορτίσεων κόκκο προς κόκκο, στην υπόβαση.
Επίσης πολύ σημαντικό πλεονέκτημα στην περίπτωση των προκατασκευασμένων κυβόλιθων από σκυρόδεμα είναι η δυνατότητα ενσωμάτωσης σε αυτούς, ειδικών τεχνολογιών, οι οποίες προσδίδουν συγκεκριμένες ιδιότητες όπως η αυξημένη αντοχή σε απότριψη, η ανθεκτικότητα σε διαβρωτικά περιβάλλοντα (πχ θαλάσσια), η υδατοπερατότητα για αντιμετώπιση πλημμυρικών φαινομένων, η βιοκλιματικότητα και άλλες. Ιδιαιτέρως η τελευταία, η οποία αφορά σε ενσωμάτωση στην κύρια μάζα του προϊόντος, συστατικών που προσδίδουν «ψυχρές ιδιότητες» όπως η ανακλαστικότητα στην ηλιακή ακτινοβολία και η ταχύτερη εκπομπή της απορροφούμενης θερμότητας, συμβάλλει σημαντικά στο φαινόμενο μείωσης της θερμικής αστικής νησίδας που παρατηρείται στις πόλεις και στην εξοικονόμηση ενέργειας. Ακόμη πιο σπουδαία, για τις περιπτώσεις περιοχών με αυξημένη αέρια ρύπανση (καυσαέρια, NOx, COx), είναι η δυνατότητα ενσωμάτωσης στους κυβόλιθους αυτούς φωτοκαταλυτικών υλικών τα οποία, με την πρόσπτωση της ηλιακής ακτινοβολίας (υπεριώδους), απελευθερώνουν O2 το οποίο συμβάλλει στη συνεχή αποδόμηση των αέριων ρύπων των καυσαερίων των αυτοκίνητων
και έτσι, σε καθαρότερη ατμόσφαιρα. Στα προϊόντα φυσικών πετρωμάτων δεν υπάρχει η δυνατότητα ενσωμάτωσης τέτοιων τεχνολογιών. Όλες οι προαναφερθείσες τεχνολογίες είναι απολύτως φιλικές στο περιβάλλον.
Συμπερασματικά: Οι προκατασκευασμένοι κυβόλιθοι από σκυρόδεμα, με χαμηλό κόστος, παραγωγή στην Ελλάδα με Ελληνικές πρώτες ύλες, χαμηλό κόστος εγκατάστασης και υψηλή ευελιξία προσαρμογής ανάλογα με την επιθυμητή χρήση, αποτελούν την καταλληλότερη και βιωσιμότερη επιλογή ως υλικό επίστρωσης οδοστρωμάτων κυκλοφορίας οχημάτων και μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στην αειφορία των σύγχρονων πόλεων.
