O tempora o mores (Sic vollo sic iubeo - έτσι θέλω, έτσι διατάσσω)

του Γιάννη Γιγουρτσή

Μέσα στις πολλές και πολύπλοκες ανακοινώσεις του Υπουργείου Παιδείας για την Γ' Λυκείου και την αλλαγή του τρόπου εισαγωγής στα ΑΕΙ, ξεχώρισε η κατάργηση του μαθήματος των λατινικών από την Γ' Λυκείου και η αντικατάστασή του από το μάθημα της (ιστορικής) κοινωνιολογίας .

Ολοκληρώνεται έτσι, η μακρά πορεία απαξίωσης και εξοβελισμού του μαθήματος της λατινικής γλώσσας από τα σχολεία μας, η οποία ξεκίνησε ήδη από την δεκαετία του 1970. Τότε καταργήθηκε η διδασκαλία των Λατινικών ως μαθήματος γενικής παιδείας και έγινε μάθημα μόνο για τους μαθητές του "κλασικού" στις τρεις τελευταίες τάξεις του εξαταξίου Γυμνασίου.

Στην συνέχεια, όταν καθιερώθηκαν οι Πανελλήνιες περιορίστηκε στις δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου ως μάθημα δέσμης και τα τελευταία χρόνια μόνο ως μάθημα θεωρητικής κατεύθυνσης στην Γ' Λυκείου. Πρόκειται για μια θλιβερή εξέλιξη καθώς οι μαθητές, αυτοί έστω που σκοπεύουν να σπουδάσουν ανθρωπιστικές επιστήμες, θα αποκοπούν πλήρως από την επαφή με την σημαντική αυτή ρίζα του πολιτισμού μας Τα λατινικά είναι μία γλώσσα σπουδαία, φορέας μιας μεγάλης ιστορίας και ενός μείζονος πολιτισμού, τόσο που μόνο με τα αρχαία ελληνικά μπορούν να συγκριθούν...

Για την δυτική Ευρώπη μάλιστα έχουν ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα, από τα αρχαία ελληνικά καθώς είναι γλώσσα που εκφράζει όχι μόνο την ρωμαϊκή παράδοση, αλλά και όλη την μεσαιωνική ιστορία και τον πολιτισμό, σχετίζεται άμεσα με την καθολική εκκλησία και αποτελεί την βάση αρκετών μεγάλων ευρωπαϊκών γλωσσών (γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά κλπ) ενώ έχει επηρεάσει τις υπόλοιπες σε μεγάλο βαθμό. . Μία στοιχειώδης γνώση αυτής της γλώσσας θα έπρεπε να παρέχεται, κατά τη γνώμη μου, σε όλους τους μαθητές, έστω και με την μορφή μονόωρου μαθήματος στο Γυμνάσιο ή την Α τάξη του Λυκείου. Μετά όσοι θα ακολουθήσουν θεωρητική κατεύθυνση θα μπορούσαν να κάνουν περισσότερο.

Φυσικά προέχει η αλλαγή του τρόπου διδασκαλίας των λατινικών και η συμπερίληψη σε αυτό στοιχείων του ρωμαΪκού πολιτισμού, της ιστορίας της λατινικής και της επιρροής της στις ευρωπαΪκές γλώσσες και επιστήμες, αλλά και αποσπάσματα κειμένων, έστω και σε μετάφραστι απο σημαντικούς συγγραφείς που έγραψαιλ ν στα λατινικά Η διατήρηση της διδασκαλίας την λατινικών στην ελληνική εκπαίδευση έχει την ίδια αξία με την διατήρηση της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών σε χώρες της Ευρώπης.

Αποτελούν και οι δύο γλώσσες δομικά στοιχεία της κοινης ελληνορωμαΪκης παράδοσης του δυτικού πολιτισμού. Αν μπούμε στην λογική της χρησιμοθηρικής διδασκαλίας των εγκύκλιων μαθηματων τότε τα μισά σημερινά μαθήματα θα πρέπει να σταματήσουμε να τα διδάσκουμε στο Λύκειο ή να μην τα διδάσκουμε καθόλου. Αυτό ισχύει πχ για τα αρχαία ελληνικά αλλά ακόμα και για τα μαθηματικά.

Τι χρειάζονται τα μαθηματικά,ας πούμε, στο Λύκειο σε όσους δεν ακολουθούν θετική κατεύθυνση θα πει κάποιος. Αν πάντως τα λατινικά δεν μπορούν ως μάθημα γενικής παιδείας, όπως κατ' εμέ θα έπρεπε, είναι απαραίτητο να παραμείνουν μάθημα στην θεωρητική κατεύθυνση. Πώς μπορείς να μιλήσεις για ολοκληρωμένη εγκύκλια μόρφωση σε φοιτητές ανθρωπιστικών επιστημών (φιλόλογοι, ιστορικοί, νομικοί, θεολόγοι, κοινωνιολόγοι, διεθνολόγοι) , χωρίς καθόλου επαφή με την λατινική γλώσσα και γραμματεία. που είναι κοινός τόπος για τους περισσότερους συναδέλφους τους στην Ευρώπη Να σημειώσω τέλος πως η διδασκαλία των λατινικών στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν σημαίνει απαραιτήτως πως τα λατινικά θα πρέπει να είναι πανελληνίως εξεταζόμενο μάθημα.

Ο πλήρης εξοβελισμός τους όμως από το σχολείο αποτελεί πλήγμα για την εγκύκλια παιδεία που θέλει να προσφέρει η δευτεροβάθμια εκπαίδευση στους αυριανούς πολίτες και επιπλέον εντείνει την πολιτισμική μας εσωστρέφεια, καθώς οι ρίζες του πολιτισμού μας δεν είναι μόνο (αρχαιο)ελληνικές αλλά και ρωμαϊκές και οι πρόγονοι μας εκτός από Έλληνες υπήρξαν κάποτε και Ρωμαίοι/ Ρωμιοί Summa summarum: Ρωμιοσύνη, χωρίς ρωμαϊκή παράδοση και ρωμαϊκή παράδοση χωρίς λατινικά δεν υφίστανται.

Έτσι τουλάχιστον γίνεται αντιληπτή η ιστορική συνέχεια και η συλλογική ταυτότητα για όσους εκτός απο Έλληνες, και φορείς της ελληνικής παιδείας θέλουν να αισθάνονται και Ευρωπαίοι, φορείς του δυτικού πολιτισμού Graeca sunt non leguntur (Είναι ελληνικά,δεν διαβάζονται- δεν τα καταλαβαίνουμε δηλαδή) έλεγαν κάποτε στην Ευρώπη όταν είχε χαθεί η γνώση των ελληνικών που μετέφεραν αργότερα οι λόγιοι από το ανατολικό ρωμαϊκό κράτος (δηλαδή το Βυζάντιο) στην Δύση.

Δεν υπάρχει λόγος να αντιστρέψουμε το ρητό εις βάρος μας και να είμαστε εμείς αυτοί που πλέον δεν θα μπορούν να "αναγνώσουν" ορθά τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, αγνοώντας ένα μεγάλο μέρος από τις ιστορικές του ρίζες.