Της Κατερίνας Μαλλιωτάκη
Πολλές φορές στην ζωή μας ερχόμαστε αντιμέτωποι με συναισθήματα και καταστάσεις που δεν μας είναι καθόλου ευχάριστα. Η διαχείριση τους είναι δύσκολη και επώδυνη. Για τον λόγο αυτό νοιώθουμε απόρριψη, άλλες αδικία και τις περισσότερες την ανάγκη να τιμωρήσουμε αυτόν ή αυτούς που μας προκάλεσαν αυτόν τον πόνο.
Όταν στις αποθήκες του ψυχισμού μας φωλιάζει ο πόνος και η δυστυχία ζητάμε ν ανακουφιστούμε με την τιμωρία και πολλές φορές με την εκδίκηση. Τα καταπιεσμένα μας συναισθήματα νοιώθουν την ανάγκη ν εκτονωθούν και να ζητήσουν το δίκιο τους ακόμα και με άκομψο τρόπο. Κάθε φορά που καταπνίγουμε το θυμό μας, νοιώθουμε ότι μας ποδοπατούν, δεν σέβονται τις ανάγκες μας, θέλουν να μας αδικήσουν και να μας κακομεταχειριστούν μπαίνουμε στην διαδικασία ν ανταποδώσουμε. Έτσι επιλέγουμε δυο μέτρα και δύο σταθμά: την εκδίκηση και την αυτοτιμωρία.
Η εκδίκηση συνήθως είναι ένας μηχανισμός που επιλέγουμε για ν ανακουφίσουμε τον πληγωμένο μας εγωισμό. Μας είναι αδιανόητο να σηκώσουμε το βάρος του πόνου μας χωρίς να κάνουμε τον άλλον να πληρώσει. Και πως θα γίνει αυτό; Μα φυσικά με το να τον κάνουμε να νοιώσει ακριβώς όπως νοιώσαμε κι εμείς. Αρχικά λοιπόν πείθουμε τον εαυτό μας ότι οποιοσδήποτε ήταν στην θέση μας και είχε το αίσθημα δικαίου θα έπραττε ακριβώς όπως εμάς. Μετά που θα περνούσε ο μεγάλος θυμός προφανώς θα σκεφτόμασταν όλα αυτά που ακούμε γύρω μας, περί ανωτερότητας, ότι δεν πρέπει να δίνουμε σημασία σε κάποιον που μας πλήγωσε για να τον πονέσουμε περισσότερο και το κλασσικό πια ότι η εκδίκηση είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο.
Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι η εκδίκηση συνήθως στέκεται σε δύο πόδια. Το ένα λέει ότι οι άνθρωποι που δεν είναι ευχαριστημένοι από την ζωή τους, από την εικόνα τους και από τον εαυτό τους συνήθως θέλουν να εκδικηθούν τους άλλους. Η εκδίκηση τους μάλιστα στηρίζεται στην ανάγκη τους να ξορκίσουν την κακή εικόνα τους αποδεικνύοντας στους άλλους ότι μπορούν κι αυτοί να είναι «δυνατοί» κι αρκετά ικανοί να τους πονέσουν.
Το άλλο πόδι της εκδίκησης έχει να κάνει με τα άτομα που εκδικούμαστε. Όσο οξύμωρο κι αν σας φαίνεται συνήθως εκδικούμαστε τα άτομα που αγαπούσαμε πάρα πολύ γιατί τελικά αυτά είχαν την δύναμη να μας πληγώσουν. Με απλά λόγια; Όσο πιο πολύ αγαπάμε κάποιον τόσο πιο πολύ πληγωνόμαστε από την συμπεριφορά του και για αυτόν ακριβώς τον λόγο θέλουμε να τον εκδικηθούμε.
Στον αντίποδα της εκδίκησης βρίσκεται η αυτοτιμωρία. Η αυτοτιμωρία είναι ο τρόπος που επιλέγεις να τιμωρείς τον εαυτό σου κάθε φορά που νοιώθεις ότι δεν έχεις τον έλεγχο του, όταν απογοητεύεις κάποιον που είναι σημαντικός για σένα ή δεν καταφέρνεις τον στόχο που έβαλες. Προφανώς οφείλεται σε μια σιωπηλή συμφωνία που κάνεις μαζί του, κι αυτός τελικά σε τιμωρεί. Έτσι θα συναντήσουμε ανθρώπους που θα προτιμούν να πονάνε χωρίς να το λένε, ανθρώπους που κλείνονται στον εαυτό τους και στερούνται την αγάπη και την χαρά στην ζωή τους, ανθρώπους που φοβούνται να ζήσουν γιατί τρέμουν μην τυχόν κάνουν λάθη κτλ.
Η αυτολύπηση είναι το κυριότερο εργαλείο της αυτοτιμωρίας που έχει τις ρίζες της κρυμμένες βαθιά στην χαμηλή αυτοεκτίμηση που έχουμε για τον εαυτό μας καθώς και στην ανύπαρκτη εικόνα εαυτού που έχουμε για αυτόν.
Το ερώτημα λοιπόν παραμένει πάντοτε στην ίδια βάση. Ποιόν θέλουμε να τιμωρήσουμε τελικά τον εαυτό μας ή τους άλλους;
Η εσωτερική και εξωτερική πρόοδος στην ζωή μας έρχεται με την αλλαγή σκέψης τόσο σε θέματα που αφορούν τους άλλους όσο και τον εαυτό μας. Η εξιλέωση με τον πόνο φεύγει μέσω της συγχώρεσης. Όταν εννοούμε συγχώρεση δεν στοχεύουμε στην πράξη αλλά στην προσπάθεια μας να κατανοήσουμε το συναισθηματικό κενό, την αδυναμία, τον φόβο ή την αρνητική συμπεριφορά του δράστη. Τα άτομα που μπορούν να συγχωρέσουν και να κατανοήσουν τα κίνητρα του άλλου, φαίνεται να μπορούν πιο εύκολα να ξεπερνούν τον πόνο που τους προκάλεσε. Σε λειτουργικό επίπεδο η συγχώρεση δημιουργεί το αίσθημα απελευθέρωσης ενώ η εκδίκηση προκαλεί περίσσιο άγχος, ένταση, που τελικά μας κοστίζει τόσο συναισθηματικά όσο και οργανικά.
Είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι όταν μιλάμε για συγχώρεση δεν εννοούμε απαραίτητα ότι επιτρέπουμε στους άλλους να μας φέρονται άσχημα αλλά ότι επιλέγουμε να μην μπούμε στον φαύλο κύκλο της εκδίκησης. Προσπαθούμε λοιπόν όσο μπορούμε να πάρουμε απόσταση από τα πράγματα και συγκεκριμένα από τον θυμό και τα αρνητικά μας συναισθήματα. Μετά με ειλικρίνεια και προπάντων ψυχραιμία προσπαθούμε ν αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα.
Αν τυχόν δεν λύνεται απλά προσπερνάμε και προσπαθούμε η εμπειρία μας αυτή να μας τροφοδοτήσει με σύνεση ώστε την επόμενη φορά που θα αντιμετωπίσουμε μια παρόμοια κατάσταση να μπορούμε να προστατέψουμε καλύτερα τον εαυτό μας έχοντας την ψυχική ωρίμανση ν αντιμετωπίσουμε τέτοιες συμπεριφορές. Αυτόν τον στόχο θα τον επιτύχουμε καλύτερα μόνο αν συνειδητοποιήσουμε γρήγορα ότι η συγχώρεση τελικά είναι δύναμη κι όχι αδυναμία!
