Η σκληρή απόφαση για την κατεδάφιση του πρώτου ορόφου της Λότζια

Ήταν Σεπτέμβρης  του 1904 όταν κατεδαφίζεται ο πρώτος όροφος της Λότζια, του σημερινού Δημαρχείου από την Κρητική Πολιτεία γιατί θεωρήθηκε ετοιμόρροπος. Η ενετική Loggia  θύμιζε την μακρά περίοδο της Ενετοκρατίας  που κάποιοι δεν ήθελαν να θυμούνται και επίσης θεωρούνταν κτίριο που έπρεπε να κατεδαφιστεί για τις ανάγκες  μιας σύγχρονης πόλης που άρχιζε να διαμορφώνεται σιγά σιγά. Κάποιοι πνευματικοί άνθρωποι εκείνης της εποχής όπως ο αρχαιολόγος Στέφανος Ξανθουδίδης ,είχαν σφοδρή αντίρρηση για την κατεδάφιση του ορόφου του ιστορικού αυτού μνημείου αλλά δυστυχώς δεν εισακούστηκε... 

Η Loggia ονομαζόταν τότε «Τσεχπανές» ή «Τσαχπανές» που σήμαινε αποθήκη όπλων.

Η πρώτη Loggia στο Χάνδακα κτίστηκε περίπου τον 13ο αιώνα αλλά τα στοιχεία για την ακριβή θέση της είναι  ελλιπέστατα. Με αίτηση των ευγενών και Φεουδαρχών του Χάνδακα ζητείται από την Βενετία περίπου στα 1325 να παραχωρηθεί οικόπεδο κοντά στην  πλατεία για να χτιστεί η νέα Loggia . Η αίτηση γίνεται δεκτή και έτσι έχουμε το δεύτερο κτίσιμο της.

Στα 1415 που επισκέπτεται τον Χάνδακα ο Christoforos Buondelmonti, η Loggia που επισκέπτεται ήταν απέναντι από την σημερινή. Από τα 1541  ως τα 1576 ανεγείρεται μια νέα Loggia  απέναντι από την παλιά μπροστά από το οπλοστάσιο , η οποία διατηρείται περίπου πενήντα χρόνια , καταστρέφεται από σεισμό και ακολουθεί  η νεότερη Loggia του Morosini με σχέδια του γνωστού αρχιτέκτονα εκείνης της εποχής Sanmicheli  η οποία παραμένει ως έχει σχεδιαστεί από τα 1612-1628.Τότε  ανοικοδομείται η τέταρτη Loggia  που θεωρήθηκε το πιο σπουδαίο και λαμπρό μνημείο της Βενετικής Κρήτης ως και την εισβολή των Τούρκων στην πόλη του Χάνδακα. Τον Σεπτέμβριο του 1669 όταν πια η κατάκτηση της πόλης και η κυριαρχία των Τούρκων είναι γεγονός  το κτίριο χρησιμοποιείται για να στεγάσει την Ανώτερη Οικονομική Υπηρεσία της Κρήτης του Δεφτερντάρη που είχε σε χρήση και το διπλανό κτίριο την Armeria  που ήταν η κύρια αποθήκη κυριευμένων όπλων και λειτουργεί κάπως σαν μουσείο μέχρι και τα μέσα του 19ου αιώνα. Εδώ μετονομάζεται στην ονομασία «Τσεπχανές», (Kebir Cebhane) και  στεγάζεται πια και ο Γραμματικός της Πόρτας, Kapi Yazicisi, ο Χριστιανός υπάλληλος , εκπρόσωπος των ραγιάδων και διεκπεραιωτής των υποθέσεων τους απέναντι στις τούρκικες αρχές . Κατά το διάστημα της Τουρκοκρατίας  το κτίριο υπέστη σοβαρές βλάβες και λόγω της παρέλασης του χρόνου αλλά και από τους πολλούς και συχνούς σεισμούς.

Μετά το 1898 και την απελευθέρωση της Κρήτης αποφασίζεται η αναστήλωση του κτιρίου , όμως όπως ήδη έχει αναφερθεί παρά τις προσπάθειες των τότε γνωστών αρχαιολόγων Ξανθουδίδη, Ιωσήφ Χατζηδάκη, Άρθουρ Έβανς  που ήθελαν το κτίριο να στεγάσει όλους τους αρχαιολογικούς θησαυρούς που είχαν συγκεντρωθεί από τον « Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Ηρακλείου »λόγω και των πολλών ευρημάτων στην Κνωσό  και αν και δαπανήθηκαν πολλά χρήματα σε μελέτες ,το οικοδόμημα διαπιστώθηκε ότι δεν είχε την απαιτούμενη στερεότητα και αντοχή κι έτσι κατεδαφίστηκε ο πρώτος του όροφος.  Δημιουργήθηκαν πολλές αντιδράσεις που περιγράφονται στα « Παναθήναια»  της 15ης Δεκεμβρίου 1904 , του Στέφανου Ξανθουδίδη καθώς και άρθρο του Ernest Gerland στην εφημερίδα «ΝΕΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ » στις 23 Νοεμβρίου 1904.

Η τύχη της Loggia στη συνέχεια κρίθηκε στις 23 Νοεμβρίου του 1904 όταν αποφασίστηκε να χρησιμοποιηθεί σαν Δημαρχείο της Πόλης και τέθηκε θέμα στο Δημοτικό Συμβούλιο με Πρόεδρο τον Ανδρέα Λ. Καλοκαιρινό  και στις 5 Οκτωβρίου του 1905 εκδόθηκε  από τον Ύπατο Αρμοστή της Κρήτης Πρίγκιπα Γεώργιο της Ελλάδος  διάταγμα περί οικοδόμησης του Δημαρχιακού καταστήματος. Το 1907 δίδεται πίστωση 100.000 δρχ. για την ανέγερση της.  Οι εργασίες δεν προχωρούν και τίθεται εκ νέου θέμα στο Δημοτικό Συμβούλιο στις 6 Αυγούστου 1911. Δήμαρχος τότε ήταν ο Στυλιανός Γεωργίου και διαφαίνεται  έντονο ενδιαφέρον από τον Γενικό Πρόξενο της Ιταλίας Bartolucci Godolini για αυτό το θέμα.  Στα 1914 που έρχεται στο Ηράκλειο ο αρχιτέκτονας G.Gerola και ο Maximiliano Ongaro , Έφορος Εθνικών Μνημείων της Βενετίας , αποφασίζεται ξανά ο σχεδιασμός αναστήλωσης του συγκεκριμένου κτιρίου. Ωστόσο η ανάμειξη σε ζητήματα τεχνικής φύσεως του τότε Δημάρχου προκαλεί πολλές διαφωνίες μεταξύ των δύο πλευρών και το έργο σταματάει ξανά στις 15 Οκτωβρίου του 1915.

Ακολουθεί ο Ευρωπαϊκός πόλεμος και η Μικρασιατική εκστρατεία που θέλει την ερειπωμένη Loggia να χρησιμοποιείται σαν αποθήκη ασβέστη και άλλων υλικών. Η δε οπλοθήκη γίνεται άσυλο για τους Πρόσφυγες  που στήνουν μικρά καταστήματα για περίπου δέκα ολόκληρα χρόνια.

Νέες περιπέτειες ακολουθούν την αναστήλωση και αποπεράτωση του κτιρίου, με ανάθεση εργολαβιών πια στα 1920 και συγκεκριμένα στις 20 Ιουνίου και υπό την δημαρχεία του Ανδρέα Παπαδόπουλου . Το έργο προχωράει και τα τέλη του 1937 είναι σχεδόν έτοιμο. Κάποιες δημοτικές υπηρεσίες εγκαθίστανται στο νέο κτίριο αλλά και πάλι καθυστερεί η ολοκλήρωσή του. Οι μειοδοτικοί διαγωνισμοί συνεχίζονται ωστόσο τα πολεμικά γεγονότα του 1940 διακόπτουν το έργο. Ότι μπορεί να περισωθεί και δεν έχει κλαπεί από τα γλυπτά και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη του κτιρίου  φυλάσσονται πια στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.

Φτάνουμε στα 1960 και η αποκατάσταση του κτιρίου εκκρεμεί. Νέες εργασίες ξεκινούν τον Μάιο του 1962 με την συμβολή και διαμόρφωση των μετώπων και την σημαντική άποψη του Έφορού Αρχαιοτήτων, Στυλιανού Αλεξίου με στοιχεία που διέθετε ο ιστοριοδίφης Στέργιος Σπανάκης.  Στη συνέχεια υποβάλλεται από την Ε. Μαθιουδάκη πλήρη σειρά αρχιτεκτονικών σχεδίων οριστικής μελέτης για τη διαρρύθμιση του παλαιού Δημοτικού μεγάρου (Armeria) to 1965 και επιτέλους φαίνεται πως  οι περιπέτειες του τόσο ιστορικού κτιρίου βαίνουν προς το τέλος τους.

Η Λέσχη των Ευγενών του Χάνδακα , όπως την αποκαλούσαν την περίοδο της Ενετοκρατίας επιτέλους τελειώνει στα 1982 και παραδίδεται προς χρήση, στεγάζοντας πια τις Υπηρεσίες του Δήμου, το γραφείο του Δημάρχου και το Δημοτικό Συμβούλιο. Στα1988, σε πανευρωπαϊκό διαγωνισμό ανάμεσα σε 34 χώρες, η ανακατασκευή της Loggia διακρίθηκε κερδίζοντας το Διεθνές Βραβείο της Europa Nostra.

Πηγές :

Κείμενο διαμαρτυρίας «Ενετική Λέσχη εν Κρήτη» , Παναθήναια, 15 Δεκεμβρίου 1904, Στέφανου Ξανθουδίδη

Εφημερίς ΝΕΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 25 Νοεμβρίου 1904

Ένας γύρος της Κρήτης στα 1415. Χριστόφορου Μπουοντελμόντι, Μάρθα Αποσκίτη, Ηράκλειο 1984

Χάνδαξ – Ηράκλειον, Ιστορικά σημειώματα, Στέφανος Ξανθουδίδης, 1927

Η Λόντζα του Ηρακλείου , Στέργιου Σπανάκη, Κρητικές Σελίδες, Ηράκλειο 1939

Η Λέσχη των Ευγενών του Χάνδακα, Λιάνα Σταρίδα, εκδ. Δοκιμάκης, 2008