Του Γεωργίου Χ. Κουμάκη
Αυτές τις μέρες παρατηρείται έντονη διπλωματική κινητικότητα ,που επισύρει το παγκόσμιο πολιτικό ενδιαφέρον για την αντίδραση της ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την ανάρμοστη – κατά την επιεικέστερη έκφραση – συμπεριφορά της Τουρκίας εναντίον κρατών μελών της , της Κύπρου και της Ελλάδας. Η γείτονα χώρα παραβιάζει τον εναέριο, θαλάσσιο και χερσαίο χώρο της Ελλάδας με τις συνεχείς υπερπτήσεις πολεμικών αεροσκαφών της ς και με τις σεισμικές έρευνες του ερευνητικού σκάφους στον κυπριακό και ελληνικό θαλάσσιο χώρο. Οι Τούρκοι υποκινούν και βοηθούν παντοιοτρόπως τους πρόσφυγες και μετανάστες, που βρίσκονται στο έδαφός της, να μεταφερθούν στη χώρα μας είτε από τα χερσαία σύνορά μας είτε με πλωτά μέσα. Δημιουργεί επίσης με το καθεστώς της Λιβύης μια θαλάσσια ζώνη καταπατώντας κυριαρχικά ελληνικά δικαιώματα κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου και του δικαίου της θάλασσας.
Η Ευρώπη ως προς την επιβολή ή όχι των κυρώσεων διχάζεται, αφού ορισμένες χώρες, όπως π.χ. η Γαλλία, η Αυστρία, το Βέλγιο, η Ολλανδία κ.ά. τάσσονται ανεπιφύλακτα υπέρ της επιβολής κυρώσεων, ενώ άλλες όπως η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Μάλτα και άλλες είναι διστακτικές, με το επιχείρημα ότι αν εξοργιστεί η Τουρκία υπάρχει ο κίνδυνος να προσεταιριστεί την Ρωσία. Το ενδεχόμενο αυτόςείναι βέβαια ορατό και οι συνέπειες ιδίως για τη Γερμανία θα είναι απρόβλεπτες, λόγω των διαφορών τους κατά τον Β΄ παγκόσμιο, Ο διαχωρισμός των χωρών της ΕΕ σε πρόθυμες και απρόθυμες να επιβάλουν ποινές στην Τουρκία μας παραπέμπει συνειρμικά και άθελά μας στις αντίθετες παρατάξεις κατά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Έτσι οι απρόθυμες χώρες δεν αντέδρασαν στην κατακτητική ορμή των Γερμανών , ορισμένες μάλιστα από αυτές συμμάχησαν με αυτούς. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν φαίνεται κοινά σημεία των πολιτικών κατευθύνσεων κάθε πλευράς, με αποτέλεσμα να φανεί η ρίζα των ιδεολογιών τους, χωρίς βέβαια αυτό να έχει οπωσδήποτε κάποιο βάρος ως προς την παρούσα κρίση, η δε αναφορά τους γίνεται μόνον για ιστορικούς λόγους. Οι απρόθυμες χώρες έχουν οικονομικά συμφέροντα από την Τουρκία, διότι αρκετές επιχειρήσεις των χωρών αυτών έχουν την έδρα τους στην Τουρκία. Ειδικά δε η Γερμανία και η Ισπανία πωλούν πολεμικό υλικό μεταξύ των οποίων και υποβρύχια . Συνεπώς αν οι χώρες αυτές ψηφίσουν κυρώσεις , τότε η ενέργεια αυτή θα στραφεί ευθέως εναντίον των συμφερόντων τους, οπότε η μαστίγωση της γείτονος θα γίνει ταυτόχρονα και μαστίγωση του εαυτού των. Επομένως από τις ενδεχόμενες κυρώσεις όχι μόνον δεν έχουν να απολάβουν κάποιο άμεσο και χειροπιαστό όφελος, αλλά θα έχουν και ζημιά. Είναι επομένως λογικό και αναμενόμενο να μην θελήσουν να θέσουν τη χώρα τους σε κίνδυνο προκειμένουν να υποστηρίξουν τρίτες χώρες, δηλαδή την Ελλάδα και την Κύπρο. Αυτό θα είχε κάποιο νόημα αν ενστερνίζονταν όλα τα μέλη την ολοκλήρωση της ΄Ένωσης.
Οι απρόθυμες αυτές χώρες κατηγορούν με την Τουρκία για την απρόκλητη, μονομερή και απαράδεκτη συμπεριφορά της , από την άλλη όμως πιστεύουν ότι η χώρα αυτή χρειάζεται βοήθεια, επειδή συντηρεί (με συγχρηματοδότηση βέβαια και της ΕΕ) πάνω από τρία εκατομμύρια πρόσφυγες. Η πολιτική αυτή τοποθέτηση της Γερμανίας είναι η αιτία , που χαρακτηρίστηκε η χώρα αυτή από τον Υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας «έντιμος διαμεσολαβητής», αν και ο Πρόεδρος της ίδιας χώρας χαρακτήρισε τη Γερμανία ναζιστική και εξακόντισε απρόκλητα χυδαίες και υβριστικές φράσεις εναντίον του Προέδρου της Γαλλίας Μακρόν, ο οποίος σωφρόνως ενεργών αντιπαρήλθε με ευγένεια τις ύβρεις. Αν η Ευρώπη φράξει τα σύνορά της, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες δεν θα μπορέσουν να διεισδύσουν στην Ευρώπη, η οποία άλλωστε δεν είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία των προσφύγων. Αντίθετα η Τουρκία με τις στρατιωτικές παρεμβάσεις της στη Συρία και αλλάχού συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία των προσφύγων και μεταναστών. Επιπλέον η Τουρκία χρησιμοποίησε προς όφελός της τους πρόσφυγες, αφού κατηγορείται ότι έστειλε ορισμένους από αυτούς , κυρίως τους τζιχαντιστές να πολεμήσουν στα διάφορα μέτωπα, όπως στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, στη Λιβύη και στη Συρία. Κατηγορείται ακόμα ότι είναι ο ιδεολογικός υποκινητής των ακραίων θρησκευτικών ομάδων ή οργανώσεων για τρομοκρατικά κτυπήματα στην Ευρώπη. Τα οράματα της Τουρκίας ,όπως αυτά λέγονται από τους ίδιους, είναι τα λεγόμενα νεοοθωμανικά όνειρα, τα οποία αποτυπώνονται στις φράσεις « Τα σύνορα της καρδιάς μου» και «Η γαλάζια πατρίδα.», πράγμα που σημαίνει ότι θέλουν να επεκτείνουν τη χώρα τους στα παλιά τους σύνορα. Αυτό όμως δεν γίνεται ανεκτό από χώρες της ανατολικής Μεσογείου, πράγμα που προκάλεσε τη σύναψη στρατιωτικών συμμαχιών των χωρών αυτών. Οι ΗΠΑ βρίσκονται τώρα σε σημείο αδράνειας, λόγω της μεταβίβασης της εξουσίας στον νεοεκλεγμένο Πρόεδρο. Παρόλο όμως που βρίσκονται στο μεταίχμιο αυτό ο Υπουργός εξωτερικών της χώρας αυτής κατά την πρόσφατη σύνοδο των υπουργών εξωτερικών του ΝΑΤΟ καταλόγισε ευθαρσώς και με σαφήνεια στον ομόλογόν του της Τουρκίας την παραβατική συμπεριφορά της χώρας αυτής.
Η Τουρκία από την πλευρά της ισχυρίζεται ότι δεν παραβιάζει το διεθνές δίκαιο, το οποίο σέβεται απολύτως, ενώ κατηγορεί την Ελλάδα ότι αυτή είναι εκείνη που το παραβιάζει. Την κατηγορεί επίσης ότι υποκινεί την Ευρωπαϊκή Ένωση να της επιβάλει κυρώσεις. Αυτό σημαίνει σύμφωνα με την αντίληψή τους ότι για τις τυχόν κυρώσεις, που θα επιβάλει η ΕΕ στη χώρα αυτή, υπαίτιες είναι μόνον η Ελλάδα και η Κύπρος και όχι οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Είναι δηλαδή ,για να χρησιμοποιήσομε νομική ορολογία, οι δύο αυτές χώρες ο ηθικός αυτουργός για ό,τι κακό θα πάθει η Τουρκία εκ μέρους της ΕΕ. Επομένως η εχθρότητα και το μίσος για την τυχόν ζημιά που θα πάθουν είναι οι δύο αυτές χώρες. Η στάση αυτή εναρμονίζεται πλήρως προς την παρότρυνση της Γερμανικής Κυβέρνησης να προσέλθουν σε διάλογο για τις ανακύψασες διαφορές η Τουρκία και η Ελλάδα και όχι Τουρκία και ΕΕ, πράγμα που δείχνει ότι η ΕΕ δεν έχει αποκτήσει ακόμα την επιβαλλόμενη συνοχή της, αφού κάθε κράτος ενεργεί από μόνο του. Είναι ωστόσο δεδομένο , αν κρίνει κανείς από την μέχρι τούδε συμπεριφορά της Τουρκίας, ότι δεν πρόκειται να έχει η συζήτηση αίσιο τέλος, ώστε να εξαχθεί κάποια συμφωνία. Επομένως η μόνη ενδεδειγμένη λύση είναι η προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Ένα άλλο θέμα είναι κατά πόσον οι όποιες κυρώσεις είναι ικανές να συνετίσουν την Τουρκία να συνετιστεί , να ακολουθήσει το δρόμο της νομιμότητας , ώστε να απόσχει από μονομερείς ενέργειες και να επικρατήσει ειρήνη στην Ανατολική Μεσόγειο σε πνεύμα φιλίας και συνεργασίας Ελλήνων και Τούρκων για το αμοιβαίο συμφέρον και των δύο λαών, αλλά και επειδή η αγάπη πρέπει να νικήσει το μίσος, που είναι η αιτία του κακού, δεδομένου ότι αυτό προσιδιάζει περισσότερο στην ανθρώπινη φύση. Στο ερώτημα αυτό οι Τούρκοι απαντούν ξεκάθαρα όχι. Λέγουν συγκεκριμένα ότι όποιες και αν είναι οι κυρώσεις δεν πρόκειται να τους κάμψουν, ώστε να απεμπολήσουν τα κυριαρχικά τους δικαιώματα. Σε τελευταία ανάλυση δεν είναι ευχάριστο για κανένα να επιβάλει στους άλλους κυρώσεις ως τιμωρία και μάλιστα με αμφίβολο αποτέλεσμα.
Ύστερα από τη σύντομη αυτή έκθεση και επισκόπηση του θέματος γεννάται το ερώτημα ποια συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν και πώς είναι φρόνιμο να συμπεριφερθούν οι φίλιες δυνάμεις, δηλαδή Κύπρος Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς το φλέγον αυτό θέμα. Νομίζω ότι κατ’ αρχήν η λέξη κυρώσεις πρέπει να απαλειφθεί από το λεξιλόγιο της διπλωματίας στην πολιτική δράση για την αντιμετώπιση του πολύ σπουδαίου αυτού θέματος. Πρώτη προϋπόθεση είναι η Ευρώπη να δράσει ως ενιαίο κράτος και όχι ως μεμονωμένες οντότητες. Μπορεί βέβαια να είμαστε ακόμα πολύ μακριά προς επίτευξη του σκοπού αυτού, όμως η συνειδητοποίηση της ιδέας αυτής είναι ένα σημαντικό βήμα προόδου. Αντί τη χρησιμοποίηση του όρου «κυρώσεις» θα λέμε αλλαγή συμπεριφοράς, που αποσκοπεί στην άμυνά μας. Όταν οι χώρες, που προμηθεύουν την Τουρκία με φονικά όπλα, συνειδητοποιήσουν ότι αυτά θα στραφούν εναντίον τους, είναι λογικό να διακόψουν τον ανεφοδιασμό με τα όπλα αυτά, όχι για να τους τιμωρήσουν επιβάλλοντας κυρώσεις , αλλά για να προστατευθούν από τα ίδια αυτά τα όπλα. Τώρα όμως ,που δεν υπάρχει η απαιτούμενη συνοχή και ενότητα στην ΕΕ ,τα κράτη δεν σκέπτονται έτσι, αφού ξεχωρίζουν τους εαυτούς των από ενδεχόμενη επίθεση. Όταν για παράδειγμα η Γερμανία πουλά όπλα στην Τουρκία , δεν σκέπτεται ότι αυτά θα στραφούν εναντίον της , αλλά μόνον εναντίον άλλων, αυτή τη φορά εναντίον των Κυπρίων και των Ελλήνων. Η βασική αιτία είναι δηλαδή ότι η ΕΕ δεν πολιτεύεται ως ενιαίο κράτος, όπως για παράδειγμα οι ΗΠΑ. Η Τουρκία δηλαδή είναι ενδεχόμενο να προβεί σε μεγαλύτερες παρανομίες και εγκλήματα, ‘όπως το 1974 που κατέκτησε μέρος της Κύπρου και θέλει τώρα να σφετεριστεί τα Βαρώσια της Κύπρου. Είναι ικανές οι όποιες κυρώσεις να εμποδίσουν την Τουρκία από τα καταστρεπτικά της σχέδια; Επομένως τα όποια μέτρα λάβει η ΕΕ ένωση δεν πρέπει να εκληφθούν ως κυρώσεις , αλλ’ ως αναγκαίες ενέργειες για την προστασία και την υπεράσπισή όλων των μελών.
Οι διαθέσεις και οι προθέσεις ενός κράτους είναι αυτές που πρέπει να καθορίζουν τη συμπεριφορά ενός άλλου κράτους. Όταν προ δύο περίπου ετών η Τουρκία κατέρριψε ένα πολεμικό αεροσκάφος της Ρωσίας, που κατά λάθος μπήκε στο έδαφός της, η Ρωσία αντέδρασε έντονα και έδειξε την πυγμή και την απειλή της, εάν το γεγονός αυτό επαναληφθεί. ¨Έκτοτε η Τουρκία συμμορφώθηκε. Το θέμα λοιπόν που τίθεται είναι σε τί ενέργειες πρέπει να προβεί η ΕΕ, αν η Τουρκία επιτεθεί στην Κύπρο ή στην Ελλάδα ή αν τα αεροπλάνα της παραβιάζουν τον ελληνικό εναέριο χώρο ή το τουρκικό ερευνητικό σκάφος εξακολουθεί να ενεργεί έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Η Τουρκία ζητεί επιμόνως και διακαώς να γένει μέλος της ΕΕ, το θέμα όμως είναι αν η συμπεριφορά της είναι η πρέπουσα για να επιτύχει τον σκοπό αυτόν. Αυτά πρέπει να σταθμίσει η ΕΕ , ώστε ενδεχομένως να δια- κόψει την τελωνειακή της σχέση με την Ευρώπη, όχι όμως ως κύρωση εναντίον της, αλλά επειδή δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για τέτοιο ενδεχόμενο. Αλλά και ούτε η γεωγραφική της θέση είναι τέτοια, ώστε να δικαιολογεί την ένταξή της στην Ευρώπη. Ο πρώην Πρόεδρος της Γαλλίας Γυσκάρ ντε Στέν είχε πει ότι μόνον το 5% της Τουρκίας ανήκει στο έδαφος της Ευρώπης. Εδώ θα μπορούσε να προσθέσει κανείς ότι και αυτό το κομμάτι το κατέκτησαν οι Τούρκοι με πόλεμο από τους Έλληνες, όταν το 1453 η Βασιλεύουσα , δηλαδή η Κωσταντινούπολη , έπεσε στα χέρια των Τούρκων.
