Πολιτικές και κοινωνικές ανησυχίες στην Ευρώπη του 2018

του Γιώργου Ζερβάκη

Αποτελεί μια πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα ότι το στοιχείο του ευρωπαϊκού οράματος, αυτό που κινητοποίησε πραγματιστές και ρεαλιστές απο την εποχή του τελευταίου καταστροφικού πολέμου, δεν έχει την δυναμική του παρελθόντος, δεν αποτελεί πόλο έλξης για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, καθώς με την πάροδο του χρόνου έγινε μια άνευρη, άχρωμη υπόθεση διακυβερνητικής αδράνειας των εθνικών κυβερνήσεων. Εθνικά δημοκρατικά πολιτικά συστήματα πιέζονται απο διαφορετικού χρώματος και κατεύθυνσης λαϊκιστικές και δημαγωγικές φωνές που απειλούν την παραδοσιακή μεταπολεμική πολιτική σταθερότητα, αλλά την ίδια στιγμή δοκιμάζουν τις αντοχές του ενοποιητικού σχεδίου. Οι εκλογικές αναμετρήσεις χαρακτηρίζονται πλέον απο αντιθέσεις άλλης χροιάς, οι λαϊκιστικές αντιευρωπαϊκές δυνάμεις προσπαθούν να επιβάλλουν τις αντιπαραθέσεις των κραυγών, των διχαστικών πρακτικών, εκπροσωπούν εθνικιστικές, ριζοσπαστικές λογικές. Και οι εθνικές κυβερνήσεις, τα εθνικά πολιτικά κόμματα που έχουν αποφασίσει την συνεργασία σε αυτήν την εθελούσια πορεία, αλλά και άλλοι θεσμικοί συντελεστές αυτής της προσπάθειας, αφήνονται στο να κινούνται σε μια κατεύθυνση μυωπική, στενά εθνοκεντρική.

Η ΕΕ υπέστη ένα βαρύ σόκ με το αποτέλεσμα του Βρετανικού δημοψηφίσματος, που τελικά δεν αποτύπωσε τίποτα παρισσότερο παρά τον παγερό ρεαλισμό και την πολιτική των αυτοεξαιρέσεων " opting-out " των Βρετανικών κυβερνήσεων πάνω σε κρίσιμα ζητήματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το Βρετανικό δημοψήφισμα, έδωσε το περιθώριο στις δυνάμεις του αντιευρωπαϊσμού, να ξεκινήσουν μια επίθεση καταστροφολογίας, προσδιορίζοντας με χρονικό ορίζοντα τις εκλογές στην Ολλανδία, αλλά και τις διπλές εκλογές, προεδρικές και κοινοβουλευτικές στην Γαλλία, το τέλος της προσπάθειας ενοποίησης. Όμως τα πολιτικά εκλογικά σώματα έδειξαν δημοκρατική αντοχή απέναντι στην επέλαση της ακροδεξιάς της Λεπέν και του Βίλντερς, της ακροαριστερής πλατφόρμας του Μελανσόν.  Το τέλος της ΕΕ που προπαγάνδιζαν οι εχθρικές προς την ΕΕ δυνάμεις δεν ήρθε, οι νίκες των φιλοευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων κατέδειξαν ότι το σχέδιο της ευρωπαϊκής ενοποίησης αποτελεί αναγκαιότητα και νομοτελειακή εξέλιξη. Όμως για να γίνει πραγματικότητα απαιτείται πολιτική σταθερότητα, συνεργασία όλων των πολιτικών και κοινωνικών παραγόντων που πιστεύουν στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Απαιτεί την απεμπλοκή κυρίως των εθνικών κυβερνήσεων απο φοβικές στασιμότητες. Απαιτεί απο τις δυνάμεις του ευρωπαϊσμού να μην εγκλωβιστούν απο τις φωνές του εθνικισμού, του εθνοκεντρισμού, τις αυτονομιστικές εξάρσεις που επιχειρούν να σύρουν την Ευρώπη στην εσωστρέφεια και στον εθνικό μυωπισμό.

Τα εκλογικά αποτελέσματα στην Γαλλία και στην Γερμανία ανοίγουν ξανά μια μεγάλη συζήτηση, για τον ρόλο των χωρών αυτών, την ιστορική τους παρακαταθήκη ως ευρωπαϊκή ατμομηχανή. Η καγκελάριος Μέρκελ και ο Πρόεδρος Μακρόν έχουν την ιστορική ευθύνη να κινήσουν ξανά αυτήν την ατμομηχανή, να επιδείξουν την αποφασιστικότητα απέναντι στις φωνές του επικίνδυνου εθνικισμού, στις φωνές που αντιτίθενται στην περαιτέρω εμβάθυνση, σε εκείνες που ζητούν ελεγχόμενη διαδικασία ενοποίησης, δηλαδή στασιμότητα.

Η επαναφορά του αιτήματος για μια Ευρώπη ενοποιημένη, με δημοκρατική υπερεθνική νομιμοποίηση, αφορά και τις 27 χώρες μας. Ειδικά σε μια εποχή ενίσχυσης της εθνικιστικής αδιαλλαξίας, το πεδίο της εμβάθυνσης του ευρωπαϊκού σχεδίου αφορά τον πολιτικό χαρακτήρα του. Αυτόν που περιγράφονταν ρητά και καθαρά στα αρχικά ιστορικά ιδρυτικά κείμενα και συνθήκες, σε διάφορες φάσεις του σχεδίου αυτού. Που ενώ η ιστορική συγκυρία της 10ετίας του ´90 ευνοούσε αυτήν την εξέλιξη, κράτη-μέλη και ευρωπαϊκοί θεσμοί εγκλωβίσθηκαν στον στενό οικονομικό χαρακτήρα της, στην αναγκαία διεύρυνση χωρίς ανάλογη εμβάθυνση. Αφήνοντας έτσι την πολιτική ενοποίηση, την άμυνα, την ασφάλεια, μακρυά απο τις αναγκαιότητες της εποχής.

Οι προτάσεις του Προέδρου Γιούνκερ για το ενοποιητικό σχέδιο, τα αιτήματα του Γάλλου Προέδρου για μια " Ευρώπη κυρίαρχη, ενωμένη και δημοκρατική " , μέχρι τις προτάσεις Σόϊμπλε για το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, απο κοινού με το Παρίσι, ακόμα και με αποχρώσες διαφορές, αντικατοπτρίζουν την αρχή της δεδηλωμένης βούλησης για την εμβάθυνση της ευρωζώνης, ως πρώτο στάδιο για την μετέπειτα πολιτική ενοποίηση, δημιουργούν μια νέα ενδιαφέρουσα περίοδο στην ευρωπαϊκή οικοδόμηση.

Το επίκαιρο της υπερεθνικής δικαιοδοσίας, του μοντέλου της κοινωνικής συνοχής, του δημοκρατικού ελέγχου, της κοινοτικοποίησης της επιχειρησιακής ικανότητας της Ένωσης σε θέματα ασφάλειας και άμυνας, δηλαδή του πυρήνα της διακυβέρνησης της ΕΕ, θέτει επι τάπητος να απαντηθεί ένα καίριο ερώτημα:  πως η Κοινότητα αυτή των 27 κρατών-μελών, και όσων θα ενσωματωθούν σε αυτήν τα επόμενα χρόνια, πως θα ξεπεράσει τις αντιξοότητες, πως θα απαντήσει στα χρόνια ελλείμματα του πολιτικού προσανατολισμού της, πως θα κάνει το μέλλον των κοινωνιών πιο ευοίωνο. Πως και με ποιές πολιτικές θα μπορέσει να πείσει τους Πολίτες της ότι η προσπάθεια αυτή μπορεί να έχει μέλλον μόνον όταν ξεπερασθούν οι ανασφάλειες που διαχρονικά έχουν συσσωρευθεί, όταν επιτευχθεί η μετάβαση απο την ψευδαίσθηση επίλυσης των κοινών προβλημάτων, απο το εθνικό κράτος, στο ευρωπαϊκό υπερεθνικό σύνολο. Όχι καταργώντας το εθνικό κράτος, αλλά μετασχηματίζοντας, διαμορφώνοντας την αναγκαία κοινή αλληλεγγύη συναντίληψης στο πως τα προβλήματα θα απαντώνται και θα βρίσκουν λύση απο μια ενιαία Ευρώπη.

* Ο κ. Γιώργος Α. Ζερβάκης, είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης.