Γ. Σαμιωτάκης για βία ανηλίκων: Κανένα παιδί δεν είναι «καμένο»

Της Ευαγγελίας Καρεκλάκη

Θα μπορούσαμε να συζητάμε ατελείωτες ώρες με τον γνωστό παιδοψυχίατρο κ. Γιώργο Σαμιωτάκη για το κορυφαίο θέμα της επιθετικότητας των ανηλίκων, με αφορμή τα  αλλεπάλληλα περιστατικά που έρχονται στο φως της δημοσιότητας είτε λόγω καταγραφής τους από τις αρμόδιες υπηρεσίες, είτε πολύ περισσότερο  μέσω αναρτήσεων σε δημοφιλείς διαδικτυακές εφαρμογές, όπως το Tik Tok και το Instagram.

Έφηβοι που δρουν σαν γκάγκστερ, επιδίδονται σε ασύλληπτες πράξεις βίας, με ιδιαίτερη σκληρότητα και τιμωρητική διάθεση προς συνομήλικους τους. Ορισμένοι μάλιστα σπεύδουν να κοινοποιήσουν διαδικτυακά τα ..κατορθώματα τους.

Αναμφίβολα η κοινωνία στην οποία ζούμε έχει γίνει πολύ πιο  επιθετική και αναπόφευκτα η επιθετικότητα αυτή επιδρά στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά καλούνται να διαχειριστούν ψυχολογικά τη δική τους επιθετικότητα που έτσι κι αλλιώς κουβαλούν  ενστικτωδώς από τα γεννοφάσκια τους. Έχει σημασία να κατανοήσουμε ότι επιθετικότητα θα υπήρχε ακόμα και σε ένα βρέφος που θα γεννιόταν σε μία κοινωνία Αγγέλων. Με τα χρόνια ωστόσο θα έφθινε και θα γινόταν  ανεπαίσθητη επειδή ακριβώς το παιδάκι θα μεγάλωνε σε ένα ιδανικό περιβάλλον.

«Η κοινωνία αν θέλει  να είναι προστατευτική και παιδαγωγική, πρέπει την ενστικτώδη (φυσιολογική) επιθετικότητα, να τη διαχειριστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να την κατευνάζει και όχι να την φουντώνει και να ρίχνει λάδι στη φωτιά» υπογραμμίζει ο έμπειρος παιδοψυχίατρος. Και πώς ρίχνει λάδι στη φωτιά η κοινωνία;

«Όταν συνήθως ματαιώνουμε τα παιδιά και ζητάμε πάρα πολλά απ’ αυτά, δίχως να λαμβάνουμε υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού. Ζητάμε απ’ όλα τα παιδιά, τα ΠΑΝΤΑ. Απ’ όλους, όλα. Δεν βλέπουν δηλαδή ότι εγώ είμαι καλός καλλιτέχνης και επιθυμώ να ακολουθήσω αυτό τον δρόμο ώστε να το αποδεχθούν. Με θέλουν και επιστήμονα και φοβερό αθλητή. Δεν βλέπουν  ότι ο άλλος είναι καλός αθλητής. Τον θέλουν και επιστήμονα, τον θέλουν και καλλιτέχνη…» Οι απαιτήσεις είναι τρομακτικές και δεν αφήνουν τα παιδιά να αναπνεύσουν…

Σαφέστατα το περιβάλλον διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη γέννηση της επιθετικότητας. «Αν δηλαδή απορρίπτομαι από το περιβάλλον, θα πρέπει να αμυνθώ. Αν, παράδειγμα, κάποιος μου λέει συνεχώς «είσαι κακός, χαζός, ηλίθιος, δεν θα καταφέρεις τίποτα στη ζωή σου», αυτό συνιστά σαφέστατα μία μορφή επιθετικότητας του περιβάλλοντος προς εμένα;».

Και τότε, σύμφωνα με τον κ. Σαμιωτάκη, ο έφηβος, εν προκειμένω, ή θα το εσωτερικεύσει και θα πάθει κατάθλιψη (που είναι και αυτό επίθεση προς τον εαυτό μας) ή θα προβεί σε κάποια βίαιη πράξη ως άμυνα στην κοινωνία που του επιτίθεται.

Στην εκδήλωση της επιθετικότητας μπορεί να οδηγήσει όμως και η συναισθηματική εγκατάλειψη ενός παιδιού, όταν δεν μπορούμε να καλύψουμε τις βασικές τους ανάγκες σε επίπεδο διατροφής, συνθηκών διαβίωσης, υγείας κλπ ή όταν εισπράττει μία αντιμετώπιση του τύπου «κάνε ό,τι θες, δεν με νοιάζει».

«Έχει αλλάξει η δομή της οικογένειας, έχει αλλάξει ο προσανατολισμός της οικογένειας, έχουν αλλάξει οι απαιτήσεις μας στους έφηβους, η πληροφόρηση,  οι προσλαμβάνουσες… Οι  έφηβοι «βομβαρδίζονται» με βία. Και στη φύση τους δεν είναι μόνο η επιθετικότητα, αλλά και ο μιμητισμός και η αφομοίωση κάποιων προτύπων. Δεν είναι μία η αιτία που αυξήθηκαν τα περιστατικά επιθετικότητας. Η κοινωνία έχει αλλάξει σε πολλά από το παρελθόν. Όλα έχουν αλλάξει… Παλιά οι γονείς μιλούσαν για αξίες, σήμερα μιλούν για χρήμα…» υπογραμμίζει ο κ. Σαμιωτάκης.

Όταν πίσω από την επιθετικότητα υπάρχει ψυχιατρικό υπόβαθρο

Σαφώς και υπάρχει κοινωνική διάσταση στην επιθετικότητα, αναμφίβολα είναι πολλοί οι παράγοντες που μπορεί να «πυροδοτήσουν» επιθετικότητα (ιδιοσυγκρασία, οικογενειακοί, κοινωνικοί, οικονομικοί λόγοι, σωματική και σεξουαλική κακοποίηση), όμως επιθετικότητα μπορεί να προκαλέσουν επίσης ψυχιατρικοί και ιατρικοί λόγοι, από τη σχιζοφρένεια και τα μανιακά επεισόδια μέχρι επιληπτικές καταστάσεις ή μικροτραυματισμοί στο κεφάλι. Η επιθετικότητα μπορεί να έχει ψυχιατρικό ή ιατρικό υπόβαθρο και ας «μη ΦΑΙΝΕΤΑΙ» έτσι.

«Πολλά παιδιά μπαίνουν στην παραβατικότητα στην εφηβεία ως αποτέλεσμα μίας αδιάγνωστης και ενδεχομένως παραμελημένης  ψυχιατρικής κατάστασης. Ένα μεγάλο ποσοστό αν εξεταστεί, θα βρούμε διάγνωση». Όπως εξηγεί ο κ. Σαμιωτάκης, «ο παραβατικός έφηβος στην πραγματικότητα είναι θύμα είτε για κοινωνικούς λόγους γιατί π.χ. παραμελήθηκε οικογενειακά, έχει κακοποιηθεί ο ίδιος, γιατί δεν φροντίστηκε ποτέ συναισθηματικά από κανένα, είτε γιατί έχει ένα ψυχιατρικό νόσημα που εκδηλώνεται με επιθετικότητα. Αν δεν αντιληφθούμε την πηγή του προβλήματος, είναι θύμα και ΟΧΙ  θύτης. Και είναι σημαντικό αυτό για να τον βοηθήσουμε να μην παραμείνει στην παρανομία..» τονίζει.

«Μη τα αποδίδουμε όλα στη μοίρα και στα γονίδια»

Ουκ ολίγοι είναι εκείνοι που σπεύδουν,  με συνοπτικές διαδικασίες, να βάλουν  μία «ταμπέλα» και να πούνε «αυτός μωρέ είναι καμένος, δεν έχει σωτηρία». «Κανένα παιδί δεν είναι καμένο» τονίζει με έμφαση ο παιδοψυχίατρος. «Είναι ο λόγος που εμείς νίπτουμε τα χείρας μας. Λέμε, είναι καμένος αυτός.. τι ψάχνεις».

Όπως εξηγεί, πολλοί και ιδιαίτερα παλαιότερα, θεωρούσαν ότι ένα καλό παιδί, δεν χρειάζεται βοήθεια, επειδή ήταν καλό. Ένα κακό παιδί πάλι, δεν χρειάζεται βοήθεια γιατί είναι χαμένη υπόθεση. «Άρα, εμείς οι ενήλικες και τα καλά και τα κακά, τα αφήνουμε στον αυτόματο και υπονοούμε το ντετερμινιστικό μοντέλο ότι ο άνθρωπος γεννιέται, δεν γίνεται. Γεννήθηκε καλός, άστον… θα τον βρει τον δρόμο του. Γεννήθηκε κακός, άστον, χάνεις τα λόγια σου. Αν πούμε «καμένος» είναι σαν να το λέμε για να  αποποιηθούμε την ευθύνη μας… το πάμε στα γονίδια ή στη μοίρα. Ένα παιδί που βλέπουμε ότι εμπλέκεται, θέλει εκτίμηση, δεν θέλει «ταμπέλα».

Σκεφτείτε μόνο ότι ένα παιδί που μπορεί να τα σπάει όλα, να θεωρείται ως αντιδραστικό, κακομαθημένο  ή απροσάρμοστο και στην πραγματικότητα η επιθετική συμπεριφορά που εκδηλώνει να οφείλεται σε ημικρανίες.

Λάβετε υπόψη ότι η  Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) αποτελεί από τις συχνότερες διαγνώσεις τόσο των βίαιων όσο και των μη βίαιων ανηλίκων παραπτωματιών, υπολειπόμενη σε συχνότητα μόνο της διαταραχής διαγωγής.

«Μη μείνουμε στο αφήγημα παραμελήσαμε τα παιδιά μας και πρέπει ως κοινωνία… Πρέπει να το δούμε ολιστικά. Τα παιδιά που εκδηλώνουν επιθετικότητα,  παραβατική συμπεριφορά και την όποια αποκλίνουσα συμπεριφορά,  χρήζουν αξιολόγησης πριν τους τοποθετήσουμε ταμπέλα. Να διερευνήσουμε αν υπάρχει ψυχιατρικό ή ιατρικό υπόβαθρο. Τα παιδιά είναι τα θύματα. Όταν θα αποκλειστούν όλα αυτά, η κακοποίηση, η κατάθλιψη, επιληψίες, ΔΕΠΥ κλπ, το συζητάμε ξανά. Οφείλουμε να  αξιολογήσουμε την στιγμή που εμφανίζει ένα παιδί τη διαταραχή διαγωγής, να βρούμε το γιατί συμβαίνει αυτό  και να μην τα αποδώσουμε όλα στη μοίρα ή στα γονίδια».

Διαβάστε περισσότερες ειδήσεις από την Κρήτη και το Ηράκλειο