Οι κρίσεις της Ευρώπης, το πολιτικό περιβάλλον της ενοποίησης

Άρθρο του Γιώργου Α. Ζερβάκη *

Την κοινοτική ορολογία των ψυχρών λεκτικών αποτυπώσεων των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων, που είθισται να καλωσορίζουν εκθέσεις ή να τις λαμβάνουν υπόψιν, πρέπει να τις αντικαταστήσει μια βαθύτατη και ουσιώδης θεσμική μεταβολή. Το αίτημα της πολιτικής ενοποίησης θα προχωρήσει όταν την προσαρμοστικότητα των διακυβερνητικών πρακτικών  αντικαταστήσει μια θεμελιώδης μετατόπιση στην διαμόρφωση μιας προσέγγισης, μιας νέας διαπραγματευτικής εντολής.

Η ΕΕ δεν μπορεί να εξαντλείται μόνον στην ρητορική του ενωσιακού χαρακτήρα της, αλλά να διαμορφώνει τον διεθνή και περιφερειακό της ρόλο, αναπτύσσοντας δραστικά την Κοινή Εξωτερική Πολιτική, την Ασφάλεια και την Άμυνα της. Και για να φτάσει σε αυτό το σημείο χρειάζεται να προχωρήσει η πολιτική ενοποίηση, η θεσμική της εμβάθυνση, ο συνταγματικός χαρακτήρας της, αποκτώντας την αναγκαία λειτουργική ικανότητα.

Η ΕΕ πρέπει να αναθερμάνει μια και μόνον κατεύθυνση, μέσω του Διαλόγου για την Διάσκεψη της Ευρώπης, επαναφέροντας την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική σε μια Συνθήκη που θα διαμορφώνεται από τον στόχο της Πολιτικής Ένωσης, ενισχύοντας το κοινοτικό θεσμικό περιβάλλον, με περαιτέρω δημοκρατική νομιμοποίηση και μείωση του υπαρκτού δημοκρατικού ελλείμματος.

Οι αναγκαιότητες της ΕΕ είναι η διεύρυνση του χώρου του δημοσιονομικού φεντεραλισμού, η επαναφορά του Ευρωπαϊκού Συντάγματος ως αίτημα για τον στόχο της πολιτικής ενοποίησης. Και στην κατεύθυνση αυτή, τρία χρόνια πριν οι Ευρωπαίοι Πολίτες οδηγηθούν ξανά στην κάλπη των ευρωπαϊκών εκλογών, ο θεσμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και οι συντελεστές του, η φιλοευρωπαϊκή πλειοψηφία των πολιτικών κομμάτων, πρέπει να ανταποκριθούν στο να εκφράσουν την ταυτότητα αυτού του διακυβεύματος για το σύνολο της ΕΕ, μακριά από τις αντιλήψεις των εθνικών προσδιορισμών.

Είναι τα λαϊκιστικά και δημαγωγικά κόμματα που επιδιώκουν την επιστροφή στις περιοριστικές εθνοκεντρικές ατζέντες, για να υπονομεύσουν την ευρωπαϊκή υπερεθνική δημοκρατία, να αποδυναμώσουν τους κοινοτικούς θεσμούς, την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Και από την άλλη πλευρά, την αναγκαιότητα της συμμετοχής στην ευρωπαϊκή κάλπη, επιβάλλεται να την εκφράσουν με πιο ισχυρό και εμφατικό τρόπο τα φιλοευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα, για να πείσουν τα εκλογικά τους σώματα.

Οι κλυδωνισμοί που δέχθηκε το ευρωπαϊκό οικοδόμημα κατά την δεκαετία της οικονομικής κρίσης, της διόγκωσης των μεταναστευτικών/προσφυγικών ροών, της ανόδου των λαϊκιστικών και δημαγωγικών κινημάτων, δημιούργησαν πολιτική πίεση στα εθνικά πολιτικά συστήματα. Και δεν αποκλείεται να δημιουργήσουν νέες παρενέργειες από την εξέλιξη των εθνικών εκλογικών αναμετρήσεων, σε χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία.

Στην πορεία ανάκαμψης του ενοποιητικού σχεδίου, οι κοινοτικοί θεσμοί που εκφράζουν την υπερεθνικότητα, οι εθνικές κυβερνήσεις, τα κόμματα που έχουν την διακυβέρνηση αλλά και οι αντιπολιτεύσεις, πρέπει να αναζητήσουν ένα προωθημένο πλαίσιο για να γίνει ξανά πειστική η Ευρωπαϊκή Ένωση. Γιατί τα επιτεύγματα της εξασφάλισης της ειρήνης, της κοινωνικής Ευρώπης, της συνοχής, των προγραμμάτων Erasmus, είναι η απτή, ρεαλιστική πραγματικότητα της υπόθεσης της ενότητας της Ευρώπης.

Την ώρα που λαϊκιστικές προτάσεις, από τα δεξιά και τα αριστερά, επιδιώκουν μια επιστροφή σε ακανόνιστες μοναχικές εθνικές διαδρομές, οι πολιτικές δυνάμεις διακυβέρνησης στα κράτη-μέλη, που έχουν οριοθετήσει εδώ και επτά δεκαετίες την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, έχουν την ιστορική ευθύνη να διαμορφώσουν τις κινήσεις θεσμικής μεταρρύθμισης και θωράκισης της Ένωσης. Στα αδιέξοδα του διαχειριστικού διακυβερνητισμού, στους  εγκλωβισμούς που παράγει και διαμορφώνει ο εθνικολαϊκισμός, το ευρωπαϊκό διακύβευμα  υπηρετείται μόνον από την λύση της βαθύτερης και συνεκτικότερης ενοποίησης.

Η Ευρώπη έχει ανάγκη από την σύνθεση και την συνεργασία, από από την ενίσχυση κοινών πολιτικών, το σχέδιο του Αλτιέρο Σπινέλι, φεντεραλιστικό και δημοκρατικό στην σύλληψη του, μας δίνει τις απαντήσεις στο ερώτημα ποιά Ευρώπη θέλουμε και χρειαζόμαστε. Το που οδηγούν οι άτολμοι και επικίνδυνοι εθνικιστικοί και εθνοκεντρικοί παρορμητισμοί μας το θυμίζει το Brexit και τα ολέθρια αποτελέσματα των επιλογών που οδήγησαν σε αυτό. Μας το θυμίζει και η ελληνική δεκαετία της οικονομικής κρίσης, μας το θυμίζουν τα κρίσιμα 48ωρα του Ιουλίου του 2015.