Υπ’ όψιν του Προέδρου της Τουρκίας κ.Ερντογάν

του Πέτρου Ι. Μηλιαράκη*

            Ο Τούρκος Πρόεδρος στις πρόσφατες δηλώσεις του, εμφανίσθηκε…  «ανακόλουθος» προηγούμενων δηλώσεών του, που έλαβαν χώρα προεκλογικά του δημοψηφίσματος για τη μορφή του πολιτεύματος της γείτονος Τουρκίας, αναφερόμενος στην «πλήρη εφαρμογή της Συνθήκης της Λωζάνης». Έτσι ο Τούρκος Πρόεδρος, εμφανίστηκε θιασώτης της πλήρους εφαρμογής της Διεθνούς αυτής Συνθήκης. Άλλωστε, στο site του Υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης είναι αναρτημένη και ως εκ τούτου σεβαστή.

            Ασφαλώς ο Τούρκος Πρόεδρος δεν διευκρίνισε τις προθέσεις του, ούτε έδωσε εξηγήσεις «πώς εννοεί» την πλήρη εφαρμογή της Συνθήκης της Λωζάνης.

            Ενόψει της πρόσφατης αυτής δήλωσης του Τούρκου Προέδρου με το παρόν κείμενο, χρήσιμα είναι να τεθούν υπ’ όψιν τα εξής:

            1) Η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης,  του 1923, περιβάλλεται με την Αρχή Ασφάλειας Δικαίου μιας ολόκληρης εκατονταετίας. Αφορά δε Διεθνή Συνθήκη. Στη Συνθήκη αυτή συμβάλλονται νομίμως το Ηνωμένο Βασίλειο (Μεγάλη Βρετανία), η Γαλλία, η Ιταλία, η Ιαπωνία, η Ρουμανία, η Σερβία, η Τουρκία και η Ελλάδα. Η Διεθνής αυτή Συνθήκη, με τρόπο πολύ συγκεκριμένο, θεσπίζει μεταξύ των άλλων και τα εξής:

Αξιοσημείωτο είναι ενταύθα ότι με το άρθρο 12 καθορίζεται κατηγορηματικώς ότι στην τουρκική κυριαρχία παραμένουν τα νησιά που βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη των 3 ναυτικών μιλίων από τη Μικρασιατική Ακτή. Η διάταξη αυτή, αφορά μια από τις ρυθμίσεις εκείνες που απαγορεύουν τον οποιοδήποτε ισχυρισμό για ύπαρξη «γκρίζων ζωνών».  

2) Κρίσιμες ρυθμίσεις είναι και οι παρακάτω:

• Η διάταξη του άρθρου 5 της Συνθήκης Ειρήνης του Λονδίνου του Μαΐου 1913 που υπογράφηκε μεταξύ: α) της Ελλάδας, της Σερβίας, του Μαυροβουνίου και της Βουλγαρίας και β) της Τουρκίας. Με τη διάταξη αυτή τα συμβληθέντα κράτη εμπιστεύθηκαν στις Μεγάλες Δυνάμεις τον καθορισμό της τύχης όλων των Οθωμανικών Νήσων του Αιγαίου.
• Η διάταξη του άρθρου 15 της Συνθήκης Ειρήνης των Αθηνών του Νοεμβρίου του έτους 1913, μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, δυνάμει της οποίας αναλαμβάνεται η υποχρέωση να αποδεχθούν τα συμβαλλόμενα κράτη την όποια απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων που θα αφορά στην τύχη των Οθωμανικών Νήσων του Αιγαίου.
• Η Διακοίνωση Ιανουρίου/Φεβρουαρίου 1914 με την οποία οι Μεγάλες Δυνάμεις, αποφάσισαν και παρέδωσαν, και έτσι περιήλθαν στην Ελλάδα, όλα τα νησιά του Αιγαίου με εξαίρεση την Ίμβρο, την Τένεδο και το Καστελόριζο, τα οποία επεστράφησαν στην Τουρκία (για το Καστελόριζο βλ. παρακάτω).
• Η Γαλλοβρετανική συμφωνία του 1916 δυνάμει της οποίας καθορίστηκε το ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο στην περιοχή μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

3) Ειδικότερα ως προς το Καστελόριζο, υπ’ όψιν τα εξής:

            Με τη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης, περιήλθαν στην Ιταλία, όλα τα νησιά της Δωδεκανήσου, στα οποία ρητώς συμπεριλαμβάνεται και το Καστελόριζο. Έτσι ακυρώνεται η με τη Διακοίνωση Ιανουαρίου/Φεβρουαρίου 1914 παράδοση του Καστελόριζου στην Τουρκία!

            Με τη συνομολόγηση ήδη της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάνης, η Τουρκία παραιτήθηκε υπέρ της Ιταλίας παντός δικαιώματός της επί των νήσων της Δωδεκανήσου και των εξ αυτών εξαρτημένων νησίδων. Επίσης με το άρθρο 16 της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων του Φεβρουαρίου 1947 η Δωδεκάνησος παραχωρήθηκε στην Ελλάδα.

            Πέραν των προαναφερομένων για να επανέλθουμε στη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζώνης, η Τουρκία με το άρθρο 16 παραιτήθηκε από κάθε τίτλο εδαφικής κυριαρχίας και από κάθε δικαίωμα σε εδάφη πέραν των συνόρων και σε νήσους πέραν των όσων της έχουν αναγνωρισθεί ότι της ανήκουν, σε σχέση φυσικά  με το όριο των 3 ναυτικών μιλίων από τη Μικρασιατική ακτή. Και η διάταξη αυτή, αφορά μια από τις ρυθμίσεις εκείνες που απαγορεύουν τον οποιοδήποτε ισχυρισμό για ύπαρξη «γκρίζων ζωνών».  

            4) Υπ όψιν επίσης και ότι:

            Με το άρθρο 46 της Συνθήκης της Λωζάνης επιλύθηκε το ζήτημα του χρέους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Καλό θα είναι λοιπόν ο Τούρκος Πρόεδρος, να συμπεριλάβει στο σκεπτικό του, και τη ρύθμιση αυτή.

• περί του casus belli
• μια προσωπική μαρτυρία

            Η Τουρκία πέραν της Συνθήκης Ειρήνης της Λωζάνης, αμφισβητεί και το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Περί αυτού, βεβαίως, προσφάτως δεν ομίλησε ο Τούρκος Πρόεδρος. Πάντως είναι γνωστές οι θέσεις της Τουρκίας. Εάν δε απαιτηθεί από την επικαιρότητα, θα επανέλθουμε επ’ αυτών των θέσεων και ως προς την «ΑΟΖ» και ως προς την «υφαλοκρηπίδα».

            Εκείνο όμως που αξίζει να σημειωθεί αναφορικώς με την πρόσφατη δήλωση του Προέδρου της Τουρκίας για την πλήρη εφαρμογή της Συνθήκης της Λωζάνης, είναι μήπως και εννοούσε «αποστρατικοποίηση» των Ελληνικών νήσων του Αιγαίου. Δεν αποκλείεται ο Πρόεδρος Ερντογάν να έχει κατά νου την «αποστρατικοποίηση» της Κύπρου, όταν η προδοτική στρατιωτική χούντα των Αθηνών στα τέλη του 1967 απέσυρε την εκεί υπάρχουσα Μεραρχία, δίνοντας τη δυνατότητα στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις στην «εισβολή» του 1974 να προβούν τελικά αντί σε «απόβαση» σε «αποβίβαση». Ορθώς συνεπώς η ελληνική μεταπολιτευτική ηγεσία ενεργώντας στο πλαίσιο της νόμιμης άμυνας, οργάνωσε αποτρεπτική αμυντική δύναμη στα νησιά του Αιγαίου όπως επιβάλει η διεθνής έννομη τάξη.

Η Ελλάδα ενεργώντας στο πλαίσιο του άρθρου 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, οργάνωσε τη νόμιμη άμυνά της έναντι των κατ’ επανάληψη διατυπούμενων απειλών χρήσης βίας από πλευράς της Τουρκίας. Νομιμοποιήθηκε δε περαιτέρω η ενέργεια αυτή της Ελλάδας για νόμιμη άμυνα, καθόσον παραμένει ενεστώσα η διακήρυξη από πλευράς Τουρκίας περί casus belli  (αιτίας πολέμου), εάν η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα σύμφωνα με τα ισχύοντα στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Δηλαδή η Τουρκία απειλεί την ειρήνη εάν εφαρμοσθεί η  διεθνής νομιμότητα!...  

Ο γράφων στην επιστράτευση του 1974, βρέθηκε κυριολεκτικώς στην πρώτη γραμμή των ελληνοτουρκικών συνόρων στον Έβρο –στην πρώτη γραμμή διάταξης του πυρός. Η Μονάδα δε στην οποία υπηρέτησε το μέγιστο χρόνο εκ των τριάντα (30) μηνών της θητείας του, ήταν ένα από τα Τάγματα που απέσυρε η στρατιωτική χούντα από την Κυρήνεια. Και μόνο όμως η δύναμη αυτή (αν και ήταν ένα από τα Τάγματα της Μεραρχίας), ήταν ικανή να δημιουργήσει ασύμμετρα προβλήματα για απόβαση!...

Τέλος ο γράφων οφείλει να διευκρινίσει, ότι είναι απολύτως αντίθετος στις νομικές ή άλλες αιτιάσεις της Τουρκίας σε βάρος της Ελλάδας. Πιστεύει όμως ακραδάντως στην ανάγκη της ελληνοτουρκικής φιλίας. Μόνο όσοι (και από τις δύο πλευρές) εργάζονται προς την κατεύθυνση αυτή επιτελούν το καθήκον για την ειρηνική συνύπαρξη και την πρόοδο!

---------------------------------------------

 * Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Χώρας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC - EU).