Η διεθνής οµάδα του προγράµµατος MixITiN συναντήθηκε στο Ηράκλειο για να συζητήσει και να παρουσιάσει τα αποτελέσµατα της έρευνας πάνω στα “τέλεια πλάσµατα” της θάλασσας. Το ευρωπαϊκό πρόγραµµα MixITiN έχει στόχο να αλλάξει την αντίληψη που είχαµε µέχρι σήµερα για την λειτουργία του θαλάσσιου µικροβιακού οικοσυστήµατος και να δηµιουργήσει νέα εργαλεία για την θαλάσσια έρευνα. Στο έργο αυτό συνεργάζονται πανεπιστήµια και ερευνητικά κέντρα από 9 Ευρωπαϊκές χώρες, µεταξύ των οποίων και η Ελλάδα που συµµετέχει µέσω του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ). Το πρόγραµµα MixITiN επικεντρώνεται στη µελέτη των µικτότροφων µικροοργανισµών, του «µικτοπλαγκτού».
Μέχρι σήµερα, γνωρίζαµε ότι οι µικροοργανισµοί στην θάλασσα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: αυτούς που φωτοσυνθέτουν (φυτοπλαγκτόν) και αυτούς που τρέφονται µε άλλους οργανισµούς (ζωοπλαγκτόν). Οι µικτότροφοι οργανισµοί είναι µονοκύτταροι οργανισµοί που ζουν στη θάλασσα και έχουν µέγεθος από 1 µm (1 χιλιοστό του χιλιοστού) µέχρι σχεδόν µισό χιλιοστό. Τα µοναδικά τους χαρακτηριστικά, τους επιτρέπουν να τρέφονται τόσο σαν φυτοπλαγκτόν όσο και σαν ζωοπλαγκτόν. Μέχρι σήµερα ο ρόλος τους δεν ήταν κατανοητός από τους επιστήµονες αλλά τελικά φαίνεται ότι οι µικτότροφοι οργανισµοί είναι πολύ περισσότεροι απ’ όσο πιστεύαµε µέχρι σήµερα και παίζουν σηµαντικό ρόλο στη λειτουργία του θαλάσσιου οικοσυστήµατος.
Η Δρ. Παρασκευή Πήττα, Διευθύντρια Ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ και υπεύθυνη του τοµέα εκπαίδευσης του προγράµµατος σχολιάζει: “Οι µικτότροφοι οργανισµοί τρέφονται µε έναν τρόπο που, κατά µια έννοια, θα µπορούσε να αποτελεί υλικό για µια … ταινία επιστηµονικής φαντασίας, σε µικροσκοπικό πάντα επίπεδο. Οι οργανισµοί αυτοί προσεγγίζουν τη λεία τους (που είναι άλλοι, επίσης µονοκύτταροι οργανισµοί), µπορούν να την τρυπήσουν, να απορροφήσουν το περιεχόµενό της, να την καταπιούν, να την κάνουν να “εκραγεί” µε σκοπό να απορροφήσουν το περιεχόµενό της, και να “κλέψουν” ώστε να επαναχρησιµοποιήσουν διάφορα από τα κυτταρικά µέρη και οργανίδιά της. Μπορούν να αλλάξουν ένα οικοσύστηµα µέσα σε λίγες ώρες. Ταυτόχρονα όµως, µπορούν να φωτοσυνθέσουν και να παράγουν οξυγόνο διαµορφώνοντας µέσω αυτού τόσο την ατµόσφαιρα του πλανήτη όσο και συµβάλλοντας στην ανάπτυξη διαφόρων ειδών ψαριών.”
Για δεκαετίες πιστεύαµε ότι οι µικτότροφοι οργανισµοί ήταν σπάνιοι και ο ρόλος στους στο οικοσύστηµα πολύ µικρός. Την τελευταία δεκαετία όµως οι επιστήµονες, µεταξύ των οποίων αυτοί που εργάζονται στο MixITiN, ανακάλυψαν ότι οι µικτότροφοι οργανισµοί µόνο σπάνιοι δεν είναι. Φαίνεται να βρίσκονται παντού. Η Δρ. Πήττα συµπληρώνει: “Απ’ ό,τι φαίνεται, το θαλάσσιο τροφικό πλέγµα δεν ακολουθεί µόνο το παραδοσιακό µοτίβο φυτού-ζώου που ξέρουµε στην ξηρά. Για δεκαετίες η έρευνα βασιζόταν σε µια ανακριβή παραδοχή. Οι µικτότροφοι οργανισµοί, που φωτοσυνθέτουν όπως τα φυτά και τρέφονται όπως τα ζώα, και όλα αυτά σε ένα µόνο κύτταρο, παίζουν πολύ σηµαντικό ρόλο τόσο από οικολογικής άποψης όσο και από οικονοµικής (π.χ. αλιεία).”
Εκτός από τους διεθνούς φήµης και ειδικούς ερευνητές και καθηγητές, το MixITiN απασχολεί 11 νέους επιστήµονες/υποψήφιους διδάκτορες. Οι νέοι αυτοί επιστήµονες εργάζονται πάνω στην ανάπτυξη και εφαρµογή νέων µεθοδολογιών για την έρευνα, παρακολούθηση και µοντελοποίηση του θαλασσίου περιβάλλοντος και παράλληλα συµβάλλουν στην βελτίωση των πρακτικών περιβαλλοντικής διαχείρισης. Τέλος, εκπαιδεύονται σε ένα πολυεθνικό και διεπιστηµονικό περιβάλλον, σε ακαδηµαϊκούς και µη- φορείς, µε συνέπεια να µπορούν στο µέλλον να εργαστούν τόσο στον ακαδηµαϊκό τοµέα όσο και σε κυβερνητικούς φορείς και τη βιοµηχανία.
Η Filomena Romano, µια εκ των νέων επιστηµόνων του προγράµµατος η οποία εργάζεται στο ΕΛΚΕΘΕ Κρήτης, ολοκλήρωσε πρόσφατα τον πρώτο χρόνο της ερευνητικής της δραστηριότητας. “Κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου, εκπαιδεύτηκα πάνω στις κατάλληλες τεχνικές για την εργασία στο πεδίο, στην πραγµατοποίηση πειραµάτων στη θάλασσα καθώς και στο εργαστήριο. Με τα προσόντα που θα έχω στο τέλος της εκπαίδευσής µου, πιστεύω ότι θα µπορέσω να πραγµατοποιήσω τα σχέδιά µου για την θαλάσσια έρευνα”.
Ο Κωνσταντίνος Ανέστης, από την Ελλάδα, εργάζεται στο Alfred Wagner Institute (AWI) της Γερµανίας, εδώ και ένα χρόνο, στο πλαίσιο του προγράµµατος, και σχολιάζει: “Ο στόχος µου είναι να γίνω ένας καλός και αναγνωρισµένος επιστήµονας συµµετέχοντας σε ένα αναδυόµενο επιστηµονικό παράδειγµα. Μέχρι τώρα, έχω έρθει σε επαφή µε επιστήµονες απ’ όλον το κόσµο, κάτι που βοηθάει πολύ στο να αναπτύξω µελλοντικές συνεργασίες στον τοµέα της έρευνας. Παράλληλα το MixITiN µού έδωσε την ευκαιρία να µιλήσω στο ευρύ κοινό και σε παιδιά για την σηµασία της θαλάσσιας έρευνας”.
Η Δρ. Πήττα συµπληρώνει: “Είµαστε τυχεροί που η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηµατοδότησε το συγκεκριµένο πρόγραµµα, καθώς µας επιτρέπει να δηµιουργήσουµε µια νέα γενιά επιστηµόνων. Μια γενιά η οποία έχει αναλάβει ένα δύσκολο ρόλο, ειδικά υπό το πρίσµα και την πίεση της κλιµατικής αλλαγής, δηλαδή να συνθέσει µια ολοκληρωµένη εικόνα για την λειτουργία των µικροοργανισµών στη θάλασσα, που είναι η αρχή και η βάση για τη ζωή στη Γη.” Το MixITiN, συναντήθηκε στις εγκαταστάσεις του ΕΛΚΕΘΕ Κρήτης για 2 εβδοµάδες, ώστε οι νέοι επιστήµονες να εκπαιδευτούν σε τεχνικές δειγµατοληψίας και εργαστηριακών αναλύσεων από το προσωπικό του ερευνητικού κέντρου.
Παράλληλα, στο συµπόσιο που διοργανώθηκε στο κέντρο του Ηρακλείου, προσκεκληµένοι επιστήµονες από διάφορες χώρες έδωσαν σειρά οµιλιών σχετικά µε την θαλάσσια βιολογία και συζήτησαν µε τους εταίρους του προγράµµατος για τα επόµενα ερευνητικά βήµατα. Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραµµα µπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα: www.mixotroph.org καθώς και στο Twitter:@mixotrophs
