Ο θάνατος του Ελευθερίου Βενιζέλου και η...μικρή εκδίκησή του από την ιστορία

του Κώστα Α.Μπογδανίδη

Ακόμη και σήμερα -85 χρόνια μετά-ο θάνατος του Βενιζέλου μοιάζει να στοιχειώνει την ελληνική πολιτική ζωή. Με το τέλος του εθνάρχη έκλεισε ένας κύκλος σφοδρής αντιπαράθεσης στο πολιτικό πεδίο και ταυτόχρονα, λίγα χρόνια μετά, άνοιξε ένας νέος: της διεκδίκησης της πολιτικής κληρονομιάς και των ιδεών του κρητικού επαναστάτη .

Στις 18 Μαρτίου 1936 ο Βενιζέλος πήρε την μικρή του εκδίκηση από την ιστορία. Ο πολιτικός που ένωσε την Ελλάδα, που την έκανε μεγάλη ταυτόχρονα τη δίχασε κιόλας. Έχει ευθύνη για την μικρασιατική καταστροφή αν και δεν ήταν φυσικός αυτουργός. Αναθεματίστηκε και υβρίστηκε όσο κανένας άλλος. Και όμως με το θάνατό του οι δυνάμεις που τον πολέμησαν κρύφτηκαν, θάφτηκαν από την ιστορία. Και υποκλίθηκαν στο μέγεθος του πολιτικού ανδρός. Άλλο πολιτικό αυτού του διαμετρήματος δεν ξανάβγαλε ο τόπος κι ας λένε οι πλαστογράφοι της ιστορίας.

Στις 18 Μαρτίου 1936 ο άνθρωπος που έβγαλε από την πολιτική αφάνεια μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα δεν υπήρχε πια.

Μια χρονιά σημαδιακή για τον ελληνικό πολιτικό κόσμο. Mια σειρά ατυχών συγκυριών στις αρχές του 1936 (θάνατος Bενιζέλου, έλλειψη ηγετικών προσωπικοτήτων) και η αδράνεια του πολιτικού κόσμου έδωσαν τη δυνατότητα στον ευνοούμενο του Παλατιού Iωάννη Mεταξά να αυτοανακηρυχθεί "Κυβερνήτης" της χώρας, προφασιζόμενος τον κίνδυνο "κοινωνικών ανατροπών".

Ο Βενιζέλος έσβησε στο Παρίσι μετά από πολυήμερη πάλη με την ασθένεια. Εκεί βρέθηκε μετά το αποτυχημένο κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935, όπου ο Βενιζέλος δεν είχε μεν καμία φυσική συμμετοχή, αλλά ...σιγόνταρε το προνουτσιαμέντο που εξερράγη. Ο "ελευθερωτής" της Θεσσαλονίκης αναγκάζεται να φύγει από την Ελλάδα. Λίγους μήνες αργότερα ο μεγάλος πολιτικός και εθνάρχης δικάζεται ερήμην στην Αθήνα από την κυβέρνηση Τσαλδάρη και καταδικάζεται σε θάνατο ως "προδότης της πατρίδος" σε μια γενική ατμόσφαιρα μένους και οχλοκρατίας. Μάλιστα μερικοί συνεργάτες του στρατιωτικοί εκτελούνται μέσα στη Μεγάλη Εβδομάδα του Πάσχα. Ανάμεσά τους οι στρατηγοί Παπούλας και Κοιμήσης (στην Αθήνα) και ο ίλαρχος Στέλιος Βολάνης (στη Θεσσαλονίκη).

Η θανατική ποινή 4 άλλων αξιωματικών (Σαράφης, Χρ. και Ιω. Τσιγάντες και Στεφανάκος) θα μετατραπεί σε ισόβια μετά από ταπεινωτική απόταξη από το στράτευμα. Και δεν είναι οι μόνοι που αποτάχθηκαν τότε από το στράτευμα. Όλοι οι θεωρούμενοι "βενιζελικοί" απομακρύνθηκαν του στρατεύματος για να παραμείνουν σ' αυτό μόνο οι φιλομοναρχικοί που είχαν ταχθεί υπέρ της παλινόρθωσης της μοναρχίας με κατάργηση της αβασίλευτης δημοκρατίας...

Τι συνέβη στην Κρήτη…

Στο Ηράκλειο και τα Χανιά έγινε την επόμενη του θανάτου του Ελ. Βενιζέλου επιμνημόσυνη δέηση. Οι εφημερίδες της εποχής καταγράφουν το πάνδημο πένθος, τους θρήνους χιλιάδων ανθρώπων. Η ατμόσφαιρα είναι πολύ βαριά στην πόλη:

“Βαριά, μουντή, καταθλιπτική η ατμόσφαιρα της πόλεως χθες. Το Ηράκλειον βρέθηκε τυλιγμένο σε πένθος γενικό. Λες κι επέρασε ο θάνατος απ’ όλα τα σπίτια. Τα καταστήματα όλα γενικώς κλειστά.

Οι προθήκες των πένθιμα διακοσμημένες. Μαύρα και μωβ κρέπια σκεπάζουν τα πάντα. Τα φώτα της πόλεως αναμμένα όλη την ημέρα με τυλιγμένα τα λαμπιόνια σε μαύρα κρεπια.

Οι άνθρωποι βαδίζουν σκυθρωποί, αμίλητοι, βυθισμένοι σ’ ανέκφραστη λύπη. Εις τα πρόσωπα όλων είναι ζωγραφισμένη η θλίψις κι ο βαθύς βουβός πόνος. Η ψυχή έχει συντριβεί. Και τα μάτια έχουν στερέψει, λες και δεν έχουν πλέον δάκρυα να θρηνούν. Οι καρδιές σπαράσσονται απ’ τον πόνο χωρίς νάχουν τη δύναμη ούτε για ένα λυγμικό ξέσπασμα.

Και το πλήθος των θλιμμένων αυτών ανθρώπων, με την ταραγμένην απ’ την άγριαν φουρτούνα του μεγάλου πόνου ψυχή, κινείται πένθιμα, σιωπηλά προς την ίδια κατεύθυνση. Προς τον Μητροπολιτικό ναό.

Η πόλις όλη έχει ερημωθή. Εις τας συνοικίας ούτε ψυχή. Μόνον οι δρόμοι προς τον Αγιο Μηνά που είναι κατάμεστοι από κόσμον. Ανδρες, γυναίκες, παιδιά, νέοι, γέροι, επίσημοι και απλοί πολίτες, επιστήμονες και χειρώνακτες, έμποροι και βιοτέχναι κατακλύζουν τον ναόν και συνωθούνται εις την έξωθι αυτού πλατείαν και τας παρόδους...

Πρωτοφανής πάνδημος, πένθιμος συναγερμός.

Η πόλις του Ηρακλείου, αποτίει τον φόρον σεβασμού προς την Μνήμην του Μεγάλου Κρητός. Και οι κάτοικοι της συγκεντρώνονται δια μιαν ομαδικήν δέησιν προς τον ύψιστον υπερ αναπαύσεως της ψυχής του Ελευθερίου Βενιζέλου”.

Το μνημόσυνο…

“Την 11ην πρωϊνήν της χθες, πρωτοβουλία του Δήμου Ηρακλείου εψάλη εις τον Μητροπολιτικόν ναόν του Αγίου Μηνά επιμνημόσυνος δέησις χοροστατούντος του σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κρήτης, υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του Ελευθερίου Βενιζέλου.

Εντός του ναού είχε στηθή επιβλητικώτατον κενοτάφιον καλυμμένον με Εικόνα του Ελευθερίου Βενιζέλου εις φυσικόν μέγεθος επί της οποίας είχεν εναποτεθή μέγας σταυρός εκ φυσικών άνθεων.

Εις το μνημόσυνον παρέστησαν άπασαι αι αρχαί της πόλεως και οι λοιποί επίσημοι. Τα σωματεία μετά των λαβάρων των, πολλά σχολεία και άπειρον πλήθος εν καταφανεί συγκινήσει και ψυχική συντριβή.

Υπολογίζεται ότι εις την εκκλησίαν και τας πέριξ πλατείας και παρόδους, είχον συγκεντρωθή άνω των δέκα χιλιάδων κόσμου και ότι υπερέβαινον τας 40 χιλ. λαού του εβρεθέντος επί ποδός και κατακλύσαντος τας οδούς και μετά την ώραν της δεήσεως.

Το μνημόσυνον εγένετο εν κατανυκτική σιγή του παρακολουθούντος πλήθους.

Αλλά μόλις ετελείωσεν η επιμνημόσυνος δέησις και ήρχισεν ομιλών ο Δήμαρχος, ενώ η μουσική του Δήμου ανέκρουεν το πένθιμον εμβατήριον, όλος αυτός ο κόσμος ανελύθη εις ακράτητα δάκρυα και λυγμούς.

Άνδρες και γυναίκες, μικροί και μεγάλοι, εξέσπασαν εις γόους και κοπετούς και εις σπαρακτικάς θρηνωδίας.

Ο βουβός πόνος του λαού, εξεχύθη εις βογγητά τραγικής απογνώσεως και αλλοφροσύνης. Πρωτοφανής δια την ιστορίαν των λαών ομαδική εκδήλωσις οδύνης και ψυχικού άλγους δια τον θάνατον Δημοσίου ανδρός.

Ούτε και αυτοί οι μέχρι χθες εχθροί εν ζωή του Μεγάλου νεκρού, πολλοί των οποίων προσήλθον εις τον ναόν, δεν ηδυνήθησαν να συγκρατηθώσιν. Και ανελύθησαν και εξ αυτών πολλοί εις δάκρυα”.

11 χρόνια πρωθυπουργός

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπήρξε η πολιτική προσωπικότητα που κυριάρχησε το πρώτο μισό του 20ου αιώνα στην πολιτική, πολιτιστική και κοινωνική ζωή της Ελλάδος. Επηρέασε όμως πολύ περισσότερο τα πολιτικά και κοινωνικά πράγματα της Ελλάδας μετά το θάνατό του.

11 έτη, 6 μήνες και 10 ημέρες υπηρέτησε ο Βενιζέλος ως πρωθυπουργός της Ελλάδας σε επτά συνολικά περιόδους. Οι περίοδοι παραμονής του στην εξουσία είναι οι κυβερνήσεις του:

- της περιόδου 1910-1915 (4 έτη και 4 μήνες)

- της περιόδου 1917-1920 (2 έτη, 10 μήνες και 22 ημέρες), και

- της περιόδου 1928-1932 (3 έτη, 11 μήνες και 22 ημέρες)

Από τις τρεις μακρές περιόδους της πρωθυπουργίας Βενιζέλου, η του 1910-1915 συμπίπτει με τους Βαλκανικούς πολέμους και την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η περίοδος 1917 - 1920, όπως και η περίοδος του Κινήματος της Θεσσαλονίκης είναι τελείως πολεμική περίοδος.

Η μόνη ειρηνική περίοδος της πρωθυπουργίας του είναι η 4ετία 1928-1932.

Τα τέσσερα αυτά χρόνια συνιστούν μια ιδιοτυπία στη διαρκή ρευστότητα των κυβερνητικών σχημάτων του Μεσοπολέμου, καθώς η πολιτική -τουλάχιστον- ισορροπία διατηρείται ως την παραίτηση του γηραιού πολιτικού (Μάιος 1932). Παρά τις εντυπωσιακές κινήσεις του Bενιζέλου στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής (Σύμφωνο Φιλίας με την Tουρκία), η διακυβέρνησή του στο εσωτερικό της χώρας δε συνάντησε την προσδοκώμενη ανταπόκριση. Στις αρχές του 1930 τα ιδεολογικά χάσματα που χώριζαν παλαιότερα τα δύο στρατόπεδα, είχαν σε ένα βαθμό γεφυρωθεί. Eκείνο όμως που παρέμενε ζωντανό στη συνείδηση του εκλογικού σώματος, ήταν η μνήμη του Διχασμού.

Η τελευταία αυτή κυβέρνηση του Βενιζέλου είχε να επιδείξει σημαντικά επιτεύγματα στο πεδίο της εσωτερικής οικονομικής ανασυγκρότησης, όμως η παγκόσμια οικονομική κατάρρευση του 1929, και η ύφεση που επέφερε, επέδρασαν κατά τρόπο διαρκή και σωρευτικό. Η οικονομική πολιτική που υιοθέτησε η κυβέρνηση, υπό το βάρος των επιπτώσεων της παγκόσμιας ύφεσης, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις που οδήγησαν σε εσωτερική πολιτική πόλωση. Σ' αυτό συνέβαλαν ιδιαίτερα οι κατηγορίες που απευθύνονταν στην κυβέρνηση από την αντιπολίτευση -κυρίως του Λαϊκού Κόμματος- για κατάχρηση και διασπάθιση του δημόσιου χρήματος.

ΠΗΓΕΣ :

-Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων, Γ.Δαφνής

-Ελευθέριος Βενιζελος, Πηνελόπη Δέλτα

-εφημερίδες εποχής

-ΠΑΤΡΙΣ

-Ελευθέριος Βενιζέλος, Λιλή Μακράκη

-Ανάλεκτα νεοελληνικής ιστορίας, Σβορώνος

-Ελευθέριος Βενιζέλος, "Γνώση"

-Βενιζελισμός και αστικός εκσυγχρονισμός, ΠΕΚ

-cretalive.gr