Αν θέλεις να προστατέψεις τον εαυτό σου, βάλε όρια...

Της Κατερίνας Μαλλιωτάκη

Στον φυσικό ορατό κόσμο είναι εύκολο ν αναγνωρίσει κανείς τα όρια. Θα τα συναντήσουμε στις περιφράξεις, στις πινακίδες, στους τοίχους, τους φράχτες ακόμα και μέχρι εκεί που αγναντεύει το μάτι μας. Όλα αυτά μοιάζουν να είναι διαφορετικά μεταξύ τους, όμως έχουν ένα κοινό παρανομαστή που εκπέμπει το ίδιο μήνυμα «Εδώ είναι η ιδιοκτησία μου» άρα το όριο μου.

Ο ιδιοκτήτης όμως έχει και την ευθύνη,  για το τι θα κάνει με την ιδιοκτησία του, αφού κανείς άλλος δεν είναι υπεύθυνος για κάτι που δεν ανήκει στην κυριότητα του.

Με αυτό το πολύ απλό σκεπτικό ξεκινάμε να συμμορφώνουμε τα κακώς κείμενα της ζωής μας. Συγκρούσεις, διαφωνίες , επικοινωνιακά αδιέξοδα, και χαοτικές καταστάσεις ταχτοποιούνται με το που θα ξεκινήσουμε να βάζουμε όρια. Όσο απλό ακούγεται  τόσο δύσκολο είναι στην εφαρμογή του αφού τελικά κάθε αιτία έχει και ένα αποτέλεσμα και κάθε όριο ένα αντίτιμο. Π.χ Αν σπαταλάμε τα χρήματα μας είναι επόμενο κάποια στιγμή να βρεθούμε σε οικονομικό αδιέξοδο.

Τα όρια εφαρμόζονται σε αρκετούς τομείς της ζωής μας. Αρχικά θα τα βρούμε σε ότι αφορά υλικά αγαθά π.χ δανεισμός χρημάτων που δεν επιστρέφονται, καταπάτηση περιουσίας, ή εκμετάλλευση χρηματικών ποσών. Κατόπιν θα τα συναντήσουμε σε θέματα που έχουν να κάνουν με το σώμα μας π.χ ο προσωπικός μας χώρος, η ιδιωτικότητα μας κτλ. Συναισθηματικά θα τα βρούμε σε αρκετές μορφές: στην δυσκολία μας να πούμε όχι, στο να ευχαριστούμε πάντα τους άλλους υποκύπτοντας στις απαιτήσεις τους, στους χειρισμούς, και στην αναβολή ευθυνών.

Αν θα μπορούσαμε να δώσουμε μια εικόνα για τα όρια θα λέγαμε ότι είναι η διαχωριστική γραμμή που ξεκαθαρίζει την θέση μας από τους άλλους. Αν αυτή η γραμμή δεν είναι αρκετά ορατή τότε μπορούμε να μιλήσουμε για κρυφά όρια. Η παγίδα στα όρια αυτά είναι ότι δεν στέλνουν καθάριο μήνυμα αλλά σε μπερδεύουν στην μετάφραση τους. Π.χ υποχωρούμε σιωπηλά και παθητικά εκεί που θα έπρεπε να πούμε ένα ειλικρινές  ΟΧΙ  στον συνομιλητή μας. Μ αυτόν τον τρόπο μαζεύουμε μέσα μας θυμό, αντί να πούμε σε κάποιον πόσο μας πλήγωσε.

Στον αντίποδα των ορίων αυτών είναι τα αντιφατικά όρια. Στα όρια αυτά συνήθως άλλα λέμε κι άλλα κάνουμε. Π.χ. Από την μια, αρχικά αρνούμαστε σε κάποιον να του δώσουμε αυτό μας ζητάει, αλλά τελικά πάντα υποκύπτουμε και του το δίνουμε. Υπάρχουν βέβαια και τα σκληρά και άκαμπτα όρια τα οποία δημιουργούν απολυτότητα και κλειστότητα. Τα συστήματα που δεν είναι ευέλικτα ομολογουμένως  φέρνουν διαφορετικά αποτελέσματα από αυτά που επιθυμούμε.

Γιατί είναι δύσκολο να βάλουμε  όρια;

Οι παραβιάσεις ορίων αποτελούν αποτρεπτικό παράγοντα ωρίμανσης για τον κάθε ένας μας. Παράλληλα όμως μας προστατεύουν από το να αισθανόμαστε ένοχοι για τα αρνητικά συναισθήματα ή τα προβλήματα των άλλων, καθώς και για τα σχόλια που κάνουν για εμάς. Κι ενώ τα όρια είναι τόσο ευεργετικά στην ζωή μας εμείς τα αποφεύγουμε όλο και περισσότερο για τους παρακάτω λόγους.

• 1)Φόβος μπροστά στο ενδεχόμενο ότι θα χάσουμε την αγάπη των άλλων ή ότι θα μας εγκαταλείψουν για τον λόγο αυτό. Έτσι λοιπόν μπορεί να λέμε συνέχεια ναι αλλά να θυμώνουμε και να αγαναχτούμε μέσα μας. Αυτό σημαίνει ότι δίνουμε μεγάλη σημασία στην γνώμη των άλλων για εμάς και για να μην χάσουμε την εύνοια ή την συμπάθεια τους δεν τολμάμε να εκφράσουμε την δυσαρέσκεια ή την διαφωνία μας σ ένα θέμα που μας απασχολεί.
• 2)Αισθήματα ενοχής. Πολλοί άνθρωποι κάνουν πράξεις αγάπης γιατί νοιώθουν ενοχικά ως προς τους άλλους. Συναινούν απλά γιατί χρειάζονται να βλέπουν μέσα τους μια εικόνα καλοσύνης για να μπορούν ν αντέξουν τις τύψεις που κουβαλούν για κάποια άλλα πράγματα που έχουν κάνει.
• 3)Σαν ανταπόδοση. Στην κατηγορία αυτή είναι τα άτομα που έχουν ευεργετηθεί από τους άλλους και εν μέσω πλην σαφώς θέλουν να τους το ανταποδώσουν με τον καλύτερο τρόπο. Σ αυτή την κατηγορία θα συναντήσουμε πολλά παιδιά που θεωρούν ότι είναι υποχρεωμένα προς στους γονείς τους για όσα τους έχουν προσφέρει και για αυτό τον λόγο, ακολουθούν τον τρόπο ζωής που αυτοί θέλουν ακόμα κι αν είναι διαφορετικός από τα θέλω τους.
• Βάζουν πρώτα τις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων πιο πάνω από τα δικά τους καθώς δεν γνωρίζουν καλά τον εαυτό τους.
• 5)Πιστεύουν ότι η οριοθέτηση θέτει σε κίνδυνο τη σχέση τους οπότε δεν το τολμούν ποτέ.

Τα υγιή όρια απαιτούν σαφή εσωτερικά όρια για να γνωρίζουμε τα συναισθήματά και τις ευθύνες μας απέναντι στον εαυτό σας και τους άλλους. Τα ισχυρά εσωτερικά όρια μειώνουν την ευκολία επιρροής μας από τους άλλους ανθρώπους καθώς δεν προορίζονται για να τιμωρήσουν, αλλά για να υπερασπιστούν την ευημερία και την προστασία μας. Για να είμαστε σε θέση φυσικά ν ορίσουμε αποτελεσματικά όρια, χρειάζεται χρόνος, υποστήριξη καθώς και εκμάθηση νέων δεξιοτήτων και εννοιών. Εξάλλου ο καθορισμός ορίων δεν είναι κάτι εγωιστικό, είναι ένδειξη ότι αγαπάμε τον εαυτό σας και φροντίζουμε για την εξέλιξη και την ευημερία του, δημιουργώντας ισορροπημένες σχέσεις και υγιή συναισθηματικά πατήματα.