*Της Κατερίνας Μαλλιωτάκη
Ο άνθρωπος είναι από την φύση του κοινωνικό πλάσμα, και έχει την ανάγκη του ανήκειν, για τον λόγο αυτό οι περισσότερες αξίες του συνδέονται με την συνύπαρξη του με τους άλλους ανθρώπους. Η κλίμακα των αξιών μας λοιπόν εξαρτάται από την ηθική μας, το περιβάλλον μας, την προσωπική μας ιστορία μερικές φορές από την μόρφωση μας και άλλες από παράγοντες που μας έχουν διδάξει την αξία.
Παρόλο που η αξία έχει μια εσωτερική σχέση με την συνειδητότητα μας, η αξία της συμπόνιας ξεχωρίζει αλλά και παρεξηγείτε γιατί ισορροπεί πάντοτε σε μια πολύ λεπτή γραμμή. Άλλες φορές μεταμορφώνεται σε λύπηση, άλλες σ ενσυναίσθηση, άλλες σε φιλανθρωπία κι άλλες σε οίκτο. Τι είναι όμως η συμπόνια και πόσα πρόσωπα έχει;
Αρχικά θα δώσουμε στην συγκεκριμένη αξία μια ευρύτερη έννοια και θα την ερμηνεύσουμε ως την ικανότητα να θέτουμε τα συναισθήματα μας σε αρμονία με τα συναισθήματα του άλλου. Ο Απόστολος Παύλος μάλιστα έλεγε ότι «συμπόνια σημαίνει να γελάς μ αυτούς που γελάνε και να κλαις μ αυτούς που κλαίνε». Μ αυτήν την έννοια συμπονούμε τους άλλους όταν οι συναισθηματικές τους καταστάσεις έχουν τέτοιο αντίκτυπο στην ψυχή μας ώστε να τις ζούμε κι εμείς, « κατά κάποιον τρόπο».
Ωστόσο ο δρόμος για να βρούμε την αξία της συμπόνιας και να την εμπεδώσουμε έχει πολλά στάδια και δεν είναι ουσιαστικά τόσο εύκολος όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε. Το πρώτο στάδιο έχει να κάνει με την επαφή με το συναίσθημα μας. Πρώτα από όλα εμείς έχουμε την ανάγκη να κατανοήσουμε τις ανάγκες της ψυχής μας να τις αναγνωρίσουμε ώστε να μπορούν ν αναγνωρίσουν κι αυτές τα διάφορα συναισθήματα και να τα νοιώσουν.
Το δεύτερο στάδιο έχει να κάνει με τον έλεγχο της παρόρμησης. Ο Ντάνιελ Γκόουλμαν ο άνθρωπος που μίλησε για την Συναισθηματική Νοημοσύνη δηλώνει ότι ίσως δεν υπάρχει πιο ουσιαστική ψυχική ικανότητα από το να αντιστέκεσαι στο πάθος σου. Ο έλεγχος λοιπόν τον παρορμητικών μας επιθυμιών έχει να κάνει με την ανυπομονησία για την πραγμάτωση ενός σκοπού που την ώρα εκείνη επιβάλλεται να γίνει. Ελέγχοντας τις παρορμήσεις μας ελέγχουμε το είδος της συμπόνιας που θέλουμε να δώσουμε.
Το τρίτο στάδιο έχει να κάνει με το κίνητρο που δίνουμε στον εαυτό μας για να δείξει συμπόνια. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει αρχικά ν ανακαλύψω τα πράγματα δηλαδή να ξυπνάω μέσα μου την περιέργεια και ν αρνούμαι να ζω στην παθητικότητα μου. Δεν έχει κανένα νόημα να λέω ότι κατανοώ την συμπόνια αν δεν πράττω. Και τι σημαίνει πράττω; Μπορώ να το κάνω καλύτερα, να καταφέρω περισσότερα πράγματα, να προσπαθώ, και να αρνηθώ το όχι υιοθετώντας το ναι.
Στο προτελευταίο στάδιο αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα των άλλων. Η λέξη συμπόνοια και κατανόηση έχουν την ίδια σημασία. Συμπάσχω με τον άλλον, σημαίνει πολλές φορές αισθάνομαι το ίδιο μ αυτόν. Εκεί κοντά βρίσκεται και η λέξη εμπάθεια η οποία σημαίνει μπαίνω στην θέση του άλλου για να νοιώσω ότι νοιώθει. Σ αυτό το επίπεδο ακουμπάμε και την ενσυναίσθηση που είναι η ικανότητα να μπορείς να μπεις στην θέση κάποιου άλλου αναγνωρίζοντας τα κίνητρα συμπεριφοράς του, κατανοώντας όμως τα συναισθήματα και τις αντιλήψεις του (τον τρόπο δηλαδή που δρα). Για το τέλος αφήνουμε το σημαντικότερο στάδιο που είναι ο έλεγχος των σχέσεων μας με τους άλλους.
Εδώ θα πρέπει να προσαρμόσουμε τις δικές μας πράξεις στις ανάγκες των άλλων, να καταφέρουμε δηλαδή ώστε αυτό που λέμε κι αυτό που κάνουμε, ν ανταποκρίνεται στις προσωπικές καταστάσεις που βιώνουν οι άλλοι και όχι σ αυτές που βολεύουν εμάς. Είναι σημαντικό αν ενδιαφερόμαστε για τους ανθρώπους και τα συναισθήματα τους να προσαρμόζουμε τις πράξεις μας σ αυτά δίνοντας τους την ηθική αλλά και την πρακτική βοήθεια που χρειάζονται.
Κι αν φυσικά όλα αυτά που ειπώθηκαν δεν έγιναν αρκετά κατανοητά καλό είναι ν αντιστρέψουμε την ερώτηση και να δούμε τελικά.. τι δεν είναι συμπόνια.
Συμπόνια δεν είναι η συναισθηματική αδυναμία, ούτε να λες αυτός είναι «φτωχός», « ανάπηρος» «μετανάστης» κτλ χωρίς να κάνεις κάτι, καθώς η συμπόνια όπως προ είπαμε δεν περιορίζεται μόνο στο συναίσθημα.
Η συμπόνια δεν μαθαίνεται με την παρατήρηση των άλλων αλλά με την ενδοσκόπηση, καθώς δεν είναι συμπόνια αν δεν στηρίζεται στην ελπίδα. Όσο κι αν ηχούν λοιπόν στα αυτιά μας παχιά λόγια και ξεφτισμένα συναισθήματα καλό είναι να στρέψουμε τον φακό προς τα μέσα μας και ν αναρωτηθούμε: τελικά μπορούμε να συμπονέσουμε τον άλλον πραγματικά και μέχρι που μπορούμε να φτάσουμε για αυτόν; Μπορούμε αυτό που διακηρύττουμε να το μετουσιώσουμε σε πράξη; Έχουμε την ικανότητα να παραμερίσουμε το Εγώ μας για να στραφούμε στο εμείς; Κι αν όλα αυτά είναι τόσο βαριά στις πλάτες μας μην ξεχνάτε ότι ακόμα και μια μόνο συντροφιά, μια κουβέντα ή ένα χάδι είναι πάντα ανακούφιση μέσα στην δυστυχία !Κι αυτό αρκεί!
